Imagine No Religion (Part II)

Συνεχίζουμε με αμείωτο κέφι το πρόγραμμά μας, που σήμερα θα έχει καουμπόιδες και ινδιάνους.

3. Η Όγδοη Εντολή
Βάλτε με το νου σας μια τεράστια έκταση που περιλαμβάνει το Τέξας, το βόρειο Μεξικό, ένα μεγάλο τμήμα από το Νέο Μεξικό κι από την Αριζόνα. Σ' αυτα τα ημιερημώδη ή και εντελώς ερημώδη εδάφη έζησαν οι περίφημοι Απάτσι, οι οποίοι, εκτός από σπουδαίοι πολεμιστές, υπήρξαν και σπουδαίοι κλέφτες – κάποιες φυλές τους, τουλάχιστον. Για την ακρίβεια, οι ίδιες οι κοινωνίες τους προήγαν την κλεψιά, όπως η δικιά μας προάγει το διορισμό στο Δημόσιο. Αν σε έπιαναν επάνω στο κλέψιμο, σε τιμωρούσαν• αν όμως έκλεβες κάτι με επιδεξιότητα και χωρίς να σε καταλάβει ο κάτοχός του, αυτόματα το αντικείμενο περνούσε στη δική σου κυριότητα, όλοι σε παίνευαν κι απαξίωναν τον προηγούμενο κάτοχο. Φανταστείτε τη σκηνή:

Η ομάδα των καβαλάρηδων έχει κατασκηνώσει για τη νύχτα. Πρόχειρη πυροστιά, φωτιά που σιγοσβήνει, οι κουρασμένοι άντρες έχουν αποκοιμηθεί σφιχτά τυλιγμένοι στις κουβέρτες τους (η θερμοκρασία τα βράδια στην έρημο πέφτει ακόμα και υπό το μηδέν), μόνο ένας σκοπός έχει μείνει ξύπνιος. Με την καραμπίνα στο χέρι και την κάπα στους ώμους, κάθεται σε μια πέτρα κοιτώντας τα άπειρα αστέρια επάνω. Λίγα μέτρα πίσω του είναι δεμένα τα άλογα. Πού και πού σηκώνεται να ξεμουδιάσει, κάνει μια βόλτα γύρω, ρίχνει ένα ξερόκλαδο στη φωτιά και ξανακάθεται στο πόστο του. Αυτό συνεχίζεται όλη τη νύχτα, ώσπου έρχεται το χάραμα, η παρέα ξυπνάει, πάνε να πάρουν τα άλογα και βλέπουν ότι… λείπει ένα! Εξαφανίστηκε, έτσι απλά. Τι συνέβη;

Συνέβη ότι ένας Απάτσι πέρασε τη νύχτα από τον καταυλισμό. Έρποντας στο χώμα για ώρες ολόκληρες, πλησίασε τα δεμένα άλογα πασαλειμμένος με κοπριά μην τα τρομάξει η μυρωδιά του, χάιδεψε ένα ζώο να το ηρεμήσει, του φόρεσε πανιά στις οπλές, πήρε τα χαλινάρια, έλυσε τον κόμπο κι απομακρύνθηκε σιγά-σιγά οπισθοπατώντας. Όλα αυτά, λίγα μόνο μέτρα πίσω από την πλάτη του σκοπού.

Περιστατικά σαν το παραπάνω ήταν συνηθισμένα στην αλληλεπίδραση των λευκών αποίκων με τους Απάτσι. Αυτοί οι πανούργοι Ινδιάνοι είχαν αναπτύξει τέτοια επιδεξιότητα στο κλέψιμο, που θα τη ζήλευε ακόμα και κουμπάρος υπουργού της ΝΔ. Δε θα μπορούσε όμως να ήταν αλλιώς: στις συνθήκες της ερήμου, το σπουδαιότερο όπλο που μπορεί να έχει κανείς, ισχυρότερο κι από τη δύναμη κι από την ταχύτητα κι από τα δόντια, ήταν η αορασία. Να κρύβεσαι και να γίνεσαι ένα με το περιβάλλον. Να κινείσαι χωρίς να κάνεις θόρυβο. Να βλέπεις χωρίς να σε βλέπουν. Και οι ινδιάνικες κοινωνίες της ερήμου εξοπλίστηκαν με τέτοιους θεσμούς ιδιοκτησίας, ώστε να προάγουν την επιδέξια αορασία.

Στην παραπάνω φωτογραφία κρύβονται έξι Απάτσι και ο Νίκος Παλαιοκώστας. Μπορείτε να τους εντοπίσετε;

Ας το φιλοσοφήσουμε λίγο περισσότερο. Οι δυτικές χριστιανικές κοινωνίες αναπτύχθηκαν και διέπρεψαν με θεσμό ιδιοκτησίας που επικυρώθηκε από το βιβλικό Ου κλέψεις. Σου ανήκει αυτό που σου εξασφαλίζουν οι τίτλοι ιδιοκτησίας – κι αν κάποιος επιχειρήσει να στο κλέψει, θα βρει απέναντί του τα όργανα της κοινωνίας (τον αστυνόμο και τον δικαστή). Σ' εκείνες όμως τις κοινότητες των Απάτσι ίσχυε: σου ανήκει αυτό που μπορείς να προστατέψεις. Αν δεν είσαι σε θέση να το διαφυλάξεις, τότε ας πάει σε κάποιον που μπορεί και η κοινωνία θα υποστηρίξει τον επιδέξιο κλέφτη. Κατ' αυτόν τον τρόπο, λάβαινε χώρα μια συνεχής ροή αγαθών προς τους ικανοτέρους, εξασφαλίζοντάς τους περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης – και θέλω να τονίσω εδώ ότι η έρημος δεν αστειεύεται, ένα μάλλινο πανί να τυλίξεις το κεφάλι σου και να προστατευτείς από τον ήλιο, μπορεί να είναι η απόσταση της ζωής από το θάνατο. Έστω λοιπόν ότι ένας ιεραπόστολος του 17ου αιώνα προσηλύτιζε τους Απάτσι, τους δίδασκε την Αγία Γραφή και μαζί μ' αυτήν το Ου κλέψεις.

Θα τους κατέστρεφε. Με αγάπη και καλή πρόθεση, όμως θα τους κατέστρεφε.

Οι Απάτσι θα έχαναν την εσωτερική αναδιανομή των αγαθών προς τους ικανοτέρους. Οι αδέξιοι και οι επιδέξιοι θα αποκτούσαν παρόμοιες πιθανότητες επιβίωσης και σταδιακά οι ινδιάνικες κοινωνίες θα απαρτίζονταν όλο και περισσότερο από άτομα που δεν μπορούν να περνάνε απαρατήρητα ή να έχουν το νου τους συγκεντρωμένο ή να κάνουν ατέλειωτη υπομονή προκειμένου να επιτύχουν ένα στόχο – πολύτιμες ικανότητες στο σκληρό ερημικό περιβάλλον. Για εκείνες τις φυλές των Απάτσι, ο κατάλληλος θεσμός ιδιοκτησίας δεν επικυρώνεται θεϊκά από το Ου κλέψεις, αλλά από κάποιο υποθετικό Κλέψε αοράτως.

Τέλος, υπάρχει ακόμα μια θρησκευτική επικύρωση ενός θεσμού ιδιοκτησίας που αναπτύχθηκε ιστορικά αντανακλώντας συγκεκριμένες κοινωνικές ανάγκες, το Κλέψε νομίμως (άρα και ηθικώς). Σου ανήκει αυτό που μπορείς να ανταλλάξεις το νερό της Βιστωνίδας. Που έγκειται η θρησκευτική επικύρωση; Μα στη δοξασία ότι η Παναγία ευλογεί τους αφιλοκερδώς κινούμενους συμβολαιογράφους ή ακόμα κι ότι ο Θεός ο ίδιος επεμβαίνει στις νόμιμες κλοπές και τις επιβοηθά με θαύματα.

to be continued