Dunyā

Κοίτα που μπορείς να καταλήξεις ανύποπτα όταν ψάχνεις λεπτομέρειες από τα αγαπημένα σου τραγούδια...
Κοίταξα από περιέργεια να βρω πληροφορίες για τη λέξη "ντουνιάς". Αυτό που ήξερα μια ζωή, "ντουνιάς" σημαίνει "κόσμος". Τελικά είναι πιο σύνθετο.

Αυτό που βρήκα, "dunya" είναι θεολογικός όρος στο Ισλάμ, η λέξη αναφέρεται στο Κοράνι. Δεν σημαίνει απλά "κόσμος", αλλά ο απατηλός κόσμος εδώ κάτω, σε αντιδιαστολή με το Επέκεινα ή με την Αλήθεια του Θεού (akhirah, δεν ξέρω πώς προφέρεται στα αραβικά). Ο κόσμος που αν τον πάρεις στα σοβαρά και του αποδόσεις υπόσταση και μονιμότητα, τότε γίνεται προοίμιο της Κόλασης - ενώ αν τον θεωρήσεις περαστικό και πλάνο, ένα θέατρο σκιών στον τοίχο του Πλατωνικού Σπηλαίου (akhirah), γίνεται προοίμιο του Παραδείσου.

Είναι ταιριαστό!... 

Συνειδητοποίησα κατόπιν ότι όλα τα παλιά λαϊκά που χρησιμοποιούσαν τη λέξη, πάντα τη φόρτιζαν αρνητικά: "ντουνιά προδότη", "παλιοζωή, ψεύτη ντουνιά", "αχάριστε κόσμε και ντουνιά", τέτοια είναι όλα τα παραδείγματα που σκέφτομαι. Δεν το 'χα προσέξει πιο πριν...

Κατόπιν αναρωτήθηκα πώς οι παλιοί μάγκες που γράψαν αυτά τα τραγούδια, ήταν τόσο θεολογικώς καταρτισμένοι στο Ισλάμ... Κοιτώντας στο ίντερνετ, ανακάλυψα ότι από τον 19ο αιώνα, υπήρχε μεγάλη δραστηριότητα Μπεκτασήδων ντερβίσηδων στον ελλαδικό χώρο και στα Βαλκάνια:

The Bektashi Order formed the “left” end of the Sufi spectrum in the Balkans. Avowedly Shi’ah (and often antinomian) in outlook, their shaykhs (known as babas) were able to gain sway over rural areas and villages throughout Greece, southern Albania and Macedonia, as their toleration and ability to absorb local custom provided this element of the population with a “folk” Islam that they could easily relate to ... In the 19th century, the Bektashi began to gain an immense footing in Albania and Greece

Μάλιστα... Μπεκτασήδες ντερβίσηδες, ανεπιθύμητοι από την Οθωμανική κυβέρνηση, οι οποίοι έρχονταν σε επαφή με τα λαϊκά στρώματα της Ελλάδας -παραπεταμένος προς παραπεταμένο- και τους μετέδωσαν κάτι από την κοσμοθεώρησή τους (και την ορολογία τους).

Ίσως ένας απόηχος αυτής της συνάντησης Αλεβιτών και Χριστιανών παραπεταμένων, ίσως να είναι και το διήγημα του Αλ. Παπαδιαμάντη, "Ο Ξεπεσμένος Δερβίσης", 1896. Είναι ολοφάνερο με πόση συμπάθεια περιγράφει ο Παπαδιαμάντης τον δερβίση (θα ήταν Μπεκτασί, εύλογη υπόθεση). Οπότε, η τούρκικη παροιμία μπου ντουνιά τσαρκ φιλέκ... ίσως πρέπει να αποδοθεί: αυτός ο ψεύτης κόσμος είναι τροχός της τύχης...

Κι αυτό ταιριάζει!

Εξηγεί πόσο θετικά χρησιμοποιούσαν οι παλιοί μάγκες τη λέξη "ντερβίσης": κορυφαίος τίτλος τιμής στη Μάγκικη Αδελφότητα ("ντερβίση αμαξά μου", "τέτοιο ντερβίσικο παιδί", "έχω ντερβίση, μάγκα κι αλανιάρη" κ.α.)
    
Κι όλα αυτά τα βρήκα, απλά ψάχνοντας ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια: