2-3-74

Το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 1974, ο Philip Dick επικοινώνησε με τον Θεό. Ή με κάτι που έμοιαζε με τον Θεό. Ή με έναν εξωγήινο δορυφόρο σε τροχιά. Ή με τη νεκρή του αδερφή. Ή με τον εαυτό του από το μέλλον. Ή με τον εαυτό του από ένα παράλληλο παρόν. Ή με την KGB εν μέσω πειραμάτων τηλεπάθειας. Ή με το FBI παρομοίως. Ή απλώς ήταν θεότρελος.
Στην τελευταία αυτή περίπτωση, είχε μάλλον πάθει μία μορφή επιληψίας του βρεγματικού λοβού. Ή βλάβες από τη χρήση ναρκωτικών. Ή είχε διχασμένη προσωπικότητα. Ή είχε σχιζοφρένεια.

Αυτές και ακόμα περισσότερες ήταν οι ερμηνείες που εξέτασε για εκείνη τη σειρά εμπειριών που του έτυχαν τότε, εμπειρίες από αυτές που συνήθως αποκαλούμε "μεταφυσικές" ή "θρησκευτικές". Περνούσε μία πολύ έντονη περίοδο εκείνον τον καιρό, με το γάμο του να διαλύεται, τα οικονομικά προβλήματα να τον έχουν διαλύσει, τα νεύρα του διαλυμένα και όλη του τη ζωή υπό διάλυσιν. Όταν ήρθαν κι αυτές οι εμπειρίες (τις οποίες ονόμαζε "2-3-74", από το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 1974, μήνες στους οποίους έζησε τη μεγάλη τους ένταση), η κατάσταση τεντώθηκε στα άκρα -τόσο ώστε αργότερα θα αναφερόταν στον εαυτό του αυτής της περιόδου ως "Horselover Fat" (Philip = Φίλιππος = Horselover / Dick στα γερμανικά = Fat = Χοντρός).

Μέχρι το τέλος της ζωής του πάσχιζε να κατανοήσει αυτές τις εμπειρίες. Έγραψε σχετικά στο Valis, στο Radio Free Albemuth, στη Μετενσάρκωση του Timothy Archer, στο A Scanner Darkly και στη Θεϊκή Εισβολή, μίλησε γι' αυτές -στην αρχή- σε φίλους του και -αργότερα- σε διάφορες συνεντεύξεις. Αργά τα βράδια έγραφε σελίδες επί σελίδων συζητώντας με τον εαυτό του για τα γεγονότα 2-3-74, τη σημασία, την ερμηνεία και την προέλευσή τους, ώσπου συμπλήρωσε ένα τεράστιο έργο 8.000 σελίδων, την "Ερμηνευτική" (Exegesis). Δεν κατέληξε σε κανένα σίγουρο συμπέρασμα.

Όχι λοιπόν με τη σοβαρότητα του φανατικού πιστού αλλά με το σεβασμό για ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο στη ζωή του, πάμε να δούμε τι ακριβώς (λέει ο ίδιος ότι) έγινε κατά τα περίφημα γεγονότα 2-3-74. Πολλές αρλούμπες έχουν κυκλοφορήσει κατά καιρούς περί του θέματος, ο κάθε Παντελής Γιαννουλάκης έχει παραστήσει τον σπουδαίο και τον γνώστη αποσιωπώντας κάτι πολύ χαρακτηριστικό, κάτι που καθιστά την περίπτωση του PKD εντελώς διαφορετική από αυτές πολλών άλλων μοντέρνων προφητών: ότι δε δίσταζε ακόμα και να σαρκάσει τον εαυτό του.

Όλα λοιπόν άρχισαν με ...


... Το Κορίτσι με το Μενταγιόν. Βρισκόμαστε στο Fullerton της Καλιφόρνια, Φεβρουάριος 1974. Ένα ολόκληρο βράδυ ο Dick έμεινε ξάγρυπνος από τον πόνο στα δόντια του. Το άλλο πρωί έκανε επέμβαση και του αφαιρέθηκε ένας φρονιμίτης. Προς το μεσημέρι που γύρισε σπίτι, η επίδραση του αναισθητικού (= πεντοθάλη, ένα δυνατό βαρβιτουρικό και ορός αλήθειας, που αφήνει τον ασθενή μισοναρκωμένο για πολλές ώρες) άρχισε να περνάει και ο πόνος ξαναγύρισε. Τηλεφώνησε στο γιατρό του, ο οποίος ειδοποίησε αμέσως το τοπικό φαρμακείο (σε άλλη αναφορά δηλώνει ότι η γυναίκα του τηλεφώνησε κατ’ ευθείαν στο φαρμακείο) για να στείλουν κάποιο ισχυρό παυσίπονο κωδεΐνης (ή Darvon, ένα διαδεδομένο παυσίπονο της εποχής). Τόσο πολύ υπέφερε και δεν άντεχε να περιμένει, ώστε πετάχτηκε σαν σφαίρα ν' ανοίξει όταν χτύπησε το κουδούνι.
.
Ζαλισμένος ακόμα από το αναισθητικό, βρέθηκε μπροστά σε μία κοπέλα («μία νόστιμη μελαχρινούλα») που φορούσε ένα χρυσό μενταγιόν σε σχήμα ψαριού. Του έδωσε το φάρμακο, την πλήρωσε, όμως όλη αυτήν την ώρα το βλέμμα του είχε καρφωθεί στο μενταγιόν. "Υπνωτίστηκα από αυτό το χρυσό ψάρι που άστραφτε στον ήλιο, ποιος ξέρει γιατί, ξέχασα και τον πόνο μου, ξέχασα και τα φάρμακα, ξέχασα για ποιο λόγο είχε έρθει το κορίτσι. Τη ρώτησα τι ήταν αυτό που φορούσε και τι σήμαινε το ψάρι. Αυτή το άγγιξε με το δάχτυλό της και μου είπε ότι ήταν ένα αρχαίο χριστιανικό σύμβολο, ότι το ψάρι στα ελληνικά (ΙΧΘΥΣ) ήταν κωδικοποιημένο όνομα για τον Χριστό».

Η κοπέλα πήρε τα χρήματα και έφυγε. Ο Dick δεν την ξαναείδε ποτέ στη ζωή του• αρκετό καιρό αργότερα θα τηλεφωνούσε στο φαρμακείο και θα ρωτούσε ποια ήταν εκείνη η μελαχρινή που έκανε παραδόσεις φαρμάκων το Φεβρουάριο του 1974, όμως από το κατάστημα θα του έλεγαν ότι δεν έχουν ιδέα, πολλά παιδιά έρχονταν κατά καιρούς να βγάλουν ένα μεροκάματο και μετά από λίγο έφευγαν. Όμως τι το σπουδαίο είδε ο PKD σ' εκείνη την τόσο σύντομη συνάντηση;

"Καθώς κοιτούσα το σύμβολο του ψαριού που άστραφτε στον ήλιο και άκουγα τα λόγια της, είχα ξαφνικά μία εμπειρία που ονομάζεται ανάμνηση [anamnesis], μία ελληνική λέξη που κυριολεκτικά σημαίνει: απώλεια της λήθης. Θυμήθηκα ποιος ήμουν και πού ήμουν. Μέσα σ' ένα κλάσμα του δευτερολέπτου, μου ήρθαν όλα στο μυαλό. Ήταν η εποχή των Πράξεων των Αποστόλων. Θυμήθηκα γεγονότα απ' το βιβλίο των Πράξεων. Τα θυμήθηκα όλα για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου και μετά εξαφανίστηκαν. Και μέσα στον επόμενο μήνα άρχισαν να ξαναέρχονται. Η κοπέλα κι εγώ ήμασταν μυστικοί Χριστιανοί και κρυβόμασταν από τους διωγμούς του Ρωμαϊκού κράτους. Αναγνώριζε ο ένας τον άλλον από κάτι τέτοια αθώα στην όψη σύμβολα, όπως το ψάρι, από τη χειραψία μας που σχηματίζαμε με τους αντίχειρες δύο τόξα -ένα ψάρι, δηλαδή. Θυμήθηκα να κάθομαι μαζί με τους Αποστόλους μετά το θάνατο του Ιησού και να είμαστε όλοι χαρούμενοι γιατί ξέραμε ότι ο Κύριος θα ξαναγύριζε".

Και ο PKD λοιπόν ένας ακόμη από αυτούς που θυμούνται προηγούμενες ζωές; Όχι ακριβώς, δε μιλούσε για μετενσάρκωση αλλά για κάτι πιο ασυνήθιστο κι ενδιαφέρον: επί ένα μήνα έβλεπε έντονα τη Ρώμη του 1ου αιώνα μ.Χ. να υπερτίθεται επάνω στην Καλιφόρνια του 1974. Σαν φωτογραφίες τυπωμένες στο ίδιο χαρτί, βίωνε ταυτόχρονα και τις δύο αυτές πραγματικότητες, τόσο ώστε κάποιες φορές δυσκολευόταν να καταλάβει ποια είναι αληθινή και ποια ψευδαίσθηση. Το συμπέρασμα του ήταν ότι ζούμε ακόμα στη Ρωμαϊκή εποχή. Το πέρασμα του χρόνου ήταν μία πλάνη, όπως και η πτώση της Ρώμης. Η Αυτοκρατορία δεν τέλειωσε ποτέ.
Και όλα αυτά δεν ήταν παρά μόνο η αρχή. Η πιο γνωστή εμπειρία από τα 2-3-74 είχε και μουσική υπόκρουση:


- Strawberry Fields Forever. Συνέβη κάποια ημέρα που ο PKD άκουγε από το ραδιόφωνο (ή το πικ-απ) το Strawberry Fields Forever των Beatles, όταν ξαφνικά τον χτύπησε "μία ακτίνα ροζ φωτός". Ήταν κάτι εντελώς ξαφνικό, ένα φλας από το πουθενά, και τόσο δυνατό ώστε στιγμιαία έχασε το φως του ενώ για πολλές ώρες μετά είχε δυνατό πονοκέφαλο. Παράλληλα, οι στίχοι του τραγουδιού άλλαξαν και μετατράπηκαν σε ένα προειδοποιητικό μήνυμα για την υγεία του γιου του, Christopher, που τότε ήταν πέντε χρονών: "Ο γιος σου πάσχει από αδιάγνωστη δεξιά βουβουνωκήλη, η οποία έχει διαρρήξει τον υδροθύλακο και έχει κατέβει ως τον οσχεϊκό σάκο. Χωρίς εγχείριση, θα πεθάνει σύντομα". Η γυναίκα του, που ήταν παρούσα, δεν είδε και δεν άκουσε τίποτα ασυνήθιστο όλη αυτήν την ώρα.

Μετά από πολλά παρακάλια έπεισε τη γυναίκα του να πάνε το παιδί (που από μωρό γκρίνιαζε και παραπονιόταν για πόνους στην κοιλιά) στον παιδίατρο. Ο γιατρός ανακάλυψε πως πράγματι ο μικρός έπασχε από τη συγκεκριμένη πάθηση και προγραμμάτισε χειρουργείο για την ίδια μέρα (ή για την επόμενη, όπως αναφέρεται στο VALIS)• δήλωσε μάλιστα ότι θα μπορούσε ακόμα και να είχε πεθάνει από στιγμή σε στιγμή. Το χειρουργείο έγινε, ο μικρός θεραπεύτηκε και οι γονείς του άλλαξαν γιατρό.

Ο PKD λέει ότι η εμπειρία αυτή είχε και κάποια αντικειμενικά στοιχεία: στις επόμενες ημέρες, τόσο ο ίδιος όσο και η γυναίκα του μπορούσαν ν' ακούσουν κάποιους κρότους μέσα στο σπίτι που αυτός απέδιδε σε "ενεργειακές εκφορτίσεις: όλα τα αντικείμενα του σπιτιού είχαν γεμίσει με μία τρομερή ενέργεια". Επίσης, τα ζώα του σπιτιού, που μέχρι τότε είχαν περίφημη υγεία, εκδήλωσαν ξαφνικά κακοήθεις όγκους και πολύ γρήγορα πέθαναν -ενώ παράλληλα άλλαξε και ο χαρακτήρας τους, σαν να έγιναν πιο "σοφά" και σαν να προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν μαζί του. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.
Σύντομα δε ακολούθησε...
.
.
... Ένας Ωκεανός Πληροφοριών. Όλο τον επόμενο καιρό, ο Dick άρχισε να βλέπει αυτό το ροζ φως σχεδόν οπουδήποτε κι αν κοιτούσε. Το παρομοίαζε με τις φωτιές του St. Elmo, τις μυστηριώδεις φωταύγειες που συχνά βλέπουν οι ναυτικοί να περιβάλλουν τα αιχμηρά σημεία των καραβιών στη μέση της θάλασσας -παρόλο που αυτές παραδοσιακά περιγράφονται ως γαλάζιες ή βιολετί. Γιατί όμως έχουν τόση σημασία όλα αυτά;

Γιατί το ροζ φως έγινε ένα από τα κεντρικά σημεία της ζωής του. Ο ίδιος επέμενε ότι ήταν ζωντανό και γεμάτο πληροφορίες που του τις μετέδωσε με ρυθμό πολυβόλου: "Ολόκληρες βιβλιοθήκες μέσα σε νανοδευτερόλεπτα. Και το έκανε αυτό επί οκτώ ώρες πραγματικού διανυμένου χρόνου. Μέσα σε οκτώ ώρες ΠΔΧ υπάρχουν πολλά νανοδευτερόλεπτα" (VALIS). Όλη του η ζωή άρχισε ν' αλλάζει, λέει, χάρη στο φως και σταδιακά τον βοήθησε να ξεφύγει από τη μιζέρια και την οικονομική ένδεια (δεν είναι ξεκάθαρο πώς).

Σε κάποιο σημείο αναφέρει ότι κατά καιρούς το φως έπαιρνε τη μορφή μιας πόρτας με τις αναλογίες της Χρυσής Τομής, μέσα απ' την οποία μπορούσε να διακρίνει μία εικόνα ομορφιάς: ένα νυχτερινό τοπίο με μία γαλήνια σκοτεινή θάλασσα, τον ουρανό, την άκρη μιας νησιώτικης ακτής και μία γυμνή γυναίκα να κάθεται στην άμμο. Ταύτιζε αυτήν τη γυναίκα με τη θεά Αφροδίτη. Η πόρτα αυτή εμφανιζόταν συχνά επάνω σε οικεία αντικείμενα του περιβάλλοντός του (το βάθρο ενός ομιλητή, ένα σταντ βιβλιοπωλείου κ.λπ.).

Το ροζ φως ήταν ορατό ακόμα και τις νύχτες, και ο Dick αναφέρει ότι συχνά καθόταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι, χωρίς να τον πιάνει ο ύπνος, απολαμβάνοντας την παράσταση. Έχει δηλώσει ότι περιγράφει αυτό το θέαμα σε κάποιο σημείο του A Scanner Darkly, όπου ο ήρωας βιώνει μία ταχύτατη διαδοχή από εικόνες του Paul Klee, του Kandinsky και άλλων μοντέρνων ζωγράφων, εικόνες γεμάτες πληροφορίες. Άλλαξαν και τα όνειρά του εκείνον τον καιρό, έγιναν συνέχειες των νυχτερινών οραμάτων. Σε πολλά όνειρα έβλεπε ολόκληρα κείμενα, τα οποία μπορούσε να θυμηθεί και να αντιγράψει όταν ξυπνούσε. Μία φορά είχε ένα μήνυμα στο όνειρό του από τις "Πορτογαλικές Πολιτείες της Αμερικής", οδηγώντας τον στο συμπέρασμα ότι λάβαινε μηνύματα από ένα παράλληλο σύμπαν. Αυτή η ιδέα των μηνυμάτων τού έγινε πάθος, ήταν σίγουρος ότι κάποιος ή κάτι προσπαθούσε να επικοινωνήσει μαζί του. Συμπέρανε πως ήταν ένας εξωγήινος δορυφόρος σε τροχιά γύρω από τη Γη, τον οποίο ονόμασε VALIS (= Vast Active Living Intelligent System) και προερχόταν από τον Φομαλχούτ, ένα από τα πιο λαμπερά αστέρια του νυχτερινού ουρανού στον αστερισμό του Νότιου Ιχθύος (άμεση η παραπομπή στο χριστιανικό σύμβολο).
Είχε όμως κι άλλες περιπέτειες στον ύπνο του εκτός από αυτά τα όνειρα:
.
.
- Der Doppelgänger. Η πρώτη φορά που είχε αυτήν την εμπειρία ήταν στα παιδικά του χρόνια. Μια νύχτα, λίγο πριν τον πάρει ο ύπνος, είδε τον ενήλικο εαυτό του -ή έτσι νόμισε- να στέκεται στα πόδια του κρεβατιού. Κάτι παρόμοιο έζησε και κατά τα 2-3-74: μία νύχτα ξύπνησε ξαφνικά και είδε μία γκρίζα φιγούρα στο δωμάτιο να τον κοιτάζει ξαπλωμένο. Δεν μπορούσε να διακρίνει τα χαρακτηριστικά της μέσα στο σκοτάδι όμως δε φοβήθηκε καθόλου, αντίθετα αισθανόταν πολύ όμορφα. Παράλληλα, ένιωθε απόλυτα σίγουρος ότι αυτή η φιγούρα ήταν ο ίδιος. Η γυναίκα του που κοιμόταν δίπλα αισθάνθηκε ότι κάτι συμβαίνει, ξύπνησε και έμεινε με το στόμα ανοιχτό. Ο Dick της είπε να μην ανησυχεί και ότι αυτή η φιγούρα ήταν ο ίδιος• μέσα στην έξαψή του, της το είπε στα γερμανικά: "Ich bin's! Ich bin's!". Αυτό ήταν πάρα πολύ για τη γυναίκα του, που άρχισε να στριγκλίζει και η φιγούρα εξαφανίστηκε. Αργότερα, όταν θα κάθονταν οι δυο τους πίνοντας καφέ και θα προσπαθούσαν να καταλάβουν τι στην ευχή έγινε, η γυναίκα του δε θα ένιωθε 100% σίγουρη αν πράγματι είδε και η ίδια τη φιγούρα στο δωμάτιο ή αν παρασύρθηκε από αυτόν.
Η πιο τρομακτική εμπειρία όμως ήταν...
.
.
- Το Στοιχειωμένο Ραδιόφωνο. Ο Dick και η γυναίκα του συνήθιζαν εκείνον τον καιρό να κοιμούνται με το ραδιόφωνο ανοιχτό, συντονισμένο σε κάποιο σταθμό με ελαφρά μουσική. Κάποια νύχτα, μία άσχημη φωνή μέσα από τη συσκευή άρχισε να του λέει ασχήμιες και να τον βρίζει ("Phil is a pill..." και διάφορα άλλα), με έναν τόσο κακόβουλο τρόπο ώστε του μαύριζε την ψυχή. Σε κάποια στιγμή δεν άντεξε άλλο, το έβγαλε απ' την πρίζα και το πήγε στην κουζίνα, όμως συνέχιζε να ακούει από μέσα την αποσυνδεδεμένη συσκευή να τον κακολογεί. Το ίδιο έγινε και την επόμενη νύχτα, και την επόμενη, και για μία εβδομάδα συνεχόμενη, κάθε φορά μεταξύ 02:00 - 06:00 το βράδυ: η συσκευή που δε θα έπρεπε να λειτουργεί τον έβριζε με φωνή γεμάτη κακία. Τελικά, ξανάφερε το ραδιόφωνο στην κρεβατοκάμαρα αφού το πήρε απόφαση ότι δε θα γλίτωνε από τη φωνή. Ο Dick έχει μεταφέρει αυτήν την εμπειρία στον Nicholas Brandy, τον ήρωα του Radio Free Albemuth, ο οποίος άκουγε παρομοίως το ραδιόφωνο τη νύχτα να του λέει ασχήμιες και χυδαιότητες ("Nick is a prick!").
Όμως ο Dick άκουγε και άλλα πράγματα εκτός από το στοιχειωμένο ραδιόφωνο:
.
.
- Ελληνικά Άνευ Διδασκάλου. Ό,τι και να 'ταν αυτό που προκάλεσε τα 2-3-74, είχε φωνή και του μιλούσε. Ήταν μία άχρωμη, άφυλη φωνή (άλλες φορές την αναφέρει ως γυναικεία), σχεδόν ηλεκτρονική, που ο ίδιος αποκαλούσε: "φωνή τεχνητής νοημοσύνης". Αυτή η περίεργη φωνή λοιπόν συνεισέφερε στον ωκεανό πληροφοριών που του "πυροβολήθηκαν" (δική του έκφραση) μέσα στον επόμενο μήνα -πληροφορίες που κυμαίνονταν από φιλοσοφικά-συμπαντικά θέματα, όπως για τη σχέση του ανθρώπου με το Θείο, για τη φύση της πραγματικότητας κ.α., μέχρι και για πρακτικά, καθημερινά θέματα (π.χ. να αλλάξει τα περιθώρια της σελίδας στη γραφομηχανή του). Ο ίδιος απέδωσε αυτή τη φωνή στην Αθηνά Παλλάδα ή στον μακαρίτη επίσκοπο και φίλο του James A. Pike (ο "Timothy Archer" της ομώνυμης νουβέλας) ή στην νεκρή δίδυμη αδερφή του Jane, ή στο Άγιο Πνεύμα ή στον Ασκληπιό ή ...

Για ένα διάστημα, ο PKD πίστευε πως τον είχε καταλάβει το πνεύμα του Ηλία. Άλλες φορές ένιωθε ότι μέσα του εκδηλωνόταν ένας χριστιανός ο οποίος ζούσε στον 1ο αιώνα μ.Χ. που λεγόταν Θωμάς και άκουγε τις σκέψεις του κάθε βράδυ όταν τον έπαιρνε ο ύπνος. "Θωμάς" στα εβραϊκά σημαίνει Δίδυμος, κάτι που θυμίζει επίσης τη δίδυμη αδερφή του, κι αν η όλη κατάσταση είναι μπερδεμένη δε φταίω εγώ, είναι πολύ δύσκολο να βγάλεις άκρη από τις περιγραφές του PKD...

Σε κάποια άλλη στιγμή παράτησε όλα αυτά τα μεταφυσικά και νόμιζε ότι αποτελούσε στόχο πειραμάτων τηλεπάθειας του FBI ή της KGB. Οι υποψίες του εντάθηκαν μετά από μία διάρρηξη που έγινε στο σπίτι του και κλάπηκαν κάποια έγγραφά του. Μετά αναρωτιόταν μήπως έκανε ο ίδιος τη διάρρηξη και δεν το θυμόταν. Φοβόταν ότι ήταν σχιζοφρενής. Σταδιακά πάντως τα οράματα της Ρώμης τον εγκατέλειψαν, όμως τα όνειρα και η φωνή συνέχισαν για άλλα έξι χρόνια, μέχρι τις 17 Νοεμβρίου 1980. Ο ίδιος ισχυριζόταν ότι είχε μία εμπειρία θεοφάνειας εκείνη την ημέρα, αν και κανένας άλλος δεν πρόσεξε κάτι το ασυνήθιστο. Σε ποια γλώσσα όμως του μιλούσε αυτή η φωνή;

Σε μία άγνωστη γι' αυτόν γλώσσα που μπορούσε όμως να καταλαβαίνει το νόημά της. Σε κάποια στιγμή κατέγραψε φωνητικά μερικές λέξεις σε ένα χαρτί• μόλις τις είδε η γυναίκα του, που είχε κάνει Αρχαία Ελληνικά στο κολλέγιο, τις αναγνώρισε αμέσως: ήταν λέξεις στην Κοινή Ελληνική, την lingua franca του αρχαίου κόσμου μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο ίδιος δεν είχε ιδέα τι ήταν αυτά που έγραφε, δεν ήξερε Ελληνικά, δεν ήξερε καν ότι της εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η Κοινή Ελληνική είχε το ρόλο που έχουν σήμερα τα Αγγλικά (νόμιζε ότι τα Λατινικά ήταν η διεθνώς καθιερωμένη γλώσσα τότε).

Υπάρχει μία ακόμη εμπειρία από τα 2-3-74 που περνάει σχεδόν απαρατήρητη από τους μελετητές. Δεν είναι κάτι το φαντεζί όπως όλα τα προηγούμενα (αν και ο Dick την περιγράφει με εκστατικά χρώματα) και δικαιολογημένα ο αναγνώστης θα την παραβλέψει μπροστά στις φαντασμαγορίες του ροζ φωτός, της αρχαίας Ρώμης και του δορυφόρου από τον Φομαλχούτ. Κατ' εμέ όμως, πρόκειται για ένα από τα πιο συγκλονιστικά σημεία των 2-3-74:
.
.
- Όλα Είναι Λέξεις. Ο Dick μιλάει γι' αυτήν την εμπειρία στο VALIS. Κάποιες φορές, λέει, κοιτούσε γύρω του και έβλεπε όλα τα αντικείμενα του τοπίου σαν λέξεις μιας γλώσσας. Μία εικόνα υλοζωισμού, όπου όλα τα αντικείμενα είναι τέλεια τοποθετημένα, σαν τις λέξεις ενός κειμένου ή σαν τις νότες μιας μελωδίας, και συνθέτουν ένα σύνολο με νόημα, το οποίο μεταδίδει κάποιες πληροφορίες. Ο Dick γενικότερα είχε παθιαστεί εκείνη την περίοδο με την ιδέα πως όλα είναι μηνύματα, πως το σύμπαν αποτελείται εξ' ολοκλήρου από πληροφορία. Μπορεί να μην είναι εντυπωσιακή αυτή η εμπειρία, κάποιος θα μπορούσε να την αποκαλέσει ακόμα και "ποιητική", όμως ο ίδιος λέει ότι συνοδευόταν από αισθήματα μεγάλης ευτυχίας και αγαλλίασης.
Αυτό όμως που περισσότερο από όλα τον στιγμάτισε ήταν η ...
.
.
... Μαύρη Σιδερένια Φυλακή. Κάτι που απαιτεί ένα ξεχωριστό post από μόνο του.

---

Τι συμπέρασμα θα πρέπει να βγάλει κάποιος από όλα αυτά;
.
.
- Το Κορίτσι με το Μενταγιόν. Μου θυμίζει τη διάσημη εμπειρία του Jacob Boehme, όταν ήταν 25 χρονών: μια μέρα καθόταν στο δωμάτιό του και το βλέμμα του έπεσε σε έναν στιλβωμένο χάλκινο δίσκο που αντανακλούσε έντονα το ηλιόφως. Τον κοίταξε για λίγο μέχρι που έπεσε σε ένα είδος έκστασης και άρχισε να νιώθει ότι θεωρούσε "τη βαθύτερη αρχή και την ουσία κάθε πράγματος". Πίστεψε πως ήταν ένα παιχνίδι του μυαλού, σηκώθηκε και βγήκε στον κήπο για να πάψει αυτή η ύπνωση, όμως και εκεί έβλεπε "την ίδια την καρδιά της ύπαρξης" κάθε δέντρου, φυτού και αντικειμένου. Μοιάζει πως και ο Dick και ο Boehme υπνωτίστηκαν από ένα λαμπερό μεταλλικό αντικείμενο -αν και αυτό δεν αποτελεί απάντηση. Το να αναγάγεις ένα μυστήριο σε ένα άλλο μυστήριο (υπνωτισμός) δε λύνει το πρόβλημα. Και οι δυο τους έζησαν μετά απ' αυτό μία πολύ ιδιαίτερη εμπειρία, που δε μεταφέρεται εύκολα με τα λόγια και τους άλλαξε τη ζωή.

Οι παραστάσεις της αρχαίας Ρώμης προκαλούν όντως εντύπωση και απορία. Δεν αμφιβάλλω για την ειλικρίνεια του Dick, όμως έχω ενστάσεις ως προς τη γνησιότητα της anamnesis του. Σε μία του συνέντευξη, αναφέρει ότι θυμήθηκε τις κωδικοποιημένες χειραψίες που έκανε με τους άλλους κρυφούς χριστιανούς και το σύμβολο του ιχθύος που σχημάτιζαν με τους αντίχειρές τους για να αναγνωρίσει ο ένας τον άλλον. Η χειραψία όμως είναι νεοτερικός τρόπος χαιρετισμού, δε νομίζω ότι συνηθιζόταν στην αρχαία Ρώμη, η περιγραφή παραπέμπει περισσότερο σε κρυφούς τέκτονες.

Επίσης, θα ήθελα να αναφέρω μία άλλη πιθανή επιρροή του Dick: Στις 15 Μαρτίου 1968 (στους ειδούς του Μαρτίου!), στη 2η περίοδο του παλιού καλού Star Trek, προβλήθηκε στις ΗΠΑ το επεισόδιο "Άρτος και Θεάματα". Σε αυτό, το πλήρωμα του Enterprise καταφθάνει στην Μάγκνα Ρόμα, έναν πλανήτη όμοιο με τη Γη του 20ου αιώνα, πλην της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που συνέχιζε να υπάρχει ("η Αυτοκρατορία δεν τέλειωσε ποτέ"). Και όχι απλώς να υπάρχει, αλλά να διαφεντεύει τυραννικά την υφήλιο καταπιέζοντας τους λαούς. Ο κάπτεν Κερκ, ο δρ. Σποκ και οι άλλοι, συναντάνε τους πιστούς της υπόγειας λατρείας "του Υιού", η οποία έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στους σκλάβους της Αυτοκρατορίας και κηρύσσει την ειρήνη και την αδελφότητα απέναντι στην τυραννία των Ρωμαίων. Γίνονται διάφορες μονομαχίες σε ένα Κολοσσαίο, στο τέλος φυσικά οι καλοί νικάνε κ.λπ.

Αν μη τι άλλο, ο πυρήνας του οράματος του Dick δεν ήταν πρωτότυπος. Και όταν κάποιος είναι στα όρια της κατάρρευσης -όπως ήταν ο Dick εκείνη την περίοδο και ειδικά εκείνο το μεσημέρι- πολλά περίεργα μπορούν να συμβούν.
.

.
- Strawberry Fields Forever. Τέτοια φλας αποτελούν μάλλον γνώριμες εμπειρίες σε διάφορες σχιζοφρενικές καταστάσεις. Ο Dick έκανε άπειρες εικασίες γι' αυτό το περιστατικό. Πολλές φορές ξεκινούσε να σκέφτεται: "μου μίλησε ο Θεός", για να κλείσει τους συλλογισμούς του καταλήγοντας: "μήπως απλά είμαι τρελός; Μήπως δε διαφέρω σε τίποτα από χιλιάδες τρόφιμους ψυχιατρείων;" -αλλά να τους συνεχίσει σε λίγο αναλογιζόμενος ότι αυτή η "τρέλα" είχε σώσει τη ζωή του γιου του, οπότε δε θα πρέπει να την απαξιώνει, όμως τελικά τι είναι τρέλα κ.λπ. ad infinitum. Παρομοίαζε την εμπειρία του με αυτήν του Παύλου στο δρόμο για τη Δαμασκό. Είχε εξετάσει και το ενδεχόμενο να ήξερε κατά βάθος για την πάθηση του γιου του και να το εκδήλωσε με αυτόν τον περίεργο τρόπο, ότι όλα μπορεί τελικά να ήταν μία φάρσα του υποσυνειδήτου.

Είναι δύσκολο να πούμε ότι έχουμε και δεύτερη μαρτυρία εδώ• οι "εκφορτίσεις" μέσα στο σπίτι που άκουγε και η γυναίκα του μπορεί να σημαίνουν πολλά και τίποτα. Μία δική μου σκέψη, και θυμίζω εδώ τους κακοήθεις όγκους που ανέπτυξαν τα ζώα του σπιτιού, είναι ότι έλαβε χώρα κάποιο ραδιενεργό φαινόμενο.
.

.
- Ένας Ωκεανός Πληροφοριών. Δεν υπάρχει αναφορά ότι έβλεπε και κάποιος άλλος το φως εκτός από αυτόν. Δεν είναι εύκολο να κατανοήσουμε τις λεπτομέρειες της συγκεκριμένης εμπειρίας ούτε την τεράστια σημασία που της απέδιδε ο PKD. Υπήρξε λίγο ασαφής ως προς το χρώμα του φωτός• ο ίδιος το αποκαλούσε "ροζ" (pink), έλεγε μάλιστα ότι ήταν η συγκεκριμένη απόχρωση του μετεικάσματος που παραμένει στα μάτια μας όταν τα κλείσουμε, ενώ προηγουμένως έχουμε κοιτάξει μία πηγή λευκού φωτός. Από την άλλη, στο VALIS αναφέρει ότι έψαξε κάποια μέρα όλο το ορατό φάσμα, δεν μπόρεσε όμως να εντοπίσει τη συγκεκριμένη απόχρωση -υπονοώντας ότι το φως είχε έναν εξωκοσμικό χαρακτήρα, "δεν ήταν του κόσμου ετούτου". Στο ίδιο μυθιστόρημα όμως, η παρέα εντοπίζει το συγκεκριμένο ροζ χρώμα σε αντικείμενα της ταινίας που παρακολουθεί -οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι το φως είχε μία από τις γνωστές αποχρώσεις του ροζ.

Είναι αλήθεια ότι κάπου εκεί η ζωή του PKD άλλαξε ριζικά. Άρχισε να αναγνωρίζεται ως συγγραφέας τόσο από τους κριτικούς όσο και από τους αναγνώστες, τα βιβλία του πλέον πουλούσαν ικανοποιητικά, ξέφυγε από τη φτώχεια που τον ταλαιπωρούσε μια ζωή, έκοψε τα ναρκωτικά, έκοψε τις σχέσεις με υστερικές γυναίκες που επίσης τον ταλαιπώρησαν πολύ και άρχισε να γνωρίζει τι σημαίνει να είσαι διάσημος (ή τουλάχιστον αναγνωρίσιμος). Μπορούμε να πούμε ότι πέρασε τα τελευταία 7 χρόνια της ζωής του αν όχι ευτυχισμένος, πάντως πολύ πιο ήρεμος απ' ό,τι παλιότερα. Ο ίδιος απέδωσε όλες αυτές τις ευλογίες στο ροζ φως.
.

.
- Der Doppelgänger. Δεν υπάρχει λόγος να μη θεωρήσουμε ότι ήταν ένα όνειρο. Η γυναίκα του δεν το επιβεβαιώνει.
.

.
- Το Στοιχειωμένο Ραδιόφωνο. Από τη μία, έχουν αναφερθεί παρόμοιες "παράξενες" ραδιοφωνικές εκπομπές από χρήστες LSD, η εμπειρία δεν είναι πρωτάκουστη (ο Dick είχε δοκιμάσει ελάχιστες φορές στη ζωή του LSD, χρόνια πριν τα 2-3-74). Από την άλλη όμως έχουμε και τη δεύτερη μαρτυρία της τότε συζύγου του: "Για κάποιο διάστημα κοιμόμασταν με το ραδιόφωνο ανοικτό. Μια νύχτα που ήμουν ακόμη ξύπνια ενώ αυτός είχε μισοκοιμηθεί, το ραδιόφωνο έπαιζε το τραγούδι της Carly Simon: You're So Vain. Αυτός τότε πετάχτηκε επάνω και μου φώναξε να το κλείσω αμέσως -και επειδή άργησα να το κάνω, βιάστηκε να το κλείσει ο ίδιος, το έβγαλε απ' την πρίζα και το πήγε στην κουζίνα. Νόμιζε πως το ραδιόφωνο απευθυνόταν σ' εκείνον, είχε μπερδέψει μάλιστα το συγκεκριμένο τραγούδι με το You Are No Good της Linda Ronstadt, και νόμιζε πως η συσκευή του έλεγε προσωπικά ότι δεν είναι καλή περίπτωση ανθρώπου, ότι πρέπει να λουφάξει σε μια γωνιά και να πεθάνει κ.α. Κάθε βράδυ επί μία βδομάδα ακούγαμε το ραδιόφωνο αποσυνδεδεμένο από την κουζίνα να παίζει μουσική μεταξύ 02:00 - 06:00. Ρωτήσαμε τα κορίτσια του διπλανού διαμερίσματος αν αφήνουν το ραδιόφωνό τους ανοικτό τη νύχτα, όμως δεν έκαναν κάτι τέτοιο. Ο Phil πήγε και άλλαξε σταθμό, όμως συνεχίζαμε να ακούμε αυτήν την ελαφρά ποπ μουσική, μόνο που ο ίδιος άκουγε επίσης βρισιές και κακολογίες. Εγώ δεν τις άκουσα αυτές. Στο τέλος, πήγε και το ξανάφερε στην κρεβατοκάμαρα".

Είναι γεγονός ότι ο Dick εκείνον τον καιρό δεν ήταν και ο πιο αξιόπιστος μάρτυρας (το σχόλιο της γυναίκας του για τα τραγούδια που μπέρδεψε, επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο). Τα νεύρα του είχαν τεντωθεί σε τρομερό βαθμό και το μυαλό του, ώρες ώρες, έπαιρνε περίεργες στροφές. Ένα ραδιόφωνο που παίζει εκτός ρεύματος ακούγεται πράγματι περίεργο, πόσο μάλλον αν το επιβεβαιώνει και δεύτερος μάρτυρας, αν και πολλές φορές δεν κρύβεται τίποτα το τρομερό πίσω από τέτοια "ανεξήγητα" φαινόμενα: κάλλιστα το ζευγάρι θα μπορούσε να είχε ξεχασμένες μπαταρίες μέσα στη συσκευή (αν και μοιάζει δύσκολο να μην τις είχε εντοπίσει η γυναίκα του και να δώσει τέλος στο μυστήριο). Η περιοδικότητα επίσης του φαινομένου είναι ένα θέμα που δύσκολα εξηγείται.
.

.
- Ελληνικά Άνευ Διδασκάλου. Μοιάζει σίγουρο ότι ξαφνικά ο PKD άρχισε να σκέφτεται στην Κοινή Ελληνική χωρίς να την έχει ποτέ προηγουμένως διδαχθεί. Αυτό το επιβεβαιώνει και η γυναίκα του. Ο ίδιος λέει ότι κάποια νύχτα προσευχήθηκε αυθόρμητα στα Λατινικά, χωρίς κι αυτά να τα έχει ποτέ διδαχθεί. Δεν ξέρω τι άλλο να υποθέσω για όλα τα υπόλοιπα.
.

.
- Όλα Είναι Λέξεις. Δεν μπορώ να σχολιάσω αυτήν την εμπειρία! Όποιος την έχει νιώσει κάποτε, θα την καταλάβει αμέσως. Να κοιτάς τα αντικείμενα γύρω σου -κλαδιά δέντρων, πεταμένα κουτάκια μπύρας, αυτοκίνητα, περαστικούς κ.λπ.- και να βλέπεις το κάθε τι τέλεια τοποθετημένο, σαν κομμάτια ενός σκακιστικού προβλήματος, τίποτα να μην περισσεύει και τίποτα να μη λείπει...

.

FAQ

.
1. Πού υπάρχουν αναφορές για τα 2-3-74;
- Radio Free Albemuth. Νέα Υόρκη: Arbor House, 1985
- VALIS. Νέα Υόρκη: Bantam, 1981
- H Θεϊκή Εισβολή. Νέα Υόρκη: Simon & Schuster, 1981
- Η Μετενσάρκωση του Τίμοθυ Άρτσερ. Νέα Υόρκη: Simon & Schuster, 1982
- A Scanner Darkly. Garden City: Doubleday, 1997
- The Owl in Daylight (το τελευταίο μυθιστόρημα που ξεκίνησε να γράφει - έμεινε αδημοσίευτο και ανολοκλήρωτο)
- The Pursuit of VALIS: Selections from the Exegesis. California: Underwood-Miller, 1991
- Συνέντευξη στον Charles Platt, 1980
- Συνέντευξη στην Gwen Lee, 15 Ιανουαρίου 1982

2. Πολλές από τις περιγραφές του Dick για τα 2-3-74 είναι ασαφείς, ακόμα και αντιφατικές μεταξύ τους.
Κατ' εμέ, αυτό ακριβώς είναι που τις κάνει ενδιαφέρουσες και αφήνει μία υποψία γνησιότητας. Αν οι αναφορές του ήταν περιγραφικά άψογες, με αρχή - μέση - τέλος, χωρίς αντικρουόμενα σημεία και χωρίς κενά, τότε θα αδιαφορούσα για το θέμα.

3. Δεν είπες όμως για το KING FELIX.
Υπομονή μέχρι να γράψω για το "Κυλήστε Δάκρυά Μου, Είπε Ο Αστυνόμος". Θα το αναφέρω εκεί.

4. Δεν είπες όμως για τη φυλή των Ντόγκον και την καταγωγή τους από τον Σείριο.
Έλεος!... Το θεωρώ άνευ σημασίας, ο Dick πρέπει να 'χε εντυπωσιαστεί από κάποιο βιβλίο του Robert Temple, που ξεκίνησε εκείνη την εποχή να βγάζει λεφτά πουλώντας Ντόγκον και Σείριο -τίποτα περισσότερο.

5. Η δική σου δουλειά είναι ελλιπής. Πού μπορώ να βρω μία μελέτη για τα 2-3-74 που να είναι 100% πλήρης;
Δεν έχω τίποτα τέτοιο υπ' όψη μου, ούτε στις ΗΠΑ ούτε -φυσικά- στην Ελλάδα, το έργο είναι τιτάνιο. Εξάλλου, συνεχώς συμπληρώνω με καινούργια στοιχεία. Πολύ θα ήθελα κι εγώ να βρω αυτή τη μελέτη.

6. Ο Dick ήταν ένας σαλεμένος/φαντασιόπληκτος.
Οι φαντασιοπληξίες του, πάντως, μοιάζει ότι έσωσαν τη ζωή του γιου του. Διάβασε τον δικό του σχετικό προβληματισμό στο VALIS.

7. Ο Dick ήταν ένας απατεώνας. Τα σκάρωσε όλα αυτά για να πουλήσει βιβλία.
Είναι αναμφισβήτητο ότι ο ίδιος έζησε ορισμένες πολύ έντονες εμπειρίες. Αν μη τι άλλο, δε γράφεις 8.000 σελίδες σημειώσεων (μιλάμε για ακατάπαυστο γράψιμο που κράτησε σχεδόν μέχρι το τέλος της ζωής του) μόνο και μόνο για να υποστηρίξεις μία απάτη. Το θέμα είναι κατά πόσον αυτές οι εμπειρίες ήταν "αυθεντικές" και είχαν κάποια σημασία -για περισσότερα, διάβασε το VALIS.

8. Ο Dick ήθελε να φτιάξει μία καινούργια θρησκεία με τον εαυτό του στο ρόλο του προφήτη.
Δε γνωρίζω άλλους προφήτες με χιούμορ ή θεϊκούς απεσταλμένους που να ειρωνεύονται τον εαυτό τους.

9. Ο Dick ήταν μία φωτισμένη ψυχή που ήρθε σε επαφή με το υπερπέραν.
Μάλλον μπήκες σε λάθος blog.

10. Η δική σου γνώμη για τα 2-3-74;
Διστάζω να αποκρυσταλλώσω γνώμη. Προτιμώ να παραμείνω με τα ερωτηματικά, παρά να βολευτώ με μία οριστική απάντηση.

11. Τι αντικειμενικό έχουμε που να επιβεβαιώνει τα 2-3-74;
Κάποιες λίγες μαρτυρίες της τότε γυναίκας του, Tessa B. Dick.

12. Άκουσα για ένα comic γνωστού σκιτσογράφου βασισμένο στα 2-3-74.
Σωστά άκουσες. Πρόκειται για τον R. Crumb και μπορείς να το διαβάσεις εδώ.

13. Ο Λάβκραφτ λέει πως όποιος ασχολείται με καταραμένα βιβλία, κινδυνεύει να τρελαθεί. Το επιβεβαιώνεις;
Το επιβεβαιώνω! Μία μέρα αναρωτήθηκα αν η λέξη Valis σημαίνει κάτι σε κάποια γλώσσα. Βρήκα ότι είναι η λετονική λέξη για τη Φάλαινα. Όμως αυτό κάτι μου θύμιζε σε σχέση με τα 2-3-74...
Μα, ναι! Η ονομασία του άστρου Φομαλχούτ, η προέλευση του εξωγήινου δορυφόρου Valis, προέρχεται από το αραβικό fam al-ḥūt που μεταφράζεται: Το Στόμα Της Φάλαινας. Ο Dick ήξερε την ετοιμολογία του Φομαλχούτ από παλιά, όμως πέτυχε με το ακρωνύμιό του μία σχετική λέξη σε μία τόσο μα τόσο σπάνια γλώσσα όπως τα λετονικά... (η χρήση των οποίων, εκείνο τον καιρό, ήταν σε καθεστώς ημιπαρανομίας μέσα στη ρωσοκρατούμενη Σοβιετική Ένωση). Μου είναι αδύνατο να φανταστώ ότι ο Dick ήξερε λετονικά. Σύμπτωση ή άρχισα να μετατρέπομαι κι εγώ σε Dickhead;