Υπέπεσε στην αντίληψή μου καινούργια έκδοση του Ubik από τις επίσης καινούργιες Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ. Το βιβλίο είναι φρεσκότατο, βγήκε από το τυπογραφείο μόλις το 2007, σε μετάφραση Τίνας Θέου και επίβλεψη Αρτέμιδος Λόη. Οι παρατηρήσεις μου:
- Θέλω να ελπίζω ότι οι Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ είναι σοβαροί επαγγελματίες που έχουν σκοπό να κάνουν σοβαρή δουλειά -σε αυτήν την περίπτωση, τους εύχομαι ό,τι καλύτερο. Ιδού και η σελίδα τους
- Το βιβλίο ανήκει στη σειρά Cult Stories των συγκεκριμένων εκδόσεων, μαζί με το Θα Φτύσω Στους Τάφους Σας του Μπόρις Βιαν και με άλλα σύγχρονα έργα μη Επιστημονικής Φαντασίας -μία μάλλον ευχάριστη έκπληξη. Είναι καιρός επιτέλους να αναδειχθεί στη χώρα μας η καλή ΕΦ, να διαδοθεί σε ένα ευρύτερο κοινό και να πάψει να συσχετίζεται με τα έργα του Steven King ή του Graham Masterton ή με τις ανωριμότητες του Fantasy (όπως επίσης είναι καιρός να εξαφανιστεί και ο υποτιμητικός όρος Παραλογοτεχνία που χρησιμοποιούσε η παλαιότερη γενιά ελλήνων συγγραφέων, μη μπορώντας να χωνέψει τις πενιχρές πωλήσεις των δικών της εμπνεύσεων και κάνοντας κρεμαστάρια ό,τι δημοφιλέστερο κυκλοφορούσε στα βιβλιοπωλεία). Τη διεύθυνση της σειράς Cult Stories έχει ο Άρης Μαραγκόπουλος, συγγραφέας και μεταφραστής.
- Το εξώφυλλο είναι μοντέρνο και πολύ καλό. Εύσημα στον Χρήστο Διαμαντίδη που το εμπνεύστηκε και το φιλοτέχνησε!
- Η μετάφραση της Τίνας Θέου δείχνει προσεγμένη και κάνει το κείμενο να ρέει όμορφα στην ανάγνωση, αν και δεν ξέρω τι ποσοστό συμμετοχής έχει η Άρτεμις Λόη σε αυτό το αποτέλεσμα. Ελπίζω να πέρασε πια ο καιρός που ο "μεταφραστής" ενός βιβλίου ΕΦ ήξερε αγγλικά σε επίπεδο Lower, ενώ ο "επιμελητής" του έκοβε από δω, έραβε από κει, προσπαθώντας να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα (Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, "μεταφράσεις" Ροζίτας Σώκου, "επιμέλειες" Μάκη Πανώριου και άλλες θλιβερές ιστορίες...). Πάντως φαίνεται ότι σίγουρα πέρασε η ρομαντική εποχή της ΕΦ στην Ελλάδα, όπου μία χούφτα τρελών προσπαθούσε -με προσωπικό κόπο, θυσίες και έξοδα- να προσφέρει στους αναγνώστες τα αριστουργήματα του Clarke, του Heinlein, του Asimov κ.α. Πλέον το πολύ σοβαρό θέμα της σοβαρής ΕΦ πρέπει να είναι δουλειά σοβαρών επαγγελματιών που να πληρώνονται σοβαρά. Ο Πανώριος, ο Μπαλάνος και τόσοι άλλοι, ήταν οι πολύτιμοι πρωτεργάτες• τώρα πρέπει να αναλάβουν οι τεχνοκράτες. Είθε!...
- Περνάμε στην γκρίνια: δε μου άρεσαν οι λέξεις "μισοζωντανός" - "μισοζωή". Η Ρένα Χατχούτ, από τη δεκαετία του '70 ακόμα και τις Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, έκανε πολύ πιο κομψή δουλειά ("ημίβιος" - "ημιζωή"). Επίσης, για άλλη μία φορά ένα έργο του PKD υποφέρει από την εσφαλμένη απόδοση γερμανικών λέξεων και ονομάτων: "Χέρμπερτ Σένχαϊτ φον Φόγκελσανγκ", όταν η σωστή προφορά είναι: "Χέρμπερτ Σένχαϊτ φον Φόγκελζανγκ". Τη στιγμή που αποδίδεις το Schönheit με βάση το άκουσμά του (δηλ. όχι με βάση την οπτική συγγένεια των λατινικών χαρακτήρων με τους αντίστοιχους ελληνικούς), γιατί δεν κάνεις το ίδιο και για το Vogelsang;
- Περνάμε στην άγρια γκρίνια. Αντιγράφω το σημείωμα του οπισθοφύλλου: Ο Φίλιπ Ντικ που είναι, κατά γενική ομολογία, ο πιο πνευματώδης συγγραφέας ιστοριών επιστημονικής φαντασίας, δεν χρειάζεται συστάσεις. Συγκαταλέγεται πλέον στους μεγάλους κλασικούς του εικοστού αιώνα. Το Ubik, μια μεταφυσική κωμωδία θανάτου και σωτηρίας της ψυχής, ψευδαίσθησης και πραγματικότητας, με ευθείες αναφορές στον κόσμο των Ιδεών του Πλάτωνα, αποτελεί ένα από τα διεθνώς αναγνωρισμένα αριστουργήματα της επιστημονικής φαντασίας.
Σ' έναν τραγελαφικό κόσμο ασύλληπτης κοινωνικής εκμετάλλευσης (όπου π.χ. κάθε φορά που ανοίγεις την πόρτα του διαμερίσματός σου ή την πόρτα του ψυγείου σου χρειάζεται να ρίχνεις το σχετικό κέρμα...!), άγριας βιοτεχνολογίας, που επιτρέπει να διατηρούνται οι εγκέφαλοι των πεθαμένων σε ειδικούς ψυκτικούς θαλάμους ως "μισοζωντανοί" (ώστε οι ζώντες συγγενείς τους να συζητάνε μαζί τους ακόμα και τη διαχείριση των οικονομικών τους...!), αστραπιαίων ταξιδιών στο διάστημα και πλήθος μεταλλαγμένων ανθρώπων, η σωτηρία της ψυχής επέρχεται μέσα από μία και μόνη δυνατότητα: συσκευασμένη σε μορφή θαυματουργού σπρέι που θεραπεύει τα πάντα, ακόμα και τον θάνατο! Κυλήστε, δάκρυά μου, είπε ο Ηλίας...
Κατ' αρχήν: το "πνευματώδης" δεν είναι ο καλύτερος τρόπος να χαρακτηρίσεις τον Dick ως συγγραφέα. Δεν είναι σφάλμα, όμως η λέξη συνήθως παραπέμπει σε χιουμοριστική γραφή, πρωτότυπες εκφράσεις, αστεϊσμούς και λογοπαίγνια -αυτό που οι Άγγλοι λένε witty ή sparkling. Ο Dick δεν ήταν δα και Marc Twain ή Oscar Wilde! Ο αναγνώστης θα έπαιρνε μία καλύτερη ιδέα για το βιβλίο, αν διάβαζε στο οπισθόφυλλο ότι ο PKD είναι ο πιο "ευφυής" ή "πρωτότυπος" ή "οξύνους" συγγραφέας ιστοριών επιστημονικής φαντασίας.
Κατά δεύτερον και σημαντικότερον: αυτό το σημείωμα δεν αποδίδει το νόημα του Ubik. Λαμβάνει τα αφηγηματικά μέσα του συγγραφέα ως σκοπούς -παρόμοια περίπτωση μ' αυτήν του Stanislaw Lem. Το Ubik δεν έχει να κάνει με τη σωτηρία της ψυχής. Ο Dick έγραφε γι' αυτήν εδώ τη ζωή που ζούμε τώρα, όχι για το τι θα κάνουμε μετά θάνατον -περισσότερα εδώ. Ούτε ήταν ο σκοπός του να περιγράψει έναν κόσμο "ασύλληπτης κοινωνικής εκμετάλλευσης". Υπήρχαν πολλοί άλλοι συγγραφείς ΕΦ που το έκαναν αυτό καλύτερα από τον Dick, ο αναγνώστης του Ubik δεν πληρώνει για να διαβάσει πόρτες που ζητάνε κέρματα και εξωτικές βιοτεχνολογικές εφαρμογές. Όχι. Το βασικό που παίρνει ο αναγνώστης από το αριστούργημα αυτό είναι μία αλληγορία της δικής του ζωής με βάση το Γνωστικιστικό μύθο, ένα μήνυμα ότι μπορεί να μη φταις εσύ για τον πόνο και τη δυστυχία σου. Ότι μπορεί να μην είσαι εσύ αυτός που αρμενίζει στραβά• ο κόσμος ο ίδιος να είναι στραβός. Μέσω του Ubik, ο Dick μάς κλείνει το μάτι και λέει: "δε ζεις πραγματικά, είσαι ζωντανός νεκρός, ο κόσμος σου είναι σάπιος και ελεγχόμενος στην παραμικρή του λεπτομέρεια, η λύτρωση όμως μπορεί να έρθει εντός του κόσμου ετούτου, οφείλει να δράσει εντός του κόσμου ετούτου".
Τέλος πάντων, τέρμα η γκρίνια! Όποιο βιβλίο και να πάρει κάποιος στα χέρια του, πάντα μπορεί να βρει πταίσματα, πλημμελήματα και κακουργήματα αν το εξετάσει ενδελεχώς: οι τρίχες γίνονται τριχιές άμα τις κοιτάς από κοντά και με την εμπάθεια ενός επαγγελματία κριτικού. Θα πρέπει να είμαστε ευγνώμωνες που κάποιοι αποφάσισαν να κυκλοφορήσουν στην Ελλάδα ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί ποτέ. Εδώ βρίσκεται και το βιβλιοπωλείο των Εκδόσεων ΤΟΠΟΣ:
Πεσμαζόγλου 5 & Σταδίου, Αρσάκειο Μέγαρο
10564 Αθήνα
Tηλ. +30 210 3221580
Fax: +30 210 3211246
bookstore@motibo.com
Πλέον το πολύ σοβαρό θέμα της σοβαρής ΕΦ πρέπει να είναι δουλειά σοβαρών επαγγελματιών που να πληρώνονται σοβαρά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕδώ γελάνε.
Δυστυχώς γενικά δεν πληρώνονται οι μεταφραστές καλά, πόσο μάλλον αυτοί της ΕΦ που δεν πουλάει και τόσο ούτε έχει πρεστίζ (στο μυαλό των εκδοτών, πάντα).
(μπορεί στα μάτια μας να φαίνεται πιασάρικο είδος, αλλά αυτό δεν επιβεβαιώνεται από καμμία λίστα ευπώλητων βιβλίων --βέβαια και ο Dick στο Αμέρικα με τρείς και εξήντα ζούσε, όπως λέγει στο αυτοβιογραφικό του κείμενο-).
Ευχή διατύπωσα ("Είθε!..."), όχι αφελή απαίτηση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤουλάχιστον έχει γίνει ένα βήμα σε σχέση με την κατάσταση πριν 20 ή 30 χρόνια, που μόνο μια χούφτα ανθρώπων, ένα ΚΚΕ Μ-Λ, ασχολούταν με την ΕΦ. Τώρα έχουμε γίνει περισσότεροι, έχουμε φτάσει στα επίπεδα των Οικολόγων - Πρασίνων.
Και κάνουμε και καλύτερα εξώφυλλα.
«Κατά δεύτερον και σημαντικότερον: όποιος έγραψε αυτό το σημείωμα, δεν κατάλαβε τι διάβασε στο βιβλίο και φυσικά δεν μπορεί να το αποδώσει σωστά σε 150 λέξεις. Το βιβλίο τού έκανε εντύπωση, ο εκδότης τού ζήτησε να γράψει κάτι, όμως δεν είχε το χρόνο να το επεξεργαστεί μέσα του ούτε να προσδιορίσει τι ακριβώς ήταν αυτό που τον εντυπωσίασε».
ΑπάντησηΔιαγραφήΑγαπητέ φίλε αυτός που έγραψε το σημείωμα είναι ο ίδιος που επέλεξε και εξέδωσε το βιβλίο, ο υπεύθυνος όχι μόνον της σειράς αλλά γενικά της λογοτεχνίας στις νέες εκδόσεις ΤΟΠΟΣ, δηλαδή ο υπογράφων και το παρόν σχόλιο Άρης Μαραγκόπουλος (εκ των μετόχων επίσης του εκδοτικού οίκου). Το πνεύμα του οπισθοφύλλου δεν αφορά αποκλειστικά στους αναγνώστες ΕΦ (και άρα ειδήμονες) αλλά κυρίως στο ευρύτερο κοινό των επαρκών αναγνωστών.
Το οπισθόφυλλο (και θα πρέπει να έχεις φτιάξει πάρα πάρα πολλά για να είσαι σίγουρος για τη λειτουργία του και τη σκοπιμότητά του κάθε φορά ώστε να φτάνεις στο σημείο να αντιλαμβάνεσαι έτσι επιπόλαια και μονοδιάστατα τις προθέσεις «εκείνου που το διάβασε») είναι σοβαρή τέχνη γι' αυτό και την ασκώ εγώ προσωπικά (εδώ και πάρα πολλά χρόνια). Και, υπόψη, σε 150 λέξεις μπορείς να πεις τα πάντα αφήνοντας τον έξυπνο αναγνώστη να διακρίνει πάρα πολλά πίσω από τις γραμμές.
Επιμέρους τώρα:
Η «σωτηρία της ψυχής», αν προσέξεις το κείμενο γράφεται στο οπισθόφυλλο όπως και στο βιβλίο, με το ίδιο ΑΚΡΙΒΩΣ κόνσεπτ, της ειρωνίας (άλλωστε εδώ μιλάω καθαρά για μεταφυσική κωμωδία). Τώρα αν καταλαβαίνεις τον Nτικ αλλά όχι τον Μαραγκόπουλο είναι άλλο θέμα. Επίσης το μισοζωντανοί κ.λπ. είναι δική μου επιλογή. Εννοείται ότι είχαμε υπόψη τις προηγούμενες εκδοχές. Άρα επιλέξαμε αυτήν εδώ επειδή για κάποιους λόγους (σε άλλο σημείωμα περισσότερα) θεωρούμε ότι ΣΗΜΕΡΑ αποδίδει ορθότερα τις πολλαπλές έννοιες του πρωτοτύπου. Το κυριότερο: η επιλογή μας εξοικειώνει περισσότερο τον αναγνώστη με το σύμπαν του συγγραφέα αφήνοντάς τον έτσι περισσότερο «ευάλωτο» στις ουσιαστικές προκλήσεις του κειμένου.
Λάβε επίσης υπόψη ότι κάθε βιβλίο δέχεται πολλαπλές αναγνώσεις. Κανένα βιβλίο δεν είναι μόνον αυτό ή εκείνο. Σήμερα, η ανάγνωσή του, κρατιέται στη ζωή, ενδιαφέρει ακόμα για πράγματα που σήμερα μας απασχολούν κ.λπ. Αυτή είναι άλλωστε και η έννοια του κλασικού και ο Ντικ συγκαταλέγεται στους κλασικούς του εικοστού αιώνα όχι στους κλασικούς της ΕΦ. Και οπωσδήποτε στους πνευματώδεις, σε αυτούς που το κείμενό τους υπόγεια δουλεύει με το χιούμορ. Δεν συμφωνείς; Εμείς πάλι, αλλά και ένα σωρό κριτικοί του Ντικ, αυτό το βλέπουμε πολύ ευδιάκριτα γι' αυτό και το γράψαμε. Μην κλαις λοιπόν, προτιμότερο να χαμογελάσεις, αν δεν μπορείς να γελάσεις διαβάζοντας για τις πόρτες των ψυγείων που απαιτούν κέρμα...
Ως προς την ιστοσελίδα μας. www.toposbooks.gr Αυτή τη στιγμή κατά γενική ομολογία θεωρείται η πληρέστερη εκδοτικού οίκου (όχι μόνον στην Ελλάδα, οι ξένοι συνάδελφοι μας το έχουν επισημάνει επανειλημμένως). Όποιος δοκιμάσει να μπει και να πλοηγηθεί στις σελίδες μας θα διαπιστώσει του λόγου το αληθές. Ίσως αυτό να ήταν το πιο άστοχο (δηλαδή το πιο άδικο) από όλα τα άστοχα σχόλια που διάβασα.
Για την πληρωμή των μεταφραστών Ε.Φ. κ.λπ. Όλα αυτά που γράφεις ανήκουν, εδώ και κάποια χρόνια στο παρελθόν. Κανείς εκδ. οίκος, που σέβεται τον εαυτό του, και θα βγάλει σήμερα ένα βιβλίο Ε.Φ. δεν θα το πληρώσει κανονικά, όπως του αξίζει. Πάνε αυτά. Ή, έστω, ανήκουν σε εκδότες της κομπίνας που δεν τους αξίζει να βγάζουν παρόμοιους τίτλους.
Αν ο Ντικ είναι Γουάιλντ. Από πολλές απόψεις είναι πολύ καλύτερος, από τον Τουαίν εκατοντάδες φορές καλύτερος. Γι' αυτό και κανείς δεν βγάζει πλέον Τουαίν.
Τέλος μια πληροφορία για τους φίλους της Ε.Φ. Μόλις εκδώσαμε τις Αρχαιολογίες του Μέλλοντος του Φρέντρικ Τζέιμσον, το καλύτερο θεωρητικό βιβλίο για την Ε.Φ. που έχει γραφεί ever.
Και το Ευχαριστώ.
Ευχαριστώ για την παρουσίαση. Ως εκδότης κ.λπ. κ.λπ. Και συγγνώμη αν είπα πολλά. Αλλά, στην κυριολεξία, με έπνιξε το δίκιο. Βγάλαμε ένα καθόλα σημαντικό βιβλίο σε άψογη μετάφραση κλπ. και το βιβλίο είχε ανταπόκριση. Το βλέπουμε στις πωλήσεις του. Δεν χρειαζόταν τόση γκρίνια. Είμαστε ένας καινούργιος εκδ. οίκος και έχουμε ανάγκη περισσότερο την υποστήριξη και λιγότερο την ...τριχιά.
Ευχαριστώ.
Οι πληροφορίες σας για τη συγγραφή του οπισθοφύλλου είναι ευπρόσδεκτες και ήδη το σχετικό κείμενο διορθώθηκε, όπως μπορείτε να δείτε.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι ενστάσεις όμως παραμένουν.
Εσείς σε ποιες περιστάσεις θα πλασάρατε το Ubik σε έναν φίλο σας, αμύητο στην καλή ΕΦ; Όταν θα κάνατε μία συζήτηση για τη μείωση των συντάξεων, την αύξηση των διοδίων, τα μονοπώλια και την κοινωνική εκμετάλλευση; -«πάρε να διαβάσεις ένα βιβλίο όπου ακόμα κι οι πόρτες ζητάνε χρήματα για να ανοίξουν»;
Εγώ, πάντως, όχι τότε. Θα έριχνα σκόνη Ubik μέσα στην πορτοκαλάδα κάποιου ανύποπτου όταν η συζήτησή μας θα ερχόταν σε υπαρξιακά θέματα –για τη ζωή και το νόημά της, για τον Θεό, για το πραγματοποιήσιμο της ευτυχίας, για τη φύση της πραγματικότητας κ.λπ. «Πάρε να διαβάσεις ένα βιβλίο όπου ο Θεός αφήνει μηνύματα σε τοίχους τουαλέτας».
Τώρα… η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα, όμως επιμένω πως το βιβλίο δεν έχει να κάνει μ’ αυτήν. Και ακριβώς το αντίθετο καταλαβαίνει κάποιος (= εγώ) από το οπισθόφυλλό σας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ακυρώνετε την πολιτική διάσταση του Dick ως συγγραφέα, η οποία δεν έγκειται τόσο στην παρουσίαση μιας «ασύλληπτης κοινωνικής εκμετάλλευσης» αλλά στη δομή της θεολογίας του. Αν δε, όπως πρεσβεύω μαζί με τον Darko Suvin, «η αλήθεια του Dick έγκειται στην πλοκή του», τότε η αναφορά στους μεταλλαγμένους, στη μισοζωή/ημιζωή και στα διαστημικά ταξίδια παρουσιάζει τα αφηγηματικά μέσα του συγγραφέα, όχι τους στόχους του.
Εν τέλει, αυτή η αντιπαράθεση για το οπισθόφυλλο καταλήγει σε αδιέξοδο, αν δεν ληφθεί υπ’ όψη μία σημαντική διαφορά μας: εσείς είστε ένας επαγγελματίας της λογοτεχνίας. Εγώ πουλάω τρακτέρ για να ζήσω• στον (ελάχιστο) ελεύθερό μου χρόνο, διαβάζω και γράφω. Εκ των πραγμάτων λοιπόν, συνομιλούμε με διαφορετικούς όρους. Θεωρείστε με ως έναν κατά συρροήν αναγνώστη, όχι ως άνθρωπο του κλάδου σας. Και το blog αυτό δεν είναι παρά ένα βιβλίο που γράφω για να βάλω σε μία σειρά τις σκέψεις μου. Ένας μονόλογος που δεν ανταγωνίζεται τις εκδόσεις σας. Μέχρι σήμερα (05.04.2008), με έχουν επισκεφτεί περίπου 160 άνθρωποι. Ίσως κάποιοι απ’ αυτούς να έχουν βρει ορισμένες χρήσιμες ιδέες σ’ αυτόν τον μονόλογο –μέχρι εκεί και τίποτα περισσότερο.
Αν ο Ντικ είναι Γουάιλντ. Από πολλές απόψεις είναι πολύ καλύτερος, από τον Τουαίν εκατοντάδες φορές καλύτερος
Ο Dick είναι ο αγαπημένος μου συγγραφέας, δε θέλω όμως να τον συγκρίνω με τον Marc Twain ή με τον Oscar Wilde. Είναι σαν να μου ζητάτε να συγκρίνω τα ροδάκινα με το χταπόδι στα κάρβουνα• το καθένα έχει και τη δική του χάρη.
Βγάλαμε ένα καθόλα σημαντικό βιβλίο σε άψογη μετάφραση
Άλλη μία γκρίνια: Είναι γνωστή η διαφορά των Αγγλικών με τα Ελληνικά ως προς τα άρθρα στα κύρια ονόματα. Επ’ αυτού, χωράει άραγε μεγάλη φιλοσοφία ότι η σωστή απόδοση του «I am Ubik» (Βefore the universe was, I am. I made the suns etc.) είναι: «Είμαι το Ούμπικ»; (Ή ακόμα, για τους πολύ τολμηρούς, «Εγώ ειμί το Ούμπικ»).
Δεν χρειαζόταν τόση γκρίνια
Γκρινιάζω άρα υπάρχω. Είναι προσωπικό το ζήτημα, είναι θέμα DNA. Όταν γράψω κριτική σε μέσο μαζικής κυκλοφορίας, θα βάλω χαλινάρι στα γονίδιά μου. Στο προσωπικό μου blog όμως, εκδιπλώνω τον εαυτό μου σε όλο του το μεγαλείο.
Για την πληρωμή των μεταφραστών Ε.Φ. ... Κανείς εκδ. οίκος, που σέβεται τον εαυτό του, και θα βγάλει σήμερα ένα βιβλίο Ε.Φ. δεν θα το πληρώσει κανονικά, όπως του αξίζει
Με μπερδέψατε. Θέλω να πιστεύω ότι εννοείτε πως ο δικός σας εκδ. οίκος, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους, πληρώνει αξιοπρεπώς τους μεταφραστές του. Καλά νέα για την κα. Θέου, κακά για μία συγκεκριμένη μερίδα αναγνωστών μου –τα στατιστικά του blog δείχνουν ότι με επισκέπτονται διάφοροι που γράφουν στο Google τις φράσεις: «πόσο πληρώνεται ένας μεταφραστής» ή «πόσο πληρώνονται οι μεταφραστές». Ο ανωτέρω Γνωμοδότης μάλλον θα χαμογελάσει χαιρέκακα. Όσο για μένα, θα παραμείνω με την αρχική μου δήλωση: αν αποδειχθείτε σοβαροί επαγγελματίες και αν σκοπεύετε να κάνετε σοβαρή δουλειά, θα παραδεχτώ δημοσίως, σε φίλους, σε γνωστούς, στον Τύπο, στο ραδιόφωνο κ.λπ. ότι, ναι, οι Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ πιάνουν τόπο.
το βιβλίο είχε ανταπόκριση. Το βλέπουμε στις πωλήσεις του
Οφείλεται σε μένα: πέρα από την παρουσίαση που σας έκανα, μέχρι τώρα έχω αγοράσει αντίτυπα για τον εαυτό μου, για δύο γνωστούς που θέλω να μυήσω στην ΕΦ, για την αδερφή μου και για έναν αμερικανό φίλο που συλλέγει τις εκδόσεις του Ντικ παγκοσμίως. Είμαι ο καλύτερος αναγνώστης σας.