Ως γνωστόν, καταδικάζουμε τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται, έτσι δεν είναι; Έτσι είναι φυσικά, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, π.χ. αυτοάμυνα σε επίθεση, μόνο ο Γκάντι θα την καταδίκαζε αυτήν. Ποιες είναι όμως, στην πράξη, αυτές οι λίγες περιπτώσεις μη-καταδικαστέας βίας; Εδώ τα πράγματα αρχίζουν να μην είναι απλά... Στην πράξη, το θέμα καταλήγει όχι τόσο στο ίδιο το περιστατικό της βίας, αλλά σ’ αυτόν που το περιγράφει και το μεταδίδει: πόσα συμφραζόμενα επιλέγει να αναφέρει, πόσο κάδρο βάζει ο φωτογράφος στην εικόνα. Διότι ανάλογα με το κάδρο, αλλάζει και η κατηγορία της βίας – αν είναι από τις λίγες δικαιολογημένες περιπτώσεις ή αν είναι καταδικαστέα απ’ όπου κι αν προέρχεται. Μια τεχνική να λες ψέματα χρησιμοποιώντας αλήθειες.
Με βλέπετε σε μια φωτογραφία να σηκώνω τα μανίκια μου για καβγά, οπότε φυσικά με καταδικάζετε απ’ όπου κι αν προέρχομαι. Αν όμως ο φωτογράφος έβαζε και κάδρο στην εικόνα, θα φαίνονταν οι δυο νταήδες που ετοιμάζονταν να μου την πέσουν, οπότε τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Εδώ ποιον καταδικάζουμε;
Ας το δείξω όμως πώς γίνεται στην πράξη με ένα πραγματικό παράδειγμα – επιλέγω μακρινές περιπτώσεις, για να μη ρίξω λάδι στη φωτιά. Κάντε μόνοι σας τους παραλληλισμούς με την ελληνική πραγματικότητα:
Στις 14 Φεβρουαρίου 2005, τρεις βόμβες εξεράγησαν σε ισάριθμες πόλεις των Φιλιππινών, τραυματίζοντας και σκοτώνοντας αθώους περαστικούς. Την ευθύνη ανέλαβε ισλαμική οργάνωση σχετιζόμενη με την Αλ Κάιντα. Δείτε δύο διαφορετικές εκδοχές αυτής της είδησης (από το Peace Journalism του Jake Lynch, 2007). Η πρώτη είναι περίπου έτσι όπως μεταθόδηκε σε μεγάλα αμερικάνικα ΜΜΕ – και, υπόψη, δεν υπάρχει κανένα ψέμα, κανένα χαλκευμένο στοιχείο στα παρακάτω:
Φωνή ρεπόρτερ: Η μέρα της αγάπης κατέληξε σε βράδυ μίσους στις Φιλιππίνες. Μια βόμβα εξεράγη σε πολυσύχναστη στάση λεωφορείων, σε μια από τις κεντρικότερες περιοχές της Μανίλα, σκοτώνοντας 3 περαστικούς και τραυματίζοντας δεκάδες άλλους.
Φριχτό, πραγματικά. Μαζί με την κυβέρνηση Μπους, το καταδικάζουμε απ’ όπου κι αν προέρχεται. Ας δούμε όμως και μια εναλλακτική μετάδοση των ίδιων συμβάντων, η οποία δεν έπαιξε τόσο πολύ σε μεγάλα αμερικάνικα ΜΜΕ – και πάλι δεν υπάρχει ούτε ένα ψέμα, ούτε ένα χαλκευμένο στοιχείο στα παρακάτω:
Φωνή ρεπόρτερ: Ο Ρίτσαρντ Μπουλάνι βρίσκεται στο νοσοκομείο, όπου οι γιατροί αγωνίζονται να σώσουν το δεξί του χέρι. Τρία μέλη της οικογένειάς του σκοτώθηκαν σε μια, όπως λέει ο ίδιος, σκόπιμη στρατιωτική επίθεση στο νησί Μιντανάο.
Τώρα δεν είναι το ίδιο... Τώρα η καταδίκη της βίας απ’ όπου κι αν προέρχεται πιάνει τόσο την Αμπού Σαγιάφ όσο και την κυβέρνηση Αρόγιο. Πόσες τέτοιες «ειδήσεις» της πρώτης κατηγορίας έχουμε καταπιεί αμάσητες; Ψέματα μέσω αληθειών, όπου ο φωτογράφος απλά επέλεξε να μη βάλει κάδρο στην εικόνα; Κάντε μόνοι σας τους παραλληλισμούς με την Ελλάδα, ή με οτιδήποτε άλλο, αν κρίνετε ότι υπάρχουν. Ο Richard Perle πάντως, ένα από τα γεράκια του Μπους και του Ρήγκαν, το είχε πιάσει αυτό το σημείο και έλεγε: «Πρέπει να θεωρήσουμε την τρομοκρατία εκτός συμφραζομένων. Κάθε απόπειρα να συζητήσουμε τις ρίζες της, είναι και μια απόπειρα να την δικαιολογήσουμε ... Πρέπει απλά να την πολεμήσουμε και να την εξαφανίσουμε». Δηλαδή, μη βάζεις κάδρο στην εικόνα, απλά είν’ τα πράματα, υπάρχουν Καλοί και Κακοί άνθρωποι στον κόσμο, σαν ουέστερν του ’50.
Ας πάρουμε ένα άλλο παράδειγμα για εικόνες και κάδρα, από τον ίδιο τον μετρ του κάδρου:
Όλοι συμφωνούμε ότι η παραπλάνηση της δικαιοσύνης, η ψευδομαρτυρία και η υπόθαλψη επικίνδυνου εγκληματία οφείλει να καταδικάζεται απ’ όπου κι αν προέρχεται. Έτσι δεν είναι; Αναφέρομαι, φυσικά, στους Άθλιους του Ουγκώ. Και, συγκεκριμένα, στη σκηνή που ο επίσκοπος Μυριήλ ψεύδεται στους αστυνόμους να γλιτώσει τον πρώην κατάδικο 24601, γνωστό και ως Γιάννη Αγιάννη:
Υπόθαλψη επικίνδυνου εγκληματία, παραπλάνηση της δικαιοσύνης και ψευδομαρτυρία: τις καταδικάζουμε απ’ όπου κι αν προέρχονται
Μόνο που ο Ουγκώ βάζει ΠΟΛΥ κάδρο στην εικόνα! Αφιερώνει όλες τις 58 πρώτες σελίδες του μυθιστορήματος να μας πει την ιστορία του Γιάννη Αγιάννη, που πέρασε 19 χρόνια στη φυλακή επειδή έκλεψε μια φρατζόλα ψωμί να ταΐσει τα παιδιά της αδερφής του, ενώ ακόμα κι όταν αποφυλακίστηκε, όλοι του κλείναν τις πόρτες και τον πετούσαν στον δρόμο• να μας πει την ιστορία του επίσκοπου Μυριήλ, που έδινε τον μισθό του στους φτωχούς, αρνήθηκε το επισκοπικό μέγαρο και ζούσε λιτά σε ένα φτωχοκομείο, το οποίο ήταν πάντα ανοιχτό για όλους και η πόρτα του δεν κλείδωνε ποτέ. Και που «δεν καταδίκαζε κανέναν βιαστικά, χωρίς να λάβει υπόψη του τις περιστάσεις», όπως έγραφε ο Ουγκώ, «δεν είχε καμία σχέση με την απολυτότητα του άκαμπτου ηθικολόγου» (περισσότερο για μας, τους αναγνώστες, τα λέει αυτά, να μας δείξει ότι πρέπει να βάζουμε κάδρο στην εικόνα). Οπότε, εντελώς φυσιολογικά, όταν φτάνει η στιγμή που ο επίσκοπος ψεύδεται στους αστυνόμους, κανείς μας δεν βλέπει «υπόθαλψη εγκληματία», «ψευδομαρτυρία» και «παραπλάνηση της δικαιοσύνης» – εκτός αν είναι πολύ διεστραμμένος ή ο επιθεωρητής Ιαβέρης.
(διορθώστε με αν έκανα λάθος στους νομικούς όρους)
Ρεζουμέ: το να καταδικάζουμε τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται, είναι το μόνο εύκολο. Όλοι το κάνουμε, εκτός φυσικά από τις λίγες περιπτώσεις δικαιολογημένης βίας, δεν είμαστε δα κι ο Γκάντι. Στην πράξη όμως, είναι τα συμφραζόμενα αυτά που διαχωρίζουν την καταδικαστέα από τη μη-καταδικαστέα βία, καθώς κι αυτός που κρατά το κλειδί των συμφραζομένων, ο φωτογράφος: πόσο κάδρο επιλέγει να βάλει στην εικόνα. Και αν η εικόνα που σου παρουσιάζουν δεν έχει κάδρο, τότε το να καταδικάζεις τη βία απ' όπου κι αν προέρχεται μπορεί να μην είναι μια κρίση ειρήνης, όπως θα ήθελες, αλλά αθέλητης μεροληψίας και συστράτευσης, νερό στον μύλο του φωτογράφου.
Πολύ φοβάμαι ότι, στην πράξη, εδώ είναι το θέμα!
