Το Ουράνιο Παντοπωλείο Της Ευγενούς Γνώσης

Ο Μπόρχες αναφέρει μια αρχαία κινέζικη εγκυκλοπαίδια, Το Ουράνιο Παντοπωλείο της Ευγενούς Γνώσης, και τις ταξινομήσεις που χρησιμοποιούσε. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το Παντοπωλείο υπάρχουν 14 κατηγορίες ζώων στον κόσμο:


1. Aυτά που ανήκουν στον Αυτοκράτορα
2. Τα ταριχευμένα
3. Τα εκπαιδευμένα
4. Τα γουρουνάκια
5. Οι γοργόνες
6. Τα φανταστικά ζώα
7. Τα αδέσποτα σκυλιά
8. Αυτά που περιλαμβάνονται στην παρούσα ταξινόμηση
9. Αυτά που τρέμουν σαν θυμωμένα
10. Αυτά που δεν μπορούν να μετρηθούν
11. Αυτά που μπορούν να σχεδιαστούν με λεπτό πινέλο από καμηλότριχα
12. Άλλα
13. Αυτά που μόλις έσπασαν το βάζο με τα λουδούδια
14. Αυτά που, από μακριά, φαίνονται σαν μύγες


Έγραψα μερικές ανάλογες λίστες. Για παράδειγμα, είναι πολύ παραπειστικές οι συνήθεις κατηγοριοποιήσεις για τους Έλληνες πολιτικούς. Μας αρέσει να τους χωρίζουμε σε "αριστερούς" - "δεξιούς" - "κεντρώους", σε "παλαιοκομματικούς" και "εκσυγχρονιστές", σε "υπεύθυνους" και "λαϊκιστές" κ.α. Πιστεύω ότι το ακόλουθο Ουράνιο Παντοπωλείο των Ευγενών Ελλήνων Πολιτικών είναι πολύ πιο χρήσιμο για πρακτικούς λόγους:


1. Αυτοί που στα νιάτα τους δεν φαντάζονταν ότι κάποτε θα πολιτευτούν
2. Αυτοί που κάνουν λογοπαίγνια
3. Αυτοί που δεν μαθαίνουν από τα λάθη τους
4. Αυτοί που τους αναγνωρίζεις φατσικώς αλλά δεν θυμάσαι πώς τους λένε
5. Αυτοί που γράφουν απομνημονεύματα
6. Αυτοί που δεν μοιάζουν για πολιτικοί
7. Αυτοί που έχουν απρόφερτο όνομα για τους ξένους δημοσιογράφους
8. Αυτοί που λένε "παράξουμε" αντί για "παραγάγουμε"
9. Οι φιλόζωοι
10. Αυτοί που δεν θα διαβάσουν ποτέ την παρούσα ταξινόμηση
11. Αυτοί που ξέρουν αλλά δεν λένε
12. Οι αντιδήμαρχοι
13. Αυτοί που δεν έχουν πορτραίτα στο γραφείο τους
14. Αυτοί που δεν θυμούνται την πρώτη τους συνέντευξη


Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι γυναίκες της ζωής μας. Συνήθως τις συλλαμβάνουμε με παραπλανητικές κατηγοριοποιήσεις που δεν βοηθάνε στην κατανόηση. Προτείνω λοιπόν έναν προσφορότερο τρόπο να τις σκεφτόμαστε, το Ουράνιο Παντοπωλείο των Ευγενών Γυναικών της Ζωής Μας:


1. Οι συνεπιβάτιδες σε τρένα
2. Αυτές που αρρωσταίνουν συχνά
3. Αυτές που φοράνε 37 νούμερο παπούτσι
4. Οι τρελές κι αδέσποτες παρόλη την αγάπη
5. Αυτές που κάποτε ονειρεύτηκαν να κάνουν ραδιόφωνο
6. Αυτές που νοιάζονται
7. Τα αγοροκόριτσα
8. Αυτές που ανήκουν σε περισσότερες από τρεις κατηγορίες της παρούσας ταξινόμησης
9. Αυτές που έχεις δει στο όνειρό σου
10. Η Όλγα Μ.
11. Αυτές που δεν απαντάνε στα e-mail
12. Αυτές που βλέπουν έργα τρόμου
13. Αυτές που έχουν δυνατή χειραψία
14. Αυτές που αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε κάποιο τραγούδι


Φτιάξτε κι εσείς το δικό σας Ουράνιο Παντοπωλείο των Ευγενών Κάτι! Λίστες από 14 καταχωρίσεις (ή όσες θέλετε) για π.χ. αυτοκίνητα, άντρες, ταινίες, πόλεις, ό,τι θέλετε. Ο 1ος κανόνας είναι ότι οι περισσότερες καταχωρίσεις της λίστας πρέπει να ξαφνιάζουν, να είναι εντελώς ξένες από τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε τα σχετικά θέματα. Ο 2ος κανόνας είναι ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει κάποιο pattern, κάποια κανονικότητα, ο αναγνώστης πρέπει να μην μπορεί να προβλέψει τις επόμενες καταχωρίσεις από τις προηγούμενες. Ξενίστε! Ξαφνιάστε! Προκαλέστε σοκ!

Για να το φιλοσοφήσουμε λίγο, αυτό που με απασχολεί είναι η έννοια του παιχνιδιού και του κανόνα. Στη Φιλοσοφία των Αθλημάτων (Philosophy of Sports) υπάρχει ο κλασικός ορισμός του Bernard Suits για το παιχνίδι (game): είναι μια εθελοντική δραστηριότητα με στόχο να επιφέρει μια συγκεκριμένη κατάσταση πραγμάτων, χρησιμοποιώντας μόνο μέσα που επιτρέπονται από κάποιους κανόνες, και που οι περιορισμοί των κανόνων γίνονται αποδεκτοί μόνο και μόνο για να μπορέσει να υλοποιηθεί αυτή η δραστηριότητα. Συμφωνούμε, νομίζω, όλοι ότι αυτό που πρότεινα παραπάνω είναι ένα παιχνίδι. Οι δύο κανόνες του όμως σας φαίνονται σαν αυτό που συνήθως εννοούμε όταν λέμε κανόνες; Το κριτήριο αυτό του ξαφνιάσματος μπορεί να γίνει βάση παιχνιδιού και συναγωνισμού; Υπάρχουν μήπως άλλοι κανόνες που μου διέφυγαν;

ΥΓ: Εδώ μια ακόμα λίστα, το Ουράνιο Παντοπωλείο των Ευγενών Αθλημάτων, London 2012 edition:

1. Sports where athletes wear sunglasses
2. Dancing horses
3. Dancing gymnasts
4. Sports where you can’t use your hands
5. Sports judged subjectively
6. Sports where, to win, you move in exactly the same way as another person
7. Kayaks
8. Sports with six-letter names
9. Sports where, to win, you move faster or higher than another person
10. Rifles
11. Sports where athletes wear protective headgear
12. Sports that no one from the Caribbean has ever won
13. Sports where the apparatus can kill you if it falls on you
14. Sports during which fans dress up like eagles
15. Sports that make you laugh