Πράξη Διδασκαλίας

Μια ιστορία που σκεφτόμουν πολλά χρόνια να την πω. Έχει αξία. Όμως δίσταζα μη φωτογραφήσω έναν συγκεκριμένο άνθρωπο. Έχουν περάσει δεκαετίες από τότε, νομίζω πλέον ότι μπορώ. Ενδεχομένως κάποιοι από σας να καταλάβετε. Θα μου επιτρέψετε να μην παραθέσω ονόματα, ή λεπτομέρειες που μαρτυρούν. 

Λοιπόν, μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια οργάνωση προστασίας ζώων κάπου δυο δεκαετίες πριν. Κι ένας τύπος που δραστηριοποιείτο σ’ αυτήν. Όπως όλοι όσοι κάνατε παρόμοιες θητείες, μαθαίνατε πολλά που δεν τα λέγατε σε συνεντεύξεις ή σε επίσημες παρουσιάσεις. Κάποια πράγματα πρέπει να μένουν μυστικά. Η ιστορία έγινε κάπου, κάποτε: 

Ο τύπος έτυχε να περνάει από τις αποθήκες του συνεταιρισμού. Ερημικό μέρος. Βλέπει έναν αγρότη που πετούσε κομμάτια κρέας γύρω-γύρω, αφού τα ράντιζε από ένα μπουκάλι ποντικοφάρμακο. 

«Τι κάνεις εδώ ρε;» 

Ε, τι κάνει! Πετάει φόλες σε σκυλιά και γατιά της περιοχής. Ο τύπος για τον οποίο μιλώ, θηρίο ολόκληρο. Ντουλάπα μέχρι ‘κει πάνω. Ας τους λέω: ο Αγρότης, το Θηρίο. 

Ο Αγρότης ψέλλισε διάφορα να εξηγήσει τα ανεξήγητα. Το Θηρίο του εξήγησε με πειστικά επιχειρήματα (= σφαλιάρες) ότι πρέπει να μαζέψει τις φόλες μία-μία. Δεν έφτανε όμως αυτό για το Θηρίο: 

«Φάτες τώρα!» 

Ο Αγρότης αντέτεινε ότι δεν πεινούσε. Όμως το Θηρίο, με την υπεροχή του ορθού λόγου (= κλωτσιές και μπουνιές), τον έπεισε ότι πρέπει να φάει το ποντικοφαρμιασμένο κρέας. Οπότε ο Αγρότης υπέκυψε στη ανωτερότητα της ορθολογικής σκέψης. 

Ούτε αυτό ήταν αρκετό για το Θηρίο. Τον πέταξε κάτω και κάθισε πάνω του κάνα μισάωρο, μην πάει και κάνει εμετό να το βγάλει: 

«Εκεί! Να δεις τι τραβάν τα ζώα!» 

Το φινάλε της ιστορίας ήταν άγριο. Ο Αγρότης κατέληξε στο νοσκομείο με διάρρηξη στομάχου και διάφορα άλλα. 

Δεν παρουσιάζω την ιστορία ως πρότυπο. Δεν την εγκρίνω, απαράδεκτη. Την καταδικάζω απ’ όπου κι αν προέρχεται. Εγώ ποτέ δεν θα ‘κανα κάτι τέτοιο... κι αν τύχαινε να περνώ από τις αποθήκες του συνεταιρισμού τότε, θα κοιτούσα απ’ την άλλη, θα ‘κανα τον χαζό, θα ‘κανα ότι δε βλέπω. 

Μην παραβλέπετε ότι απ’ τη μεριά του Θηρίου, με τον χοντροκομμένο του τρόπο, ήταν πράξη διδαχής. Όχι πράξη σαδισμού. Δάσκαλος που διδάσκει μαθητή. Μόνο αν το περάσουμε στο πετσί μας θα το καταλάβουμε, άλλος τρόπος δεν υπάρχει.

Εν Κρυπτώ Και Παραβύστω

Το κέντρισμα ήρθε κάποτε όταν έμαθα ότι ένας άνθρωπος που γνώριζα χρόνια ήταν Κουακέρος. Ξαφνιάστηκα γιατί δε μου είχε φανερώσει τίποτα. Είχα τότε κι έναν άλλον φίλο που μου είχε πει ότι οι αγαπημένες του διαλέξεις όταν σπούδαζε στην Αγγλία ήταν από έναν Κουακέρο (συγκεκριμένα, τον Adam Curle). Και μάλιστα, δε βρήκαν πρόβλημα να γίνουν φίλοι, ο ένας Βρετανός και Χριστιανός, ο φίλος μου Ασιάτης και Βουδιστής. 

Αυτά με κέντρισαν κι έψαξα στο ίντερνετ να βρω πληροφορίες για τους Κουακέρους – τους "Φίλους", όπως αυτοαποκαλούνται. Δεν ήξερα πολλά γι’ αυτούς, μόνο ότι ήταν μια χούφτα κόσμος, έδρασαν κυρίως σε Βρετανία και ΗΠΑ, αρνούνται να πάρουν όπλα, μέχρι εκεί. Όποιος θέλει μερικά γενικά πράγματα για την παράδοσή τους μπορεί να διαβάσει εδώ. Βρήκα κάποιες πληροφορίες στο ίντερνετ γι' αυτούς, ένα μικρό δείγμα θα παραθέσω:

- Αν ψάχνετε τους πρώτους λευκούς που εναντιώθηκαν στον θεσμό της δουλείας, σε Βρετανία κι Αμερική, αυτοί πρέπει να ήταν οι Κουακέροι. Από τον 17ο αιώνα ακόμα. Οι Κουακέροι όρισαν ότι "Φίλος" και "δουλοκτήτης" δεν συμβιβάζονται κι απελευθέρωσαν τους δούλους τους. Όλον τον 18ο αιώνα, οι Κουακέροι πίεζαν για μεταρρυθμίσεις στις δυο μεριές του Ατλαντικού, δούλεψαν για να αλλάξουν την κοινή γνώμη στο θέμα της δουλείας. 

- Κουακέροι ίδρυσαν την Εταιρεία για την Κατάργηση του Δουλεμπορίου στη Βρετανία το 1787 – η οποία πέτυχε τον σκοπό της: ήταν μάλλον ο βασικός λόγος που καταργήθηκε η δουλεία στην Βρετανική Αυτοκρατορία. Η Εταιρεία κατάφερε να κάνει μόδα την εναντίωση στη δουλεία (Am I not a man and a brother?


- Η Elizabeth Heyrick (Φίλη) αφιέρωσε όλη τη ζωή της. Έτρεξε, οργάνωσε, διαμαρτυρήθηκε, δημοσίευσε, κινητοποίησε κόσμο για την κατάργηση της δουλείας, της θανατικής ποινής, για τα δικαιώματα των φυλακισμένων, των ψυχοπαθών, των ζώων, των γυναικών, των φτωχών, για τη διεύρυνση της δημοκρατίας.

- Ο William Allen (Φίλος) δούλεψε για την κατάργηση της δουλείας, την εκπαίδευση των φτωχών, την ειρήνη, μοίραζε και συσσίτια στους φτωχούς. 

- Η Sophia Sturge (Φίλη) επισκεύτηκε πάνω από 3.000 οικογένειες στο Μπίρμινγχαμ καλώντας τους να μην καταναλώνουν προϊόντα δουλοκτητών (κυρίως ζάχαρη), επίσης έδρασε για την αυτονομία των Ιρλανδών.

- Η Elizabeth Fry (Φίλη) αφιέρωσε όλη τη ζωή της στους άστεγους και στους φυλακισμένους. Αν σήμερα νιώθουμε αυτονόητο ότι οι φυλακισμένοι πρέπει να έχουν ανθρώπινες συνθήκες κράτησης, αυτό οφείλεται (και) στη δουλειά της Elizabeth Fry. Κάποτε οι φυλακισμένοι δεν το είχαν αυτό.

- Ο George Cadbury (Φίλος) ήταν εργοστασιάρχης που ήθελε οι εργάτες του να πληρώνονται καλά, να δουλεύουν σε καλές συνθήκες, να έχουν σύνταξη στα γεράματα, λόγο στις αποφάσεις του εργοστασίου, οι οικογένειές τους να έχουν ιατρική φροντίδα και σχολική εκπαίδευση. Οπότε τα οργάνωσε και τους τα προσέφερε από την περιουσία του. Όχι μόνο αυτό. Ο Cadbury έφτιαξε ολόκληρο χωριό από το μηδέν για τους εργάτες του, το Bournville, με ωραία σπίτια, κήπους, κανάλια, πάρκα, βιβλιοθήκες, εργαστήρια, αναγνωστήρια, κλινικές, πισίνες, λίμνη για ψάρεμα κ.α. Το Bournville υπάρχει ακόμα και διαβάζω ότι θεωρείται "από τα ωραιότερα μέρη στην Αγγλία να ζει κανείς".

- Μαζί μ' αυτόν πάει ο John Rowntree (Φίλος), όπου πιτσιρικάς επισκεύτηκε με τον πατέρα του την Ιρλανδία κι είδε τη φρίκη του λιμού εκεί. Αυτό τον τράνταξε και τρελάθηκε (το "τρελάθηκε" ως κοπλιμέντο). Έγινε ένας επιτυχημένος εργοστασιάρχης που θεωρούσε ότι οι 4.000 εργάτες του πρέπει να απολαμβάνουν σεβασμό, καλές συνθήκες εργασίας, σύνταξη, καλό μισθό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και εκπαίδευση. Σε κάποια στιγμή, δώρισε τη μισή του περιουσία για να κατασκευαστούν χωριά κατοικιών για οικογένειες χαμηλών εισοδημάτων. Χώρια που οι πολιτικές του ιδέες ήταν σοσιαλδημοκρατικές / σοσιαλιστικές. Οι υποτροφίες που χρηματοδότησε συνεχίζουν ως σήμερα.

Στην άλλη μεριά του Ατλαντικού:

- Αν ψάχνετε έναν φλογερό ιδεαλιστή κάθετα αντίθετο στη δουλεία, στον πόλεμο, στην κοινωνική ανισότητα και στην κακομεταχείρηση των ζώων, θα τον βρείτε στον John Woolman (Φίλος).

- Οι σύγχρονες αντιλήψεις της δημοκρατίας, της λαϊκής κυριαρχίας, του πλουραλισμού, χρωστάνε κάτι στον William Penn (Φίλος), που ίδρυσε κι έδωσε το όνομά του στην πολιτεία της Pennsylvania (τότε τη λέγαν "επαρχία"). Από την αρχή ακόμα θέσπισε θρησκευτική ελευθερία, δημοκρατία και εκλογές, συνταγματικό περιορισμό της κυβερνητικής ισχύος, λαϊκή δικαιοσύνη, ανθρώπινες συνθήκες κράτησης για τους φυλακισμένους, καλές σχέσεις με τους ντόπιους Ινδιάνους – βασισμένες στον διάλογο, όχι στα όπλα. Είχε την ιδέα ότι δεν θα πρέπει να κυριαρχεί καμία κοινωνική, θρησκευτική, φυλετική ομάδα, αντίθετα, το ιδανικό του ήταν εξαιρετικά πλουραλιστικό, η Pennsylvania να γίνει ένα χωνευτήρι ανθρώπων. Επέμενε ότι οι γυναίκες οφείλουν να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες κι οι Ινδιάνοι τα ίδια δικαιώματα με τους λευκούς. Ο Βολταίρος κάπου έγραφε για την Pennsylvania: η μόνη κυβέρνηση στον κόσμο που προστατεύει τις μειονότητες και είναι πραγματικά υπόλογη στους πολίτες της. 
Ουσιαστικά, ο William Penn επιχείρησε να ιδρύσει την ουτοπία. Τον επίγειο Παράδεισο. Και δεν είμαι εγώ αυτός που θα κατηγορήσει κάποιον επειδή κυνήγησε το άπιαστο, το όνειρο, και με προσωπικό του κόστος κιόλας. 

- Ο John Greenleaf Whittier (Φίλος) αφιέρωσε 20 χρόνια από τη ζωή του για την κατάργηση της δουλείας, μέχρι που τελικά κατέρρευσε. Έτρεξε, ταξίδεψε, μίλησε, δημοσίευσε, έφαγε ξύλο, ρισκάρισε τη ζωή του, θυσίασε την πολιτική του καριέρα, την υγεία του, περιφρονήθηκε και χλευάστηκε.

- Αν ψάχνετε τον πρώτο Ευρωπαίο που ζήτησε να καταργηθεί η θανατική ποινή, αυτός ήταν ο John Bellers (Φίλος). 
Ακόμα περισσότερο, ο Bellers οραματιζόταν τη φυλάκιση με χαρακτήρα αναμορφωτικό, όχι τιμωρητικό, με ανθρώπινες συνθήκες κράτησης κι εργαστήρια για τους φυλακισμένους να καταρτιστούν σε κάποια τέχνη. 
Ακόμα περισσότερο, ο Bellers τιμούσε τους ανθρώπους της χειρωνακτικής εργασίας, ζητούσε να αμοίβονται καλά, να γίνονται σεβαστοί. 
Ακόμα περισσότερο, οδηγήθηκε σε κάποιο είδος σκέψης ότι η κοινωνία που ζούμε είναι εκμεταλλευτική, όχι δίκαιη. Ότι οι πλούσιοι εκμεταλλεύονται την υπεραξία της εργασίας των φτωχών (όχι μ’ αυτή τη διατύπωση). 
Ακόμα περισσότερο, οραματίστηκε κάτι σαν αυτό που λέμε εθνικό σύστημα υγείας & δωρεάν εκπαίδευση. Και για τους ηλικιωμένους: ο Bellers πρέπει να ήταν και ο πρώτος που οραματίστηκε ένα συνταξιοδοτικό σύστημα. 
Ακόμα περισσότερο, ο Bellers οδηγήθηκε στη μαρξιστική σύλληψη ότι το προϊόν πρέπει να αμοίβεται ανάλογα με την επενδεδυμένη εργασία σ’ αυτό (είπαμε: η χειρωνακτική δουλειά πρέπει να γίνεται σεβαστή). Είχε ιδέες που σήμερα θα τις λέγαμε σοσιαλδημοκρατικές / σοσιαλιστικές / ριζοσπαστικές – πάντως σίγουρα δεν ήταν ιδέες Θάτσερ. 
Ακόμα περισσότερο, ο Bellers δεν ήταν μόνο λόγια. Δούλεψε όλη του τη ζωή σε διάφορα έργα για τους φτωχούς, τους ανάπηρους, τους άστεγους, τους φυλακισμένους κ.α. Τον μνημονεύει ο Μαρξ σε κάποια σημεία του Κεφαλαίου και στη προσωπική του αλληλογραφία με επαινετικά λόγια.  

Συμπλήρωμα: διαβάζω εδώ στο www.marxists.org, για τον Bellers και σκέφτομαι ότι μάλλον ήμουν υπερβολικά συγκρατημένος... Μήπως αυτό που λέμε μαρξισμός είναι κατά βάθος μπελερσισμός

- Κουακέροι κυρίως ήταν αυτοί που ίδρυσαν την πρώτη εταιρεία για την απελευθέρωση των δούλων στην Αμερική (Society for the Relief of Free Negroes Unlawfully Held in Bondage), πριν ακόμα κι από την Επανάσταση. 

- Ο συνονόματός μου Elias Hicks (Φίλος) ήταν ο κυριότερους λόγους που καταργήθηκε η δουλεία στην πολιτεία της Νέας Υόρκης.

- Ο άνθρωπος που βοήθησε τους περισσότερους φυγάδες πρώην σκλάβους στον Υπόγειο Σιδηρόδρομο των ΗΠΑ ήταν ο Levi Coffin (Φίλος) – ή αν δεν ήταν αυτός, τότε μάλλον θα ήταν ο Thomas Garett (επίσης Φίλος), το πρότυπο για τον “Simeon Halliday”, τον Καλόκαρδο Κουακέρο στην Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά. Αν ψάξετε πληροφορίες για τον Υπόγειο Σιδηρόδρομο και τις οργανώσεις χειραφέτησης των σκλάβων στις ΗΠΑ, θα βρείτε... υπερβολικά πολλούς Κουακέρους να δραστηριοποιούνται σ’ αυτά. 

- Αν θέλετε να διαβάσετε συγκεκριμένες ιστορίες με Κουακέρους από εκείνες τις εποχές, μπορείτε να βρείτε εδώ (διαβάστε τις, έχουν το ενδιαφέρον τους)

- Ο Isaac Hopper (Φίλος) αφιέρωσε τη ζωή του για τους φυλακισμένους και για την απελευθέρωση των μαύρων σκλάβων. Ένιωσε στο πετσί του πως είναι να έρχεσαι αντιμέτωπος με αγριεμένους δουλέμπορους και με τους τραμπούκους τους.

- Η κόρη του, Abigail Hopper Gibbons (Φίλη) δούλεψε μια ζωή για τα παιδιά των δρόμων, για την αξιοπρέπεια των φυλακισμένων, ειδικά των γυναικών, για θέματα ισότητας και για πρόνοια στους ηλικιωμένους. 

- Ο Anthony Benezet (Φίλος), πέρα από το έργο του στην απελευθέρωση των δούλων, ίδρυσε και το πρώτο σχολείο για μαύρους στις ΗΠΑ, καθώς και το πρώτο σχολείο για κορίτσια.

- Σε πιο σύγχρονα θέματα, η Διεθνής Αμνηστία συνιδρύθηκε από τον Eric Baker (Φίλος).

- Ο Bayarn Rustin (Φίλος) ήταν σοσιαλιστής, αγωνιστής και στενός συνεργάτης του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των μαύρων, των ομοφυλόφυλων και των φτωχών. 

- Οι Κουακέροι ήταν στη λίστα των παρακολουθούμενων του FBI επί κυβέρνησης Μπους ως "αντιπατριώτες", "ύποπτοι", κάτι μάλλον τιμητικό γι' αυτούς. 

Ειλικρινά κάπου πρέπει να σταματήσω (όμως μπορώ να παραθέσω κι άλλα).

Συγνώμη όμως φτάνω και καταλήγω ότι αν ο κόσμος είναι έτσι όπως είναι ΚΙ ΟΧΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ, αυτό οφείλεται στους Κουακέρους. Χάρη στην τρέλα τους, εκατομμύρια άνθρωποι (και ζώα) ελευθερώθηκαν από τις αλυσίδες τους, γλίτωσαν τη ζωή τους, βρήκαν φαγητό μέσα στην πείνα, σεβασμό μέσα στην απαξίωση, ξεκούραση μέσα στα βάσανα. 

Χάρη στους αγώνες των Φίλων, καθιερώθηκε ως αυτονόητο ότι η δουλεία είναι απαράδεκτη, οι μαύροι, οι Ινδιάνοι, τα ζώα, οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες, οι φτωχοί, οι ανάπηροι, οι μειονότητες, οι φυλακισμένοι, οι άνεργοι κ.λπ. πρέπει να ζουν με αξιοπρέπεια (είναι αυτονόητα πλέον; δεν ξέρω, δεν είμαι σίγουρος... πάντως για κάνα-δυο αιώνες προσπαθούσαν να καθιερωθούν ως αυτονόητα)

Πόσα απ' αυτά ξέρατε για τους Κουακέρους; Πάω στοίχημα, ελάχιστα. Όπως ελάχιστα ήξερα κι εγώ πριν το ψάξω. Δε διαλαλούν τους αγώνες τους. "Την ελεημοσύνη σου εν κρυπτώ και παραβύστω" που λέει το Ευαγγέλιο. Χριστιανοί είναι εξάλλου, θρησκευτική ομάδα, όχι πολιτική. 
 
Και τελικά βγάζει νόημα που 4 αιώνες τώρα οι Φίλοι παραμένουν θρησκευτική, όχι πολιτική ομάδα. Όλο κι όλο μια χούφτα κόσμος...

Ο Γέρος Έχασε Το Άλογό Του

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας φτωχός αγρότης. Η μόνη του αξιόλογη περιουσία, ένα άλογο που είχε. Όμως μια μέρα το άλογο βρίσκει την πόρτα του στάβλου ανοιχτή και το σκάει στο δάσος. Πάει το άλογο... Μαζεύτηκε όλο το χωριό και τον παρηγορεί: «Κάνε υπομονή, θα σε στηρίξουμε όσο μπορούμε, μην το βάζεις κάτω και–» 

«Μισό λεπτό!» λέει ο αγρότης. «Ήταν για κακό αυτό που έγινε;» 

Μετά από λίγες μέρες, το άλογο επιστρέφει απ’ το δάσος με μια άγρια φοράδα. Παντρεύτηκε στο δάσος και φέρνει τη γυναίκα του! Τώρα ο αγρότης έχει δύο άλογα! Όλο το χωριό θαύμασε: «Κοίτα να δεις! Δεν ξανάγινε κάτι τέτοιο! Φοβερό! Ποιος θα το ‘λεγε και–»

«Μισό λεπτό!» λέει ο αγρότης. «Ήταν για καλό αυτό που έγινε;» 

Μετά από λίγες μέρες, ο γιος του αγρότη καβαλούσε τη φοράδα. Αυτή, άγρια καθώς ήταν ακόμα και χωρίς να έχει συνηθίσει καβαλάρη στη ράχη της, κάνει ένα τσινισμένο τίναγμα και τον πετάει κάτω. Το αγόρι σπάει το πόδι του. Μαχαιριές... σουβλιές... το παιδί άγρυπνο στο κρεβάτι του πόνου, τα βογγητά του ν' αντηχούν σ’ όλο το χωριό. Οι χωρικοί έρχονται και του λένε: «Κάνε κουράγιο, θα περάσει, σφίξε τα δόντια, οι πρώτες νύχτες είναι δύσκολες και–»

«Μισό λεπτό!» λέει ο αγρότης. «Ήταν για κακό αυτό που έγινε;» 

Μετά από λίγες μέρες, ο αυτοκράτορας κηρύσσει πόλεμο στη γειτονική επαρχία κι επιστρατεύει τους νέους άντρες του χωριού. Όλα τα παιδιά φεύγουν στρατιώτες εκτός από τον γιο του αγρότη, που με σπασμένο πόδι δεν μπορεί καν να περπατήσει. Οι χωρικοί έρχονται και λένε στον αγρότη: «Τι τυχερός είσαι! Εσύ κράτησες το παιδί σου, τα δικά μας φύγαν, δεν ξέρουμε αν θα ξαναγυρίσουν και–» 

«Μισό λεπτό!» λέει ο αγρότης. «Ήταν για καλό αυτό που έγινε;»

Δεν έχει κάποια ολοκλήρωση η ιστορία, δεν καταλήγει κάπου. Αλλά δεν χρειάζεται να υπάρχει κατάληξη - αν θέλετε, φτιάξτε δική σας συνέχεια πάνω στο ίδιο μοτίβο. 

Η ιστοριούλα βγήκε κάποτε, κάπου, από τον αχανή χώρο της Κίνας. Την έχω βρει σε διάφορες μικρές παραλλαγές: κάποτε ο αγρότης έχει φοράδα που το σκάει στο δάσος και φέρνει τον γαμπρό της, κάποτε έχει αρσενικό άλογο που φέρνει το χαρέμι του, κάποτε ο αγρότης έχει όνομα και λέγεται Σάι Ουόνγκ κ.λπ. Στη Δύση, υποθέτω ότι την πρωτοπαρουσίασε ο Alan Watts στη δική του παραλλαγή (εξάλλου κι εγώ πιο πάνω την παρουσίασα στη δική μου παραλλαγή) χωρίς να αναφέρει πηγές. 

Έχω φτάσει και την έχω πει αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια. Ανακάλυψα ότι ποτέ δεν την ήξερε κανείς. Όμως είναι γοητευτική ιστοριούλα. Καιρό αναρωτιόμουν από ποια κινέζικη κουλτούρα προέρχεται και πόσο παραδοσιακή είναι. Μου ακουγόταν μάλλον νεωτερική και πόνταρα στον Βουδισμό. Τελικά, αρχαία και Ταοϊσμός: 

Με το ίντερνετ βρίσκεις πολλά. Η ιστοριούλα είναι από το Huainanzi (2ος αιώνας π.Χ.), ένα βιβλίο που συνέθεσε ο πρίγκηπας Liu An μετά από συζητήσεις με διάφορους σοφούς. Στο παραπάνω λινκ μπορείτε να διαβάσετε και την πρωτότυπη εκδοχή της. Δεν ξέρω τίποτα για τον Liu An, βρίσκω ότι θρυλείται ως ο εμπνευστής της μεγαλύτερης ανοστιάς που έγινε ποτέ, του τόφου (μπλιαξ). Το εντυπωσιακό όμως είναι ότι η ιστοριούλα δημιούργησε και παροιμία διαδεδομένη σε Κίνα, Βιετνάμ, Κορέα, Ιαπωνία: "Ο γέρος έχασε το άλογό του". Ή για να το πούμε στα κινέζικα: 塞翁失馬

Ελπίζω κάποτε να βρω τον χρόνο και να διαβάσω το Huainanzi (ποτέ δεν θα τον βρω, πάντα κάτι άλλο προέχει), παρόλη τη σύνδεσή του με το τόφου (μπλιαξ). Στο σχολείο μάθαμε ελάχιστα, μηδαμινά για τον κινέζικο χώρο, την παράδοση, την κουλτούρα και την ιστορία του. Κακώς. 

Πάντως, αν εγώ ήμουν ο εμπνευστής του τόφου (μπλιαξ), δεν θα το ανέφερα στο βιογραφικό μου. 

Κλείνω με τα λόγια του Αρχαίου Δασκάλου (Λάο Τσε) από το Βιβλίο του Δρόμου της Αρετής (Tao Te Ching), κεφ. 58: 

Η χαρά πάντα θεμελιώνεται πάνω στη δυστυχία. 

Η δυστυχία πάντα παραμονεύει πίσω απ' τη χαρά

Ένας σοφός κυβερνήτης      

Είναι ακέραιος αλλά χωρίς να πληγώνει: αιχμή που δεν κόβει

Είναι ειλικρινής αλλά χωρίς να προκαλεί πόνο: κεντρί που δεν τσιμπάει

Είναι ευθύς αλλά χωρίς να γίνεται αδιάκριτος

Φωτίζει αλλά χωρίς να τυφλώνει