Ο Αρχέγονος Σκύλος

Η πρώτη πράξη της ιστορίας παίχτηκε πολύ παλιά, κάπου 250 εκατομμύρια χρόνια πριν, τότε που εμφανίστηκαν τα πρώτα θηλαστικά και προσπαθούσαν να επιβιώσουν μέσα σ’ έναν κόσμο ερπετών. Ήταν μεν τάξεις μεγέθους μικρότερα από τους δεινόσαυρους της εποχής, όμως ουκ εν τω δεινώ το ευ, είχαν άλλα πλεονεκτήματα. Για πρώτη φορά στην ιστορία της εξέλιξης εμφανίστηκαν ζωικές μορφές που μπορούσαν να μαθαίνουν από την εμπειρία τους, να μαθαίνουν το ένα από το άλλο, καθώς και να μεταβιβάζουν την αποκτημένη εμπειρία στους απογόνους – μ’ άλλα λόγια: κοινωνικότητα. Προκειμένου να υποστηρίξει τη νέα αυτή τάξη πραγμάτων, ο εγκέφαλός τους εφοδιάστηκε με δομές παραγωγής συναισθημάτων, τις οποίες ονομάζουμε λιμβικό σύστημα (κατά βάση, η αμυγδαλή κι ο ιππόκαμπος). Θυμός, στοργή, επιθετικότητα, αφοσίωση, απόγνωση, μελαγχολία κ.λπ., όλα τους ορμονικά μοτίβα πάνω στο δίπολο ευχαρίστησης / δυσαρέσκειας, που ρυθμίζουν τις αντιδράσεις του οργανισμού και τον φέρνουν στο κατάλληλο επίπεδο διέγερσης ή χαλάρωσης προκειμένου να μεγιστοποιήσει, ως μέλος μιας ομάδας, τις πιθανότητες επιβίωσής της. Η εξελικτική καινοτομία των συναισθημάτων, τελικά, λειτούργησε. Τα θηλαστικά επιβίωσαν, και μάλιστα κυριάρχησαν, ακολουθώντας στη ζωή τους τον απλό κανόνα να αποφεύγουν συνεχώς το συναισθηματικά δυσάρεστο και να επιδιώκουν το συναισθηματικά ευχάριστο.

Η επόμενη πράξη παίχτηκε κάπου 15 εκατομμύρια χρόνια πριν, όταν εμφανίστηκε η οικογένεια των ανθρωπιδών, δηλαδή οι πίθηκοι, οι ουραγκοτάγκοι, οι γορίλες κι εμείς. Τότε άρχισε να αναπτύσσεται μια άλλη εγκεφαλική δομή, ο νεοφλοιός, που έδωσε στα νέα είδη πρόσθετες ικανότητες χρήσης εργαλείων, συστημάτων επικοινωνίας, αναδιοργάνωσης του περιβάλλοντος και επεξεργασίας νοημάτων. Ας περιοριστούμε για τη συνέχεια στον άνθρωπο, το πιο νεοφλοιικό είδος των ανθρωπιδών. Και το πιο προβληματικό... Διότι στον άνθρωπο, οι νέες εγκεφαλικές δομές έπεσαν πάνω στις παλαιότερες σαν τυραννικό Μνημόνιο στην Ελλάδα. Η συνεργασία του εξελικτικά νέου με το εξελικτικά παλαιό μέσα στον εγκέφαλο, ήταν και είναι υποτυπώδης, με αποτέλεσμα το ανθρώπινο ον να εμφανίζεται αυτοκαταστροφικό, σχιζοφρενικό και διχασμένο. Από τη μία, έχουμε το νεοφλοιικό μέρος του εαυτού μας, δηλαδή αυτό που χρησιμοποιεί εκτεταμένο λεξιλόγιο και αφηρημένες έννοιες, λαμβάνει υπ’ όψη την πολυπλοκότητα των κοινωνικών συμβάσεων, εκφράζει τις συναισθηματικές του παρορμήσεις διαμεσολαβημένες και σταθμίζει τις μακροπρόθεσμες συνέπειές τους. Από την άλλη, υπάρχει ένας αρχέγονος σκύλος μέσα μας, το λιμβικό μέρος του εαυτού μας, με εντελώς διαφορετικές προτεραιότητες και πρακτικές. Αυτό χρησιμοποιεί ένα στοιχειώδες λεξιλόγιο μ’ αρέσει / δε μ’ αρέσει, ευχάριστο / δυσάρεστο, χωρίζει τον κόσμο σε φιλική επικράτεια vs. εχθρική επικράτεια, επικεντρώνεται περισσότερο στον ήχο των λέξεων παρά στο νόημά τους, δεν τα πάει καλά με τις αφηρημένες έννοιες, εκφράζει τις συναισθηματικές του παρορμήσεις αδιαμεσολάβητες και λαμβάνει ελάχιστα υπ’ όψη την πολυπλοκότητα των κοινωνικών συμβάσεων – μάλλον αυτές οι τελευταίες έχουν αντικατασταθεί από θεμελιώδη αγελαία ένστικτα αποδοχής – απόρριψης, επιθυμία ομοιομορφίας – φόβο διαφορετικότητας. Μας αρέσει δεν μας αρέσει, μοιραζόμαστε αυτόν τον αρχέγονο σκύλο με όλα τα υπόλοιπα θηλαστικά.

Η τελευταία πράξη του έργου παίχτηκε κάπου 35 χρόνια πριν, όταν επιτέλους έγινε η υπέρβαση και συμφιλιώθηκαν τα ζεύγη των αντιθέτων.

«Κρατώντας μόνο μια κρυφή αναπνοή», τραγουδούσε παλιά ο Σαββόπουλος, «των μπουζουξίδικων το γκέτο». Πρέπει να ήταν εκεί, στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, όταν, μαζί με το ΠΑΣΟΚ, εμφανίστηκαν και τα πρώτα σκυλάδικα – ένα είδος πολιτισμικής παραγωγής σχεδιασμένο για να παντρέψει το νεοφλοιικό με το λιμβικό. Για πρώτη φορά μετά από 250 εκατομμύρια χρόνια ατελούς εξέλιξης, το εξελικτικά παλαιότερο συνεργάστηκε αρμονικά με το εξελικτικά νεότερο. Ο κύκλος έκλεισε. Ο αρχέγονος σκύλος δικαιώθηκε.

Εδώ και κάποιες μέρες λοιπόν, ανακάλυψα ότι στα σκυλάδικα του YouTube γράφονται σχόλια–διαμάντια, απίθανες παρεμβάσεις και εμπνεύσεις μεστές περιεχομένου. Προσωπικά, μου χάραξαν πορεία, με σημάδεψαν, οπότε αποφάσισα να σας χαράξω κι εσάς πορεία. Προσοχή όμως! Δε μιλάμε για τραγούδια «λαϊκά» ή «ρεμπέτικα» και τέτοια θολοκουλτουριάρικα, μηδείς εντεχνιώτης εισίτω μοι την θύραν! Προκειμένου να γίνει η υπέρβαση, πρέπει να σκάψουμε βαθιά, να πάμε σε λαλά προ-πολιτισμικά και προ-ανθρώπινα, ολοκληρωμένα, νοηματικά, να ξεπεράσουμε τους αυτολογοκριτικούς φραγμούς του νεοφλοιού. Δεν πρέπει να παραμείνει ούτε ίχνος ποιότητας, η ποιότητα είναι πράκτορας του νεοφλοιού – ή, αν το θες αλλιώς, ποιότητα είναι ό,τι μιλάει στην ψυχή, όχι ό,τι έχει για ακροατές εφοπλιστές. Μόνο έτσι θα προσεγγίσουμε τον αρχέγονο σκύλο μέσα μας, με μια πνευματική κατάσταση που συμπυκνώνεται στο τρίπτυχο: ΠΑΟΚ, ουίσκι και του Τερλέγκα οι δίσκοι.

Τα φιλοσοφικά προλεγόμενα και οι υπαρξιακές αναζητήσεις είναι η κυριότερη θεματική που προσφέρεται δωρεάν μέσα από τα σκυλοσχόλια. Φυσικά καταλάβατε ότι μιλάω για γυναίκες. Τι να του πεις του άσωτου, λοιπόν; Να του δώσεις οδηγίες προς ναυτιλομένους: ΑΓΑΠΑΤΕ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ Ο ΠΟΝΟΣ, ΓΛΥΦΕΤΕ ΤΙΣ ΠΛΗΓΕΣ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΣΑΣ ΒΛΕΠΟΥΝ, ΝΑ ΑΓΑΠΑΤΕ ΠΕΡΗΦΑΝΑ ΧΩΡΙΣ ΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ, ΟΣΟ ΠΑΡΕΙ ΚΙ ΟΣΟ ΠΑΕΙ. Μεγάλη κουβέντα, τέλος. Νυν απολύεις τον δούλο Σου, Δέσποτα. Είμαστε έτοιμοι τώρα να δούμε τη ζωή και τη γυναίκα με άλλα μάτια, θύματα κατ’ εξακολούθησιν, αναμφισβήτητα, όμως πλέον συνειδητοποιημένα θύματα, που αντικρύζουμε to oikodomhma tou kosmou periegrameno me thn apognwsi tou poiiti k tou trelou apo tis kartes tarw autou pou vadizei metaksi fthoras k aftharsias se ena dromo epigwsis, enan dromo monaxiko – γιατί είναι εξατομικευμένη αυτή η πορεία, κάτω η μαζικοποίηση.

Στο ίδιο έργο θεατές λοιπόν (αλλά με ακριβότερο εισιτήριο κάθε φορά) και με καρδιά μικρού παιδιού, ο καθένας, ως πρωταγωνιστής της ζωής του, επιμένει να διεκπεραιώνει το ρόλο του με λόγια αναμμένα, με ψίθυρους καρδιάς, «είσαι για μένα ό,τι και οι ελβετικές τράπεζες για τους πολιτικούς», ψάχνοντας γελαστός και γελασμένος για tin storgikotita tin agapi kai tin asfaleia pou mas prosdidei pantote i agalia tis manas mas opos otan imastan mora. An den imoun ftiagmenos tha to egrafa kalitera alla tespa.

Παρόλο που η μουσική είναι διεθνής γλώσσα, οι στίχοι των τραγουδιών συνεχίζουν να γράφονται στις κατά τόπους εθνικές γλώσσες. Οπότε, είναι απόλυτα φυσιολογικό οι αλλόφυλοι να έλκονται μεν από τη μουσική αξία των σκυλάδικων, αλλά να μην μπορούν να μετάσχουν της ελληνικής παιδείας. Ο ελληνισμός όμως πάντα ήταν πρόθυμος να προσφέρει στους ξένους τα νάματα της ανώτερης πολιτιστικής του παραγωγής, εξάλλου όταν εμείς τραγουδούσαμε σκυλάδικα, αυτοί ακόμα ήταν σκυλιά, οπότε πάντα θα βρεθεί ένας εθελοντής να μεταλαμπαδεύσει το ελληνικό φως: I wander with myself (απορώ με μένα), why are you seeking a little spoon to give me the poison? (τι το θες το κουταλάκι / Να μου δώσεις το φαρμάκι;), the devil put on his tail once again (i.e. to stir up trouble) / And stole your brain from your head (i.e. made you stupid) (έβαλε ο διαβολάκος την ουρά του πάλι / και σου πήρε τα μυαλά σου μέσα απ’ το κεφάλι).

Ορισμένες φορές τίθεται και θέμα φυσικών περιορισμών της γλώσσας, κάποιες λεπτές νοηματικές αποχρώσεις είναι αδύνατον να εκφραστούν οπουδήποτε αλλού παρά μόνο στα ελληνικά: πώς γίνεται να μεταφράσεις στα αγγλικά την φραση "μ’ ένα τσιγάρο που με πίνει και το πίνω" απλά δεν γίνεται... δεν είναι απλά λέξεις... είναι συναισθήματα – α! για δες, ρε συ, τελικά γίνεται: with a cigarette that I consume and it consumes me. Όποιος πάει να κάνει τον έξυπνο εδώ πέρα, ας προσπαθήσει να μεταφράσει στα αγγλικά: «κτηματολόγιο», «δίγραμμη μεταχρονολογημένη επιταγή», «ψιλή κυριότητα επί οριζοντίου & καθέτου ιδιοκτησίας». Λοιπόν; Τι έχετε να πείτε τώρα που MOU MATHATE KAI TOUS ROI GALARY PWS TOUS LENE TOU MALAKES; Άσκηση για το σπίτι: προσπαθήστε να βρείτε τα τραγούδια που κρύβονται κάτω από τις επόμενες μεταφράσεις πριν κάνετε κλικ.

1) If they "cut" you the electricity and the breakfast / And the pre-paid slary, here is an advice: / The best "bead collection" (begleri) / Is the keys in your hand / Tak tak and you forget everythink in a blink of an eye / If she does not want you and the love's arrows / Out of the target, here is an advice: / The best "bead collection" (begleri) / Is the keys in your hand / Tak tak and you forget everythink in a blink of an eye / If they tell you from your job, pick up your things and make a 180 turn, here

2) I'm tired, I can't any longer / Μy soul has darkened / Νo light in my path / Ι've wasted my youth / Ιn my sinful life / Τhe white hours and the sinful life / Ηave pushed me to the cliff / Αnd the beautiful loves my life have burned

3) The shape of your body / Lingers on my bed / And I sleep on the floor / The only thing left to me / So that I can remember / Am I perhaps insane / Have I lost my marbles / Since I still believe / That you will come back to me?

4) You are sitting on your tiny balcony / Like a flower / And I'm facing death / I don't care if I die / I don't care if I get lost / Only one thing bothers me / The fact that you left me alone

5) I love you as much as I love committing a beautiful sin / I hate you as much as I hate prison / Come to me and cut me three times (meaning hurt me) / I won't bleed at all (meaning I won't be hurt emotionally) / Your velvet-soft lips / Never bleed you / Set fire like the spark in the candle / And you drain my fuel / Let me hang from your hair / I don't want to see some one else kissing your lips (Greek expression, can't translate it really)

6) I love you! Look! I melt in front of you like snow! / I love you! Look! Don’t drive me ill, please! / I love you! Look! Those who live alone, die! / Ask me anything. You are everything to me! / Since you keep all yours playing cards closed / Αnd the lights of your heart are turned off / Τell me, how can I read you, how? / Ηow can I feel your pulse, tell me how?

Όμως τα σκυλοσχόλια προσφέρουν διαύγεια και ορθό λόγο ακόμα και για την πρωτοφανή πολιτική σχιζοφρένεια που μαστίζει τη χώρα. Αν κάποιος λοιπόν ψάχνει να σκίσει το πέπλο της άγνοιας, δε χρειάζεται να κοιτάξει πουθενά αλλού, τέλος. Η κατάσταση σίγουρα είναι δύσκολη, pane oi draxmoules mas, tis efage o eksyxronismos kai i poutana i europi, i draxmi egine euro, ο kaives kapoutsino, to vraki mpoxeraki, i marika merry, kai go gurno apentaros ki apo agapi restos. Υπομονή όμως – τι άλλο; – η κρίση έχει όρια (η γυναίκα όχι). Συνεχίζουμε ακόμα να παράγουμε πολιτισμό, και μάλιστα πολιτισμό αιχμής με παγκόσμια επιρροή, που ξεπέρασε τα υπερεκτιμημένα επιτεύγματα των αρχαίων μας προγόνων – γιατί τι άλλο είναι η Ακρόπολη, παρά ένα τσαντίρι με μαρμάρινες κολώνες; Οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι εξέχων Έλληνας λατρεύεται ως ημίθεος και πρόγονος του Πικατσού από φυλή ινδιάνων στην Χόντα Τλαξκάλα Μεξούκα Ανουμπαράκ και μάλιστα οι γριές ινδιάνες τραγουδάνε τα τραγούδια του στις οικόσιτες χελώνες τους. Ψηλά το κεφάλι (κι ακόμα ψηλότερα το μπουκάλι). Η αισχύνη και η ευθύνη εκεί που πρέπει – πού, αλήθεια; Ποιος φταίει για το κατάντημα; Ο λαός ή οι πολιτικοί; Από τη στιγμή που τοποθετήθηκε ο Άρχοντας, το ερώτημα έκλεισε: ντροπή σε όλους μας μα πιο πολύ σε κείνους, τέλος. Είναι αλήθεια ότι κι εμείς φταίμε, tin katastrepsame tin ellada p tous afinoume k mas kanoun oti theloune k to apalamvanoune kiolas, έχει ένα δίκιο ο Πάγκαλος να μας την πέφτει, ποιος δεν υπήρξε παράνομος στο κάτω-κάτω κι αυτός που έχει κριτική (ή κρητική;) συνείδηση καταλαβαίνει τι του γίνεται. Όμως ντροπή σε όλους αυτούς τους κυρίους («κυρίους», τώρα, τρόπος του λέει) που ΜΑΣ ΕΚΑΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΤΟΥ ΒΟΛΕΜΑΤΟΣ,ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΜΙΑ ΔΟΥΛΕΙΤΣΑ ΝΑ ΠΑΙΡΝΟΥΜΕ 1000 ΕΥΡΩ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗ ΜΑΣ ΝΟΙΑΖΕΙ ΤΙΠΟΤΑ, ατομισμός του κερατά, δηλαδή, και μάλιστα κατευθυνόμενος, mpoutna kevrnisi eikones droboi se bio wraia xwra tou kosmo fwtes bandou («πουτάνα κυβέρνηση, εικόνες ντροπής στην πιο ωραία χώρα του κόσμου, φωτιές παντού», υποθέτω). Εμείς τουλάχιστον έχουμε φιλότιμο KATI POY H POLITIKI DEN THA APOKTISOYN POTE... Α, ρε Άρχοντα, πάρε μας τα υπάρχοντα. Όταν εμείς πηγαίναμε αυτός ερχόταν. Είναι ο ΜΟΝΟS ellhnas pou exei tragoudhsei kommatia me nohma stixoi me koinonikopolitiko periexomeno gia ayto prospathoune na ton thapsoune....gamo thn alvania k zhto h ELLAS.

Κουράγιο, λοιπόν, μέχρι να γυρίσει ο τροχός – ή, τουλάχιστον, μέχρι να βρεθεί ένας Πόντιος να κυβερνήσει αυτόν τον τόπο. Εντωμεταξύ, ας πιέσουμε τους κυβερνώντες να δαπανήσουν για καλό σκοπό τα χρήματα του μηχανισμού στήριξης.

Πολλή πορεία σάς χάραξα, λέω να σταματήσω εδώ. Υπάρχουν κι άλλου είδους απίστευτα ευρήματα στα σκυλοτράγουδα του YouTube, από όλους αυτούς τους ανώνυμους ποιητές, σκηνοθέτες, φιλόσοφους κ.λπ. Εκεί που δεν το περιμένεις, μπορεί να βρεις ολόκληρα ντοκιμαντέρ του National Geographic, ακόμα και ταινίες του Χόλιγουντ (τους Πειρατές της Καραϊβικής), άλλες ταινίες του Χόλιγουντ, (Mullholand Drive), μέχρι και μανιφέστα πολιτικής ανυπακοής (το μανιφέστο είναι από 01:06 – 01:58, ένα ράπισμα στον δικομματισμό και την αστυνομική αυθαιρεσία, καταγγελία της υποκρισίας του κατεστημένου και έκκληση λαϊκής συσπείρωσης) κι άλλα...

Είναι πολύ εύκολο να κοροϊδέψει κάποιος τα σκυλάδικα και τη νοοτροπία των ακροατών τους, για να αποκτήσει ηθικό ανάστημα. Το δύσκολο είναι να παραδεχτεί ένα κομμάτι του εαυτού του σ’ αυτήν τη μουσική και σ’ αυτούς τους ανθρώπους. Μήπως το ηθικό ανάστημα είναι καβαλημένο καλάμι; «Στο βάθος τον ζηλεύουμε αυτόν που ρεζιλεύουμε». Δραματοποίηση, πρωτογονική έκφραση θυμού και χαράς, αγελαία συναισθήματα φίλου – εχθρού, εξορκισμός της κακοτυχίας, αδιαμεσολάβητη σεξουαλικότητα, επικέντρωση στο Φαίνεσθαι κι όχι στο Είναι... ο καθένας ας βρει τον δικό του τρόπο να παραδεχτεί αυτήν την πλευρά του εαυτού του. Ο αρχέγονος σκύλος επιμένει να ζει μέσα μας και συνεχώς να υπονομεύει τη συμπεριφορά μας. Το ζητούμενο δεν είναι να τον σκοτώσουμε – δε σκοτώνεται, είναι σκυλί μαύρο – αλλά να συμφιλιωθούμε μαζί του. Και το ζητούμενο στη μουσική ορισμένες φορές δεν είναι η ποιότητα, αλλά η έλλειψή της.

Η ανάρτηση αυτή αφιερώνεται σε όλους τους φίλους και φίλες, των οποίων τα σχόλια δανείστηκα, εν τω συνόλω αλλά και προσωπικά, εξαιρετικά και με πολλή αγάπη, να είστε καλά, υγεία και καλή δύναμη.