Αβρακωτισμός

Έλληνας γεννιέσαι ή γίνεσαι; Ποια είναι η ουσία του ελληνισμού, ο άφθαρτος ιχώρ; Αναζητώντας την απάντηση, ας ρωτήσουμε την Ιστορία.

Μέχρι τα μέσα του 1923, ήρθαν στην Ελλάδα περίπου 1.500.000 πρόσφυγες, κυρίως Μικρασιάτες, Πόντιοι, Καππαδόκες κ.λπ. Από τη μεριά των ντόπιων σημειώθηκε μεγάλη εχθρότητα («εσείς δεν είστε Έλληνες», «σαν άγριους μας έβλεπαν» κ.λπ. από εδώ), που ορισμένες φορές κλιμακώθηκε σε απροκάλυπτα πογκρόμ και οργανωμένες επιθέσεις (Μακεδονία 1935, Νέα Ιωνία Βόλου 1936 και άλλα...). Με την πάροδο όμως των δεκαετιών, σταδιακά τα πάθη καταλάγιασαν, «τα πιο προοδευτικά στοιχεία και από τις δύο μεριές άρχισαν να δημιουργούν σχέσεις, φιλίες, κουμπαριές, συμπεθεριά», και τελικά οι άγριοι έγιναν Έλληνες. Ναι, αλλά πώς έγιναν; Το σχέδιο του Βενιζέλου μπορεί να περιγραφεί με μία μόνο λέξη: αβρακωτισμός. Τους μοίρασε μικρούς γεωργικούς κλήρους, με τη λογική ότι αν συνηθίσουν στη φροντίδα τους, τότε θα πάψουν κάποια στιγμή να είναι εργατικό προλεταριάτο και δε θα καταλήξουν στο ΚΚΕ της εποχής: «Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό [κατάτμηση της μεγάλης ιδιοκτησίας & δημιουργία εκτεταμένου στρώματος μικροκαλλιεργητών], η αύξηση της παραγωγής θα ήταν αποτέλεσμα της αυξημένης φροντίδας που υπολόγιζαν ότι θα έδειχναν οι καλλιεργητές για τα κτήματά τους, διότι ο γεωργός καλλιεργεί καλά το χωράφι του, το λιπαίνει και το βελτιώνει, όταν γνωρίζει ότι είναι δικό του και ότι δε θα περιέλθει το επόμενον έτος εις άλλον τινά» (από εδώ)

Το κόλπο τελικά πέτυχε. Οι πρόσφυγες καλλιέργησαν τα χωραφάκια τους, τα ξεπλήρωσαν στην Αγροτική Τράπεζα, έβγαλαν καπνό, σταφίδα σουλτανίνα, σταφύλια, βαμβάκι, καλαμπόκι, τριφύλλι, φακές κ.α., αποξήραναν βάλτους, κατασκεύασαν αρδευτικά έργα και έγιναν νοικοκύρηδες. Τη δεκαετία του ’30, ο Ιωάννης Μεταξάς θα σημειώσει στο ημερολόγιό του: «Ο Έλλην εργάτης είναι περισσότερο υποψήφιος μικροαστός, παρά οριστικός προλετάριος» – κάτι που μάλλον σημαίνει ότι η σκέψη του δεν είναι να συγκροτήσει επαναστατικό υποκείμενο, να ιδιοποιηθεί τα μέσα παραγωγής, αλλά να συμπληρώσει το εισόδημά του από μικρές προσόδους και να διατηρήσει την ελπίδα ότι τα παιδιά του θα κάνουν μια καλύτερη ζωή.

Ο αβρακωτισμός (sansculottism) ήταν ένα ημι-άτυπο κίνημα, ένα ρεύμα που εκδηλώθηκε κατά τη 2η Γαλλική Επανάσταση από τους Αβράκωτους (sansculottes), δηλαδή τους τεχνίτες, καταστηματάρχες, χειροτέχνες, πωλητές, μεροκαματιάρηδες κ.λπ., όλους αυτούς τους μικροκάτι του Παρισιού. Το αίτημά τους ήταν να μοιράσει η Δημοκρατία «μικρές ιδιοκτησίες, για να γεφυρωθεί ο μεγάλος πλούτος από την ανυπόφορη φτώχεια» (R. Palmer, The Twelve Who Ruled), για το οποίο ο Eric Hobsbawm παρατηρεί: «Το ιδεώδες του αβρακωτισμού, ένα χρυσό παρελθόν με χωριά μικροτεχνιτών ή ένα χρυσό μέλλον μικροκαλλιεργητών και χειροτεχνών, που δεν το διαταράσσουν οι τραπεζίτες κι οι εκατομμυριούχοι, ήταν απραγματοποίητο. Η Ιστορία τούς προσπέρασε» (Hobsbawm, Age of Revolution). Εδώ όμως ο ιστορικός έκανε λάθος. Διότι ο αβρακωτισμός πραγματοποιήθηκε τελικά στην Ελλάδα του 20ου αιώνα – τι άλλο είναι το χρυσό ιδεώδες των Αβράκωτων παρά μία περιγραφή της χώρας; Μικρές ιδιοκτησίες... Ελλάδα, η χώρα με τον υψηλότερο κατακερματισμό της εγγείου ιδιοκτησίας στον κόσμο. Όταν πρωτοήρθαν οι Αλβανοί στην Ελλάδα το ’90, η λέξη ήταν μειωτική, «Αλβανός» = κάτι σαν άνθρωπος των σπηλαίων, το πιο σύντομο ανέκδοτο: «Αλβανός τουρίστας» κ.λπ. Κατόπιν, πολλοί από αυτούς άρχισαν σιγά-σιγά να τακτοποιούνται, να αποταμιεύουν, να αγοράζουν διαμερίσματα, να ανοίγουν δικά τους καταστήματα, δικές τους δουλειές, τα παιδιά τους να βγαίνουν σημαιοφόροι στο σχολείο, να γίνονται υπεργολάβοι, επαγγελματίες κ.λπ., οπότε άλλαξε η αρχική αντιμετώπιση. Οι άνθρωποι των σπηλαίων έγιναν νοικοκύρηδες.

Το ίδιο ακριβώς θα γίνει και με τους τωρινούς μετανάστες (και με τους μελλοντικούς, θα έρθουν κι άλλοι, ακόμα δεν είδες τίποτα). Χρόνια ακούω και διαβάζω ότι πρέπει επιτέλους να βρεθεί «λύση στο πρόβλημα της μετανάστευσης» (2.630 αποτελέσματα στο Google) ή της «λαθρομετανάστευσης» (15.400 αποτελέσματα) ή των «λαθρομεταναστών» (1.500 αποτελέσματα), σε διάφορες παραλλαγές, από διάφορες φωνές. Άντε, πού είναι αυτή η λύση; Πού είναι, έστω, οι γενικές γραμμές της, το σκαρίφημά της, το προσχέδιό της; Καμία λύση δεν υπάρχει κι ούτε πρόκειται να βρεθεί, τη στιγμή που ο αριθμός των λαθρομεταναστών θα αλλάξει μέχρι να φτάσεις στο τέλος του κειμένου. Οι σκέψεις για μέτρα ποσόστωσης ή οτιδήποτε άλλο, είναι σενάρια επιστημονικής φαντασίας, κουβέντα να γίνεται, μέχρι να το πάρει απόφαση και η κυβέρνηση και ο κόσμος ότι το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον. Ο κ. Χασοδίκης το έχει πιάσει πολύ σωστά εδώ το θέμα: αυτός που αγωνίζεται για το ζην είναι δυνατότερος από αυτόν που αγωνίζεται για το ευ ζην, ο άνθρωπος που πεινάει γίνεται νόμος της φύσης. Δε σταματιέται και δεν περιορίζεται με τίποτα – μόνο με τις σφαίρες. Είναι σαν να ζητάς να σταματήσεις ένα φυσικό φαινόμενο, έναν σεισμό ή μια καταιγίδα (αν και ο Χρήστος Παπουτσής μπορεί να φτιάξει φράχτη για να κρατήσει απ’ έξω τους σεισμούς, τον έχω ικανό).

Δεν υπάρχει λοιπόν λύση στο πρόβλημα των μεταναστών, με τον ίδιο τρόπο που δεν υπήρχε λύση στο Προσφυγικό Ζήτημα τη δεκαετία του '20 και του '30. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, ουσιαστικά ούτε τότε βρέθηκε λύση – η Επιτροπή Αποκατάστασης, οι λαϊκές αγορές, τα συσσίτια της ΧΑΝΘ κ.λπ. δεν ήταν λύση, μπαλώματα ήταν, πρώτες βοήθειες σε ετοιμοθάνατο. Κι όμως η αφομοίωση έγινε. Με πόνο και αίμα, αλλά τελικά έγινε και οφέλησε την Ελλάδα. Η δύναμη των μικρών ιδιοκτησιών απεδείχθη ακατανίκητη.

Κάτι παρόμοιο θα γίνει και με τους σημερινούς λαθρομετανάστες. Οι κυβερνήσεις, τόσο η τωρινή όσο και οι επόμενες, θα ακολουθήσουν πιστά την παροιμιώδη συμβουλή του Αλέξανδρου Παπάγου, «τα προβλήματα λύνονται δια του σαπίσματός των», θα αφήσουν να σέρνεται το θέμα των λαθρομεταναστών, να σαπίσει καλά-καλά, και μόλις φτάσει στο απροχώρητο... πάλι δε θα κάνουν τίποτα, θα το αφήσουν να σιτέψει εντελώς, και τότε μόνο θα πάρουν διστακτικά κάποια μέτρα πάνω στις γραμμές αυτών που λέει η Αλ Σάλεχ: ελληνική υπηκοότητα στα παιδιά τους, τάχιστες διαδικασίες χορήγησης ασύλου, διαρκής πίεση προς τα ευρωπαϊκά όργανα για μεγαλύτερη υποστήριξη στην Ελλάδα κ.λπ., δεν υπάρχει λόγος να τα γράφω, άλλωστε αυτή τα λέει καλύτερα από μένα, η γυναίκα έρχεται από το μέλλον.

Πρόκειται για μια διαδικασία που θα πάρει δεκαετίες να ολοκληρωθεί. Έχουν να συμβούν πολλά. Η Δεξιά θα κατηγορεί το ΠΑΣΟΚ ότι νομιμοποιεί τους λαθρομετανάστες για να πάρει ψήφους, η Αριστερά θα κατηγορεί τη Δεξιά για ρατσισμό/ξενοφοβία, η Πιο Αριστερά θα κατηγορεί την Αριστερά για ρεφορμισμό, η Ακόμα Πιο Αριστερά θα κατηγορεί την Πιο Αριστερά ότι απομονώνει το μεταναστευτικό ζήτημα από το συνολικότερο αγώνα ανατροπής του συστήματος, ο Πειραιώς Σεραφείμ θα κατηγορεί τον διεθνή εβραιοσιωνισμό, τα ΜΜΕ θα κατηγορούν τον ΣΥΡΙΖΑ, η Χρυσή Αυγή θα κατηγορεί τους πάντες, η Σπίθα θα ανακαλύψει νέα δήλωση Κίσινγκερ, οι «αγανακτισμένοι πολίτες» θα εκφράζουν τακτικά την αγανάκτησή τους... τέτοια στο δρόμο σου πολλά θα συναντήσεις. Μέχρι η δύναμη των μικρών ιδιοκτησιών να ενώσει τους ξένους και τους ντόπιους σε έναν αμοιβαίο ελληνισμό – μετά θα έρθουν και οι φιλίες και οι γάμοι και οι κουμπαριές, τα πάντα όλα.

Έλληνας λοιπόν γίνεσαι, δε γεννιέσαι. Ναι, αλλά πώς γίνεσαι; Όχι άμα μετάσχεις της ελληνικής παιδείας, αλλά άμα αποκτήσεις μικρές ιδιοκτησίες. «Έχω περίπτερο στα Σούρμενα δικό μου, έχω και κτήμα πατρικό στη Λιβαδιά». Αυτή είναι η πεμπτουσία του ελληνισμού, ο άφθαρτος ιχώρ. Έλληνας είναι όποιος έχει το οικοπεδάκι του, το διαμερισματάκι του, το μαγαζάκι του, το σπιτάκι του, το χωραφάκι του, και ξέρει αρκετά καλά Ελληνικά ώστε να μπορεί να συμπληρώσει μια υπεύθυνη δήλωση του Ν. 1599/86.