Το Μέσο Και Ο Σκοπός

Πώς κατανοεί κάποιος ένα μυθιστόρημα -και ειδικά ένα μυθιστόρημα του PKD; Πρέπει, κατ' αρχήν, να αποφασίσει για ποιο πράγμα μιλάει αυτό, περί τίνος πρόκειται, ποιο είναι το αντικείμενό του. Η δυσκολία όμως που αντιμετωπίζει ο αναγνώστης στα έργα του Dick για να καταλήξει ως προς το τι ακριβώς διάβασε, είναι σχεδόν παροιμοιώδης. Ένας λόγος είναι ότι πολλές φορές ο συγγραφέας ξεκίνησε να γράφει έχοντας μία συγκεκριμένη ιδέα στο μυαλό του, στην πορεία όμως απορροφήθηκε από άλλες και το βιβλίο προχώρησε σε εντελώς διαφορετικές ατραπούς. Εξάλλου, όταν κάποιος γράφει με το ρυθμό των 60 σελίδων την ημέρα, όπως έκανε ο PKD, τότε οι σκέψεις του μεταφέρονται αρκετά αυθόρμητες και αλογόκριτες, και γίνεται πολύ πιθανό να μη συνειδητοποιεί ούτε ο ίδιος τι ακριβώς έβαλε επάνω στο χαρτί. Να νομίζει π.χ. ότι έγραψε ένα βιβλίο για τα ναρκωτικά, ενώ στην πραγματικότητα έγραψε κάτι διαφορετικό (βλέπε: A Scanner, Darkly). Αν ο αναγνώστης θέλει να μη χαθεί μέσα στο λαβύρινθο των ανατροπών, στην πληθώρα των στοιχείων και των απρόβλεπτων που τόσο άρεσαν στον Dick, είναι απαραίτητο να μάθει να ξεχωρίζει το μέσο από το σκοπό (ή, στην ορολογία της Επικοινωνιακής Θεωρίας, που χρησιμοποιεί ο Darko Suvin, τον "θόρυβο" από το "μήνημα" -πιστεύω πως η δική μου ορολογία είναι ευστοχότερη, γιατί τονίζει περισσότερο την εσκεμμένη χρήση των στοιχείων από το συγγραφέα).

---

"Η αλήθεια του Ντικ βρίσκεται στην πλοκή του" - Darko Suvin

---

Ένας συγγραφέας γράφει κάποιο μυθιστόρημα για να διηγηθεί κάτι. Χρησιμοποιεί λοιπόν ορισμένα στοιχεία (πρόσωπα, αντικείμενα, τόπους, γεγονότα, καταστάσεις κ.λπ.) ως μέσα για να εισαγάγει/υποστηρίξει κάποια άλλα, τα οποία είναι και ο σκοπός του. Η χρήση αυτή μπορεί να μην είναι και 100% συνειδητή, ειδικά από έναν συγγραφέα όπως ο PKD. Αυτό που προτείνω, στα βήματα του Suvin, είναι πως ο καλύτερος τρόπος για να εξιχνιάσει ο αναγνώστης ένα πολύπλοκο βιβλίο, όπως τα περισσότερα που βγήκαν από τη γραφομηχανή του PKD, έγκειται στο να προβεί σε ένα διαρκές ξεσκαρτάρισμα απομονώνοντας τα στοιχεία που υπηρετούν (τα μέσα, όπως τα ονόμασα πιο πριν) από αυτά που υπηρετώνται (τους σκοπούς). Για παράδειγμα, η "πολυμορφική στολή" (scramble suit) στο Scanner είναι ξεκάθαρα ένα μέσο• ο Dick τη χρησιμοποιεί μόνο για να δημιουργήσει αυτήν την περίεργη κατάσταση όπου ο Μπομπ/Φρεντ Άρκτορ δεν ξέρει ποιος είναι η επαφή του στο αστυνομικό τμήμα, παρόλο που ήδη έχει χτίσει μία προσωπική σχέση μαζί του.
Από εκεί και πέρα, μεγάλη σημασία έχουν τα σημεία στα οποία είναι δεμένη η αφήγηση και ο συγγραφέας παρουσιάζει τα στοιχεία του με τρόπο ώστε αυτά να γίνονται πιστευτά. Αν ο αναγνώστης θέλει να διαβάσει πραγματικά ένα βιβλίο του PKD, θα πρέπει να το αποδομήσει, να το δει ως ένα συνονθύλευμα ξεχωριστών στοιχείων και να διακρίνει το ειδικό βάρος που έχουν όλα τα επιμέρους στοιχεία μέσα στην αφήγηση. Η σωστή ανάγνωση είναι μία διαδικασία σταθμίσματος. Παίρνοντας πάλι το Scanner, για παράδειγμα, ο Dick περιγράφει τόσο ζωντανά την αλλοτρίωση του Μπομπ/Φρεντ Άρκτορ, δείχνει τόσο παραστατικά το διχασμό του, ώστε το κέντρο βάρους ολόκληρου το βιβλίου μετατοπίζεται, φεύγει από τα ναρκωτικά και πηγαίνει στο σχιζοφρενικό διχασμό του ανθρωπάκου. Τα ναρκωτικά γίνονται ένα μέσο για να αναδειχθεί η αυτή κατάσταση της τέλειας αμφιβολίας.

---

"Πολλές από τις ιστορίες και τα μυθιστορήματά μου έχουν να κάνουν με ψυχωτικές καταστάσεις ή με καταστάσεις που προκαλούνται από ναρκωτικά. Τα χρησιμοποιώ αυτά ως μέσο" - Philip D. Dick

---