Ένα από τα "100 καλύτερα αγγλόφωνα μυθιστορήματα που εκδόθηκαν μετά το 1923", σύμφωνα με το περιοδικό TIME
Το Ubik είναι ένα άνισο βιβλίο που δεν αρχίζει και με τον καλύτερο τρόπο. Μοιάζει σαν να είχε κάτι άλλο στο μυαλό του ο Dick όταν ξεκινούσε το γράψιμο και τελικά να κατέληξε αλλού παρασυρμένος από κάποιες ιδέες στην πορεία. Στα πρώτα κεφάλαια (τα οποία πάσχουν και από το "κόλπο του A. E. van Vogt", δηλ. μία καινούργια ιδέα κάθε 800 λέξεις) ο αναγνώστης περιμένει ότι θα διαβάσει μία διαμάχη παραψυχικών - αντιπαραψυχικών ή τουλάχιστον ότι οι παραψυχικές ικανότητες θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην πλοκή. Δε συμβαίνει όμως κάτι τέτοιο. Από το Κεφ. 6 και μετά, ο Dick γράφει ένα αριστούργημα άνευ προηγουμένου και χρησιμοποιεί την τηλεπάθεια μόνο και μόνο για να δικαιολογήσει τις παράξενες ικανότητες της Πατ, απαραίτητες στην αφήγηση. Ο μόνος παραψυχικός στο έργο καταλήγει τελικά να είναι η Πατ.
Οι θρησκευτικοί συμβολισμοί αφθονούν στο έργο –όπως και οι αναφορές στη σύγχρονη καταναλωτική κουλτούρα. Ο αναγνώστης θα πρέπει ν’ αποφασίσει ποιο από τα δύο είναι το μέσο και ποιο ο σκοπός• χρησιμοποιεί ο Dick τη θρησκεία για να καταδείξει τις μαγικές διαστάσεις που λαμβάνει η μανία συσσώρευσης προϊόντων ή στήνει τη θεολογία του με σύγχρονο υλικό; Επιλέγω το δεύτερο. Το Ubik είναι κατά βάση ένα θρησκευτικό έργο, χωρίς να παύει όμως να είναι και έργο ΕΦ. Επίσης, έχει χιούμορ• σαν να θέλει να μας προειδοποιήσει ο συγγραφέας να μην το πάρουμε και πολύ στα σοβαρά.
"Ο μέσος Αμερικάνος πάσχει από δύο πλάνες: πρώτον ότι ο Θεός είναι νεκρός, δεύτερον ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στις μάρκες των τσιγάρων"
Από τις παραπάνω παρατηρήσεις, φαίνεται ξεκάθαρα η δική μου ανάγνωση του έργου. Αν πρέπει με δύο λόγια να συγκεφαλαιώσω το βασικό μήνυμα του Ubik, θα έλεγα ότι αυτό έγκειται στο παιχνίδι των Δύο Πραγματικοτήτων. Μέσω της Επιστημονικής Φαντασίας, ο Dick στήνει έναν κόσμο στον οποίο οι άνθρωποι δεν πεθαίνουν τελειωτικά αλλά παραμένουν για κάποιο διάστημα σε μία ιδιάζουσα κατάσταση, ημιζωή. Επικοινωνούν ατελώς με τους ζωντανούς και βιώνουν έναν διαφορετικό κόσμο, στον οποίο αυτή η επικοινωνία εκφράζεται άλλες φορές ενσωματωμένη σε εγγενή στοιχεία (όπως το κείμενο στους τοίχους της τουαλέτας στο Κεφ. 9) και άλλες φορές εντελώς κυριολεκτική (όπως η θεοφάνεια του Γκλεν Ράνσιτερ στα Κεφ. 13 & 14).
"Η αλήθεια του Ντικ βρίσκεται στην πλοκή του" - Darko Suvin
Η έμπνευση του Dick με την ημιζωή είναι αξιοθαύμαστη, για δύο λόγους. Κατ' αρχήν, μετά την έκρηξη της βόμβας, ο συγγραφέας κάνει μία καταπληκτική ανατροπή, όταν οι ήρωες ανακαλύπτουν ότι αυτοί έχουν πεθάνει και ο Γκλεν Ράνσιτερ επέζησε, όχι το αντίστροφο. Παράλληλα όμως, και εδώ είναι το σημαντικό, ο κόσμος της ημιζωής αντιστοιχεί στο δικό μας, καθημερινό κόσμο. Η φιλάνθρωπος θεϊκή αρχή, ο Γκλεν Ράνσιτερ, βρίσκεται απ' έξω και προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί μας με μηνύματα, κόντρα στη δαιμονική θεϊκή αρχή, τον Τζόρυ, που είναι ο Γιαλνταμπαώθ των Γνωστικών.
Αυτό είναι και το πρώτο χρονολογικά βιβλίο του PKD όπου εμφανίζεται το θέμα της λύτρωσης. Ο Κακός Δημιουργός ασχημαίνει τη ζωή μας ποικιλοτρόπως μέσω των οργάνων του (της Πατ)• υπάρχει όμως μία ελπίδα για μας, υπάρχει η σωτηρία που προσφέρει ο Χριστός (η Έλα Ράνσιτερ) με το σπρέι Ubik, αυτό το "ενισχυτικό της πραγματικότητας".
Ο κεντρικός ήρωας, όπως σε όλα τα έργα του Dick, είναι φυσικά ένας ανθρωπάκος: ο Τζο Τσιπ ζει μία άθλια ζωή σε ένα άθλιο διαμέρισμα, άφραγκος, μόνος, και κάθε βράδυ κοιμάται μόνο με αλκοόλ ή με υπνωτικά χάπια. Ουσιαστικά, ο Dick περιγράφει έναν καταθλιπτικό -το Κεφ. 3 στο οποίο ο Τζο γίνεται ρεζίλι από την αφραγκιά του και την ακαταστασία του σπιτιού του είναι χαρακτηριστικό. Όπως επίσης και η χειραγώγησή του από την Πατ, η απειλή που νιώθει μπροστά στην επιθετική σεξουαλικότητά της.
Έχει ειπωθεί ότι τα αρχικά του ονόματος του ήρωα είναι ίδια (στα αγγλικά) με αυτά του ονόματος του Χριστού (Joe Chip / Jesus Christ) και ότι αυτό το κολπάκι έγινε σκόπιμα από τον συγγραφέα, καθότι στο τέλος του βιβλίου υποτίθεται ότι δίνει στον Τζο το ρόλο του Υιού του Θεού... Τερατολογικές "ανακαλύψεις" που βρωμάνε φανατισμό, κάποιοι παίρνουν τα έργα του Dick πιο σοβαρά απ' όσο πρέπει.
Και συν τοις άλλοις, η Έλα Ράνσιτερ είναι αυτή που παίρνει στο τέλος το ρόλο του Χριστού (δηλ. του Λυτρωτή, καθώς και του Ενσαρκωμένου Θεού), όχι ο Τζο. Με τον Γκλεν Ράνσιτερ στο ρόλο του Θεού Πατρός και το σπρέι Ubik στο ρόλο του Αγίου Πνεύματος, αυτού που "τελειοποιεί τα άλλα, το ίδιο όμως δεν έχει καμία έλλειψη - δεν εξαρτά από πουθενά τη ζωή του, αλλά το ίδιο χορηγεί ζωή", όπως λέει και ο μεγαλύτερος ειδικός επί του Αγίου Πνεύματος εδώ.
Το Άγιο Πνεύμα όμως του Philip Dick είναι εντελώς διαφορετικό από τον βιβλικό Παράκλητο. Δεν προσφέρει μόνο συναισθηματική παραμυθία και στήριξη αλλά, πολύ περισσότερο, άμεση, εγκόσμια σωτηρία. Υλική σωτηρία. Και αυτό είναι που κάνει το Ubik ένα έργο που επικεντρώνεται στο Εντεύθεν, όχι στο Εκείθεν. Και οποιαδήποτε αμφιβολία καταρρίπτεται ρητά από την απάντηση της Έλα στον Τζο στο Κεφ. 16, όταν αυτός ζητά να γίνει η εξόντωση του Τζόρυ σε θεϊκό επίπεδο: "Η μάχη πρέπει να δοθεί από τη δικιά μας πλευρά" (γιατί "εδώ είναι ο πόνος, εδώ είναι η αδικία" θα συμπληρώσει λίγο αργότερα, στο Radio Free Albemuth, ο υδραυλικός Λεόν).
"Οι σωτηριολογικές θεότητες του Ντικ κατά βάθος είναι πληβείες και απελευθερωτικές. Δουλεύουν αρμονικά με τους αδύναμους ανθρώπους και, στις καλύτερες περιπτώσεις, αυτοί οι τελευταίοι τις βοηθάνε κιόλας" - Darko Suvin
Μέσω του Ubik, ο Dick μάς κλείνει το μάτι και λέει: "δε ζεις πραγματικά, είσαι ζωντανός νεκρός, ο κόσμος σου είναι σάπιος και ελεγχόμενος στην παραμικρή του λεπτομέρεια, η λύτρωση όμως μπορεί να έρθει εντός του κόσμου ετούτου, οφείλει να δράσει εντός του κόσμου ετούτου".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Αδερφέ, δεν ξέρω τούτο το φεγγάρι
Στης καρδιάς της άδειας τη φυρονεριά
Πούθε τάχει φέρει, πούθε τάχει πάρει
Φωτεινά στην άμμο, χνάρια σαν κεριά.