To Ωραίο, Το Μεγάλο, Το Αληθινό

Ένα μικρό σχόλιο για τους Ολυμπιακούς επ’ αφορμή σχετικής συζήτησης στο Buzz, τώρα που ο Αντώνης ψάχνει κάπου 11,9 δισ. να σώσει την Ελλάδα. Ας μας ξανάρθουν λοιπόν ένα-ένα χρόνια δοξασμένα, να ‘τανε το 2004 να ‘ρθει μια βραδιά: πόσο στοίχισαν οι «καλύτεροι Ολυμπιακοί στην ιστορία»; Το άμεσα αθλητικό μέρος των εξόδων εκτιμήθηκε σε 3 δισ. δολάρια 2009, το συνολικό κόστος όμως φαίνεται να είναι κρατικό μυστικό, κανείς δεν το λέει – ίσως γιατί κανείς δεν το ξέρει κιόλας. Σύμφωνα με το ΠΑΣΟΚ λοιπόν κόστισαν 6 δισ. (ευρώ), σύμφωνα με τον Σπύρο Καπράλο 8 δισ., σύμφωνα με τη ΝΔ 10 δισ., και σύμφωνα με τη Σοφία Σακοράφα 27 δισ. (εδώ). Πετάγονται νούμερα δεξιά κι αριστερά με τόσο μεγάλες διαφορές, ώστε ξεχνάει κανείς ότι μιλάμε για δισεκατομμύρια (αυτά με τα εννιά μηδενικά), αν και η Σακοράφα μάλλον υπολογίζει διαφορετικά από τους άλλους την κοστολόγηση.

Το πώς έγινε αυτό, το θυμόμαστε όλοι. Από τις 05/09/1997 που ο Χουάν Αντόνιο Σάμαρανκ μάς καταδίκασε με τους Ολυμπιακούς και μετά, οι προβλέψεις ήταν υπεραισιόδοξες. Οι Αγώνες, υποτίθεται, θα έβγαζαν και με το παραπάνω τα λεφτά τους, θα είχαν τζίρο 1 τρισ. (δραχμές), θα δημιουργούσαν εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, θα έφερναν εκατομμύρια τουρίστες, θα αναζωογονούσαν το εμπόριο, τη βιομηχανία, τις κατασκευές, τον κρατικό προϋπολογισμό κ.λπ. κ.λπ. Τελικά, κάπου από τον φθινόπωρο του 2003 και μετά, το κόστος ξέφευγε συνεχώς, σχεδόν καθημερινά, με έργα που αρχικά είχαν προϋπολογιστεί σε 2 ή 3 εκατομμύρια (ευρώ), να καταλήγουν τελικά στα 400 εκατομμύρια (πάλι ευρώ) κ.λπ., τα θυμόμαστε, ας μην τα πούμε και ψυχοπλακωθούμε.

Αν θέλουμε όμως να είμαστε δίκαιοι, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και το όφελος που έφεραν οι Ολυμπιακοί. Το μετρό, το αεροδρόμιο, την προβολή της χώρας, το τραμ, τα κάπου 90 km από νέους κι απαραίτητους αυτοκινητόδρομους, τους κόμβους, τα χιλιάδες κτίρια που ανακαινίστηκαν κ.λπ. Ίσως αν συνυπολογιστούν κι αυτά, το τελικό κόστος να είναι πολύ μικρότερο. Ίσως και να μηδενιστεί εντελώς. Ίσως τελικά και να είχαμε οικονομικό όφελος, ποιος ξέρει;... Λοιπόν, πιστεύω ότι δεν είναι έτσι. Υπάρχει μια πονηριά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, μια διάσταση του θέματος που συνήθως διαφεύγει από τις αναλύσεις – είναι έτσι φτιαγμένοι οι Ολυμπιακοί ώστε να διαφεύγει.

Το θέμα λοιπόν είναι ότι όλοι οι Ολυμπιακοί, χειμερινοί και θερινοί, των τελευταίων 50 ετών ξέφυγαν άγρια από τους αρχικούς τους προϋπολογισμούς. Δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό το φαινόμενο. Στη σχετική έρευνα των Φλάιμπεργκ & Στιούαρτ, η μέση απόκλιση κόστους από τους αρχικούς προϋπολογισμούς ήταν 179%, σε πραγματικούς όρους και η έρευνα εξετάζει μόνο το άμεσα αθλητικό κομμάτι των εξόδων – στάδια, Ολυμπιακό Χωριό, κέντρο Τύπου, αθλητικές προμήθειες κ.λπ. – το συνολικό κόστος είναι αδύνατο να υπολογιστεί. Δηλαδή, οι καθυστερήσεις, οι πανάκριβες προμήθειες της τελευταίας στιγμής, το πέταμα εκατομμυρίων ευρώ/δολαρίων σαν στραγάλια κ.λπ. είναι ο κανόνας – ο ΑΠΟΛΥΤΟΣ κανόνας, χωρίς καμία ιστορική εξαίρεση τα τελευταία 50 χρόνια – στους Ολυμπιακούς. Και μιλάμε μόνο για το άμεσα αθλητικό κομμάτι του κόστους, όχι για αυτοκινητόδρομους, αεροδρόμια κ.λπ.

Πώς όμως γίνεται αυτό; Ο φάκελος που καταθέτει κάθε χώρα όταν αναλαμβάνει τους Ολυμπιακούς, είναι νομικά δεσμευτικός. Οι δημοτικές αρχές και οι εθνικές κυβερνήσεις υποχρεούνται, από τη ΔΟΕ, «να εξασφαλίσουν τη χρηματοδότηση όλων των μεγάλων επενδύσεων υποδομής, απαραίτητων για τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών», καθώς και «να καλύψουν κάθε οικονομικό έλλειμμα της Οργανωτικής Επιτροπής» (εδώ, σελ. 93). Δηλαδή, οι κυβερνήσεις υπογράφουν κάθε φορά λευκή επιταγή. Βέβαια, υποβάλλονται επίσης και υπεραισιόδοξες μελέτες που εκτιμούν ότι το όφελος των Ολυμπιακών θα υπερκεράσει το κόστος τους. Όμως όπως και με τους Ολυμπιακούς της Αθήνας, στην πορεία τα έξοδα αρχίζουν να ξεφεύγουν πολύ κι η χώρα μπλέκεται σε μια συζήτηση για το αν οι Αγώνες θα βγάλουν ή όχι τα λεφτά τους. Παρουσιάζονται νέες εκτιμήσεις κόστους, σημαντικά υψηλότερες από τις αρχικές, και η συζήτηση γίνεται επί αυτών ώστε να μπορεί κάποιος αρμόδιος να ισχυριστεί: «είμαστε μέσα στο σχέδιο». Παράλληλα, δεν είναι ποτέ ξεκάθαρο τι ακριβώς μετράει κάποιος όταν υπολογίζει κόστος και όφελος. Π.χ. έργα που θα είχανε γίνει και χωρίς τους Αγώνες, όμως επιταχύνθηκαν από αυτούς, θεωρούνται «ολυμπιακά έργα» ή όχι; (αν όχι, τότε το Ελ Βενιζέλ, το μετρό, η Αττική Οδός και το τραμ δεν είναι «ολυμπιακά έργα»). Ποιες νέες θέσεις εργασίας οφείλονται στους Ολυμπιακούς και ποιες όχι; Ο τουριστικός τζίρος ξενοδοχείων και ιδιωτικών επιχειρήσεων περιλαμβάνεται στο «όφελος των Αγώνων»; Αν ναι, τότε τα ιδιωτικά τους έξοδα για ανακαινίσεις περιλαμβάνονται στο «κόστος των Αγώνων»; Στο φινάλε, αυτό που γίνεται σε κάθε ανάδοχο πόλη και χώρα είναι ότι όλοι μπλέκονται σε μια μάταιη συζήτηση κόστους/όφελους, με μεγέθη που δεν μπορούν ποτέ να ξεκαθαριστούν και που ο καθένας εύκολα μπορεί να λέει κάτι διαφορετικό. 

Οπότε λοιπόν δεν είναι παράλογη η σκέψη ότι οι εκτιμήσεις για το υποτιθέμενο όφελος κάθε Ολυμπιακών, θερινών – χειμερινών, είναι από την αρχή εκτός πραγματικότητας. Ότι κάθε ανάδοχος πόλη και χώρα παίρνει τους Ολυμπιακούς βάσει ονείρων θερινής νυκτός. Για την ακρίβεια, ίσως και να είναι σκόπιμα εκτός πραγματικότητας οι εκτιμήσεις• καθότι μέσα στα γραφεία της ΔΟΕ, ξέρουν πολύ καλά ότι το κόστος θα ξεφύγει άγρια, το έχουν δει το έργο σε κάθε έναν από τους Αγώνες τα τελευταία 50 χρόνια, δεν μπορεί να μην το περιμένουν. Οπότε ίσως θα είναι σημαντικό να εμφανίζεται από την αρχή ένα λαμπρό σενάριο οικονομικών οφελημάτων, με άφθονες θέσεις εργασίας, τουρισμό, εισιτήρια, διαφήμιση της χώρας κ.λπ. Εντάξει, δεν ισχυρίζομαι φυσικά ότι πρόκειται για μια διεθνή συμμορία που συνεργάζεται κάθε φορά με τοπικές συμμορίες και στήνουν ένα παραμύθι για να αρμέξουν λεφτά ανίδεων φορολογουμένων με νόμιμο τρόπο...

...όμως στο φινάλε κάτι τέτοιο διαφαίνεται.