Πεισίστρατος + Ανδρέας Παπανδρέου = Τάκσιν

Όλο και κάτι θα διαβάσατε/ακούσατε/είδατε στις ειδήσεις αυτές τις μέρες για τις ταραχές στην Ταϊλάνδη. Κάποια φωτογραφία θα πήρε το μάτι σας με τους Κόκκινους, τις παρεμβάσεις και τις “αντικυβερνητικές διαδηλώσεις” τους σε διάφορες συνοικίες της πρωτεύουσας με εξωτικά ονόματα όπως Πλέντσιτ και Τσίτλομ και Σουκουμβίτ, που δε σας λένε τίποτα. Ίσως και να διαβάσατε αυτό το (πολύ φάλτσο και με λάθη) άρθρο του Γκαζμέντ Καπλάνι από ΤΑ ΝΕΑ και να αναρωτηθήκατε, μαζί με τον συντάκτη, τι είδους τρέλα έχει πιάσει τους ακατανόητους Ταϊλανδούς. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την αρχαία Αθήνα:

Βρισκόμαστε στο 545 π.Χ., η Αθήνα δεν έχει ακόμα τη μελλοντική της αίγλη, ισχύ και πλούτο, δεν υπάρχει καν Παρθενώνας. Διάφορες ελίτ ευκατάστατων εμπόρων και γαιοκτημόνων κυριαρχούν στην πολιτική ζωή – πολιτική ζωή που συχνά τραβάει την ανηφόρα με αντίπαλες φράξιες, προσωπικούς μισθοφορικούς στρατούς, ρόπαλα και σπαθιά. Εκεί πάντως που συμφωνούνε όλοι οι Αθηναίοι είναι η ηγεμονία τους επί μιας εκτεταμένης υπαίθρου στην οποία βασανίζονται καθημερινά αμέτρητοι μικροαγρότες, μικροκτηνοτρόφοι και μικρέμποροι. Και ξαφνικά έρχεται ο Πεισίστρατος (για τρίτη φορά, τώρα όμως θα μείνει μόνιμα στην εξουσία). Πλούσιος ο ίδιος, παίρνει πολλά μέτρα σε διάφορους τομείς, ένα συγκεκριμένο όμως αλλάζει την ιστορία: προσφέρει φτηνά δάνεια στη θάλασσα των αγροτών, βοηθώντας τους έτσι να αναπτυχθούνε οικονομικά. Να ξεκινήσουν εμπορικές επιχειρήσεις οι οποίες αναδεικνύουν το αττικό λάδι (κυρίως) και το στέλνουν στα λιμάνια και τις πόλεις όλης της Μεσογείου.

Οι επιπτώσεις αποδεικνύονται κοσμογονικές. Η Αθήνα πλουτίζει όλο και περισσότερο. Μια μεγάλη μάζα ανθρώπων ξεφεύγει από την ανέχεια της αγροτικής ζωής (και την καταπίεση που επιβάλλει η πόλη), ενισχύεται οικονομικά, μετοικεί από την ύπαιθρο στην Αθήνα και, φυσικά, λατρεύει τον Πεισίστρατο που τη βοήθησε ν' αλλάξει βιοτικό επίπεδο. Συμβαίνει όμως και κάτι ακόμη, πάρα πολύ σημαντικό: όλοι αυτοί οι άνθρωποι, που ζούσαν προηγουμένως ζωή δουλοπάροικου και δεν ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για το ποιος κεντρικός καταπιεστής στην Αθήνα θα τους στερεί τους καρπούς των μόχθων τους, τώρα πλέον ενδιαφέρονται! Δε θέλουν πια η πολιτική να είναι υπόθεση των πλουσίων, των φραξιών τους και των προσωπικών τους σωματοφυλάκων, θέλουν οι ίδιοι να έχουν λόγο και να αποφασίζουν. Μ' άλλα λόγια: δημοκρατία.

Η φωτιά που άναψε πλέον δεν μπορούσε να σβήσει. Όταν, 50 χρόνια αργότερα, ο Ισαγόρας επιχείρησε να εδραιώσει τη δική του απολυταρχία στην πόλη, βρήκε απέναντί του τον λαό που αντιστάθηκε και τον έδιωξε από την Αθήνα. Μπορεί να πιστώνουμε στον Κλεισθένη την αρχή της αθηναϊκής δημοκρατίας, όμως πίσω από αυτόν υπήρχε κι ένας συνειδητοποιημένος κόσμος με ωριμότητα και βούληση να δεχτεί το δημοκρατικό εγχείρημα.

Τηρουμένων των αναλογιών, ο Τάκσιν έπαιξε, στην Ταϊλάνδη, το ρόλο του Πεισίστρατου. Μπήκε στην πολιτική το 1996, πέντε χρόνια αργότερα έγινε πρωθυπουργός και ανατράπηκε πραξικοπηματικά το 2006. Όταν ανέλαβε τα ηνία, η χώρα ήταν ακόμα σε δεινή κατάσταση. Μετά την εκρηκτική ανάπτυξή της στις αρχές της δεκαετίας του '90, τότε που ακόμα ήταν “ασιατική τίγρης” και πολλοί προέβλεπαν ότι θα κάνει στη Νότιο Κορέα αυτό που η Νότιος Κορέα έκανε στην Ιαπωνία, ακολούθησε η τραγική διάψευση του “ασιατικού οικονομικού θαύματος”, η κατάρρευση του νομίσματός της, η πτώχευση της οικονομίας της και η καταφυγή στο ΔΝΤ. Καθόλου ανεξήγητο: για να αναπτυχθεί οικονομικά μια χώρα σε επίπεδα Ιαπωνίας και Νοτίου Κορέας χρειάζεται, εκτός πολλών άλλων, υγιές πολιτικό σύστημα, διαφάνεια και σεβασμό σε θεσμούς και νόμους. Το ιδιαίτερα ασταθές όμως πολιτικό σύστημα της Ταϊλάνδης κάθε άλλο παρά διέθετε αυτές τις ποιότητες. Η χώρα ήταν μεν βασιλευόμενη δημοκρατία με κοινοβούλιο και πρωθυπουργό, στην πράξη όμως οι εκλεγμένοι πολιτικοί πάντα συγκυβερνούσαν με οικονομικοστρατιωτικές ελίτ, οι οποίες δε δίσταζαν ακόμα και να βγάλουν το στρατό στους δρόμους όταν τα πράγματα δεν εξελίσσονταν σύμφωνα με τα σχέδιά τους.

Ο Τάκσιν ήρθε σαν τον Ανδρέα Παπανδρέου. Καταρχήν έβγαλε την Ταϊλάνδη ταχύτατα, τέσσερα χρόνια πριν την προβλεπόμενη στιγμή, από το βρόγχο του ΔΝΤ, κάτι που σημαίνει ότι λύθηκαν και τα χέρια του για να ασκήσει ουσιαστική οικονομική πολιτική. Όπως ακριβώς κι ο Πεισίστρατος, προσέφερε φτηνά δάνεια στα εκατομμύρια των μικροαγροτών και πάγωσε τα χρέη τους (άφθονα μετά την οικονομική κρίση του 1997), βοηθώντας τους έτσι να ορθοποδήσουν. Προσέφερε χαμηλότοκα σπουδαστικά δάνεια με υπερευνοϊκούς όρους σε παιδιά οικογενειών χαμηλού εισοδήματος. Έκανε πάρα πολλά έργα στην επαρχία, ιδιαίτερα στις φτωχές περιοχές της χώρας. Το εντελώς όμως επαναστατικό μέτρο που εφάρμοσε ήταν η σχεδόν δωρεάν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας που προσέφερε στους Ταϊλανδούς. Ακόμα και στους πιο φτωχούς. Ακόμα και στις φυλές του Βορρά, σ' όσες από αυτές επιθυμούσαν να ενταχθούν στην ταϊλανδική κοινωνία. Είχα αναφέρει σχετικά κι εδώ (Σκηνικό 2).

Προσπαθήστε να συλλάβετε τις επιπτώσεις της πολιτικής του. Εκατομμύρια φτωχοί αγρότες (κυρίως), μεροκαματιάρηδες, εργάτες, τεχνίτες, μικροπωλητές, βιοπαλαιστές κ.λπ., που προηγουμένως ήταν καταδικασμένοι, τόσο οι ίδιοι όσο και τα παιδιά τους, σε μια ζωή ένδειας, μπόρεσαν να πάρουν ανάσα, να στήσουν αξιοπρεπείς επιχειρήσεις και μαγαζιά, να πάνε στο νοσοκομείο για μια εξέταση, επέμβαση, θεραπεία κ.λπ., ενώ τα παιδιά τους μπορούσαν, άμα το κυνηγούσαν, να σπουδάσουν και να αποκτήσουν εντελώς διαφορετική ζωή απ' αυτή των γονιών τους (ξέρετε τι σημαίνει δουλειά στα ρυζοχώραφα;). Έδωσε εσωτερική κινητικότητα στην ταϊλανδική κοινωνία, για πρώτη φορά στην ιστορία. Είναι παράξενο που όλοι αυτοί τον λάτρεψαν και που στις εκλογές του 2005 επανεκλέχτηκε με το ιστορικό ποσοστό του 61%;

Προσπαθώ να μη ζωγραφίσω αγιογραφία. Ο Τάκσιν καλό είναι να μην κοιμάται τα βράδια με ήρεμη συνείδηση: η εκστρατεία κατά των ναρκωτικών που εξαπέλυσε, μπορεί μεν να ήταν τυπικά επιτυχημένη, άναψε όμως πράσινο φως στην αποθράσυνση της αστυνομίας και οδήγησε σε ταλαιπωρία, κράτηση, βασανισμό ή και δολοφονία πολλών αθώων. Ο ίδιος έχει κατηγορηθεί για διαφθορά. Καθόλου δεν αποκλείεται κάποιες από τις κατηγορίες να είναι βάσιμες, αν και δεν πρέπει να έχει υπάρξει ούτε ένας ταϊλανδός πολιτικός που να μην έχει βάλει το δάχτυλο στο μέλι. Αν μη τι άλλο, ο Τάκσιν διέπρεψε στη βουλγαράκεια σκανδαλώδη φοροαποφυγή, το νόμιμον είναι και ηθικόν κ.λπ. Έχει κατηγορηθεί για λαϊκισμό. Ναι, ήταν πολύ λαϊκιστής, σαν τον Ανδρέα Παπανδρέου! Για παράδειγμα, το πρόγραμμα υγείας του είχε κεντρικό σύνθημα: “ο φτωχός να απολαμβάνει ίδιες υπηρεσίες υγείας με τον πλούσιο” (ε, κόψε κάτι! Πάντα ο πλούσιος θα 'χει παραπάνω από τον φτωχό, θα μπορεί να πάει σε ακριβές ιδιωτικές κλινικές, να έχει τις καλύτερες αυθεντίες κ.λπ.).

Οι ομοιότητες σταματάνε εδώ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου καταχρέωσε τη χώρα του, ο Τάκσιν έβγαλε τη δική του σε χρόνο-ρεκόρ από το βρόγχο του ΔΝΤ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ανέβασε το βιοτικό επίπεδο πολλών ανθρώπων καθιερώνοντας την αναξιοκρατία, τον αμοραλισμό και διορίζοντας κάθε πικραμένο στο Δημόσιο. Ο Τάκσιν ανέβασε το βιοτικό επίπεδο πολλών ανθρώπων παίρνοντας συγκεκριμένα μέτρα και εφαρμόζοντάς τα με συνέπεια – μέτρα που επιπλέον οφέλησαν τη συνολική ταϊλανδική οικονομία με την εσωτερική αύξηση της κατανάλωσης που επέφεραν.

Υπάρχει όμως ακόμα μια διάσταση στο φαινόμενο Τάκσιν, που αποτυγχάνει εντελώς να συλλάβει ο Γκαζμέντ Καπλάνι στο άστοχο άρθρο του: όλα αυτά τα εκατομμύρια φτωχοδιάβολοι, που προηγουμένως δεν είχαν στον ήλιο μοίρα και με τον Τάκσιν γίναν άνθρωποι, άλλαξαν εντελώς νοοτροπία ως προς το ρόλο τους στην πολιτική. Προηγουμένως δεν ενδιαφέρονταν, είχαν τη στάση: “όλοι οι πολιτικοί το ίδιο είναι, αφού τα μεγάλα κεφάλια της πρωτεύουσας κάνουν κουμάντο, μια χούφτα επιχειρηματίες και στρατηγοί, τι μας νοιάζει εμάς, εμείς το μεροκάματο να βγάλουμε”. Τώρα όμως τους νοιάζει! Είδαν έναν πολιτικό να βελτιώνει θεαματικά τη ζωή τους, είδαν το στρατό να τον καθαιρεί πραξικοπηματικά και πλέον δεν τους αρέσει καθόλου η ιδέα να τους αντιμετωπίζουν ως κορόιδα. Και είναι πρόθυμοι να αγωνιστούν για το δικαίωμά τους στη μη-κοροϊδία.

Όπως ακριβώς και στην περίπτωση του Πεισίστρατου, ο Τάκσιν βοήθησε να συνειδητοποιηθούν πολιτικά τα φτωχά στρώματα της χώρας του. Η έκφραση “αντικυβερνητικές διαδηλώσεις” που διαβάζετε στις εφημερίδες δεν έχει την έννοια π.χ. “να φύγει το ΠΑΣΟΚ και να 'ρθει η ΝΔ”. Έχει την έννοια: “καμιά κυβέρνηση δεν νομιμοποιείται όταν κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα ή με παρασκηνιακά πάρε-δώσε, κι όχι με εκλογές”. Έχει την έννοια: “έξω ο στρατός από την πολιτική”. Έχει την έννοια: “ανεξάρτητη δικαιοσύνη, να πάψουν οι κοινωνικά ισχυροί να είναι υπεράνω των νόμων”. Με τα καλά του και τα στραβά του, ο Τάκσιν άναψε μια φωτιά που δε σβήνει.

Δεν είναι όλοι οι Κόκκινοι οπαδοί του Τάκσιν, όμως. Ανάμεσά τους υπάρχουν και τμήματα της μεσαίας τάξης, υπάλληλοι, επιχειρηματίες, σπουδαστές κ.α. που έχουν έρθει σ' επαφή με τη Δύση, ξέρουν πώς λειτουργεί η Ευρώπη, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία κ.λπ. και θέλουν να δουν πολλά από τα τριτοκοσμικά φαινόμενα της δικής τους χώρας να γίνονται παρελθόν. Το τελευταίο πραξικόπημα έγινε το 2006, πλέον η ταϊλανδική κοινωνία αρχίζει και δεν τα σηκώνει κάτι τέτοια! Εδώ η Δύση παίζει το ρόλο του επαναστατικού παράγοντα. Στο κίνημα των Κόκκινων υπάρχει επίσης και η διάσταση: “επαρχία vs. πρωτεύουσα”. Οι συγκεκριμένες περιοχές της Μπανγκόκ που καταλαμβάνονται είναι σαν το Κολωνάκι και την Οδό Ερμού, περιοχές που οι τιμές των ενοικίων και των προϊόντων στα καταστήματά τους είναι απλησίαστες για τον μέσο επαρχιώτη Ταϊλανδό. Ακούστε πάλι το τραγούδι των Carabao σ' αυτήν την ανάρτηση και προσέξτε την υπόθεσή του• η κατάσταση που περιγράφει είναι υπαρκτή, νέοι άνθρωποι που συστηματικά φεύγουν από τις πόλεις και τα χωριά τους κι έρχονται στην πρωτεύουσα για να βρουν έναν καλύτερο μισθό. Οι Κόκκινοι φωνάζουν: “ενδιαφερθείτε για την επαρχία!”

Οι Κόκκινοι

Ένα τελευταίο σχόλιο. Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια φοβερή κρίση, η οποία τη φέρνει κοντά στο ΔΝΤ. Η Ταϊλάνδη την αντιμετώπισε ήδη το 1997 κι ένοιωσε τι σημαίνει να σου επιβάλλονται έξωθεν σκληρά οικονομικά μέτρα προκειμένου να σου δανείσουν κάποια χρήματα. Αρχίζουν και υπάρχουν πικρές ομοιότητες ανάμεσα στις δύο χώρες. Όμως η Ταϊλάνδη πάλαιψε με επιτυχία την κρίση της, μπήκε γρήγορα σε τροχιά ανάπτυξης, ανέβασε το βιοτικό επίπεδο του φτωχού πληθυσμού της, γέννησε καινούργιες ιδέες, γέννησε συνειδητοποίηση, άλλαξε και συνεχίζει να αλλάζει πολιτικά. Οι νέοι ταϊλανδοί σήμερα είναι καταρτισμένοι ιντερνετικά, θέλουν να κλαδέψουν πολλά από τα παρωχημένα φαινόμενα της χώρας τους, οι δεσμοί με τη Δύση είναι ισχυροί, ο κόσμος είναι σε δημιουργικό αναβρασμό πολιτικά. Η ταϊλανδική κοινωνία δείχνει ζωντανή!

Η ελληνική;...