Πραγματισμός Και Ιδεαλισμός

Τον Ιούνιο του 1990 χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία να γίνει ο κόσμος λίγο καλύτερος. Τον Μάιο της ίδιας χρονιάς είχαν διεξαχθεί εκλογές στη Βιρμανία και το NLD, το κόμμα της Σου Τσι, σάρωσε με περίπου 60% ποσοστό και 392 από τις 492 έδρες στο κοινοβούλιο. Η βιρμανική χούντα τα έχασε, δε φανταζόταν με τίποτα τόσο συντριπτική ήττα. Περιμένοντας λοιπόν τη βουλή να συνεδριάσει για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια και τη χούντα να παραχωρήσει την εξουσία, η Κυρία και οι συναγωνιστές της ήταν αισιόδοξοι. Δεν ανησυχούσαν (όχι πολύ, τουλάχιστον). Με την προσοχή του πλανήτη στραμμένη στη Βιρμανία και τον κόσμο να ψηφίζει τόσο μαζικά το NLD, πίστευαν ότι οι χουντικοί ήταν στριμωγμένοι στη γωνία• αν τολμούσαν να παραβλέψουν το εκλογικό αποτέλεσμα, ο κόσμος θα ξανάβγαινε στους δρόμους κατά εκατοντάδες χιλιάδες – όπως είχε κάνει πριν δυο χρόνια – οι απεργίες θα νέκρωναν τη Βιρμανία, η πίεση των ξένων κυβερνήσεων θα γινόταν ασφυκτική, οι εμπόλεμες μειονότητες θα έπαυαν την προσωρινή ανακωχή και η χούντα θα κατέρρεε. Έτσι νόμιζαν.

Όμως οι στρατηγοί τόλμησαν το αδιανόητο και, πολύ απλά, ακύρωσαν τις εκλογές. Ο κόσμος δεν βγήκε στους δρόμους, η χούντα έκανε βιαστικά ειρήνη με τις εμπόλεμες μειονότητες μοιράζοντάς τους απλόχερες υποσχέσεις, και η πίεση των ξένων κυβερνήσεων έστρεψε τους στρατηγούς στην αγκαλιά της Κίνας. Η Βιρμανία, μια από τις πιο φτωχές χώρες της Ασίας, συνέχισε να στενάζει κάτω από το πιο καταπιεστικό καθεστώς του πλανήτη.

Τότε όμως, τον Ιούνιο του 1990, αμέσως μετά τις εκλογές, θα μπορούσαν να είχαν αλλάξει πολλά αρκεί το NLD να ήταν λίγο πιο σοφό. Έπρεπε να είχε διαγνώσει ότι η χούντα δε θα παραχωρούσε με τίποτα την εξουσία, δεν είχε τέτοιο σκοπό. Οι στρατηγοί θα έκαναν τα πάντα για να διατηρήσουν την ηγεσία του στρατού και την κυριαρχία του στρατού στη χώρα. Όσο όμως η χούντα τα ‘χε χαμένα, ήταν η μοναδική ευκαιρία του NLD να παζαρέψει κάποια λύση προς την εκδημοκρατικοποίηση της χώρας – ίσως ελευθερία του Τύπου, ανθρώπινα δικαιώματα, ίσως κάποιο μοίρασμα της εξουσίας με εκλεγμένους πολιτικούς, κάτι τέτοιο. Από το βιβλίο της Barbara Victor, The Lady: Burma’s Aung San Suu Kyi:

While William [ψευδώνυμο πολιτικού αγωνιστή] was in solitary confinement in Insein Prison, he wrote a congratulatory letter to Aung San Suu Kyi’s colleague, U Kyi Maung, cautioning him about the results. “It was a two-page letter,” William explains, “telling him that the NLD got all those votes not because of the party but because the people were dissatisfied. I suggested that instead of demanding anything from the SLORC [η τότε εκδοχή της βιρμανικής χούντας], the NLD should leave the responsibility in the hands of the SLORC for handing over the government. I advised Kyi Maung to send a representative to the SLORC to try to negotiate a solution. It was an error to demand the formation of a government right away. The SLORC needed time, and the people needed to understand what the NLD was about”

Εδώ και 24 χρόνια, η Σου Τσι εντυπωσίασε όλον τον πλανήτη με το πείσμα και τον ιδεαλισμό της, υπήρξε σχεδόν larger than life, υπερβολικά καλή για να είναι αληθινή. Ο σεβασμός στο πρόσωπό της άγγιξε σχεδόν θρησκευτικές διαστάσεις (κι αν μιλάμε για Βιρμανούς, άγγιξε κυριολεκτικά θρησκευτικές διαστάσεις, με κόσμο να προσεύχεται σ’ αυτήν, να έχει τη φωτογραφία της δίπλα στο άγαλμα του Βούδα κ.λπ.). Ναι, ο ιδεαλισμός είναι θαυμαστός και εμπνευστικός, όμως δεν αντικαθιστά τη διορατικότητα και τη νηφάλια ανάγνωση της πραγματικότητας – η οποία, δυστυχώς, συνηθίζει να είναι αυτό που δεν αλλάζει όταν σταματάς να το πιστεύεις. Στην πολιτική ειδικά, ο τρόπος που υλοποιείται ο ιδεαλισμός είναι ως τελικό κριτήριο πράξεων και αποφάσεων, αυτός είναι ο ρόλος του. Πυξίδα για να εντοπίζει τις αποκλίσεις. Το πρόβλημα όμως είναι όταν από πυξίδα γίνεται καράβι και φτάνει κάποιος να πιστέψει ότι μπορεί να πορευτεί με τον άκρατο ιδεαλισμό. Είναι πολύ επικίνδυνο τότε να χάσει τη γείωσή του και να πιστέψει ότι όλο το σύμπαν θα συνωμοτήσει για να τον βοηθήσει, εφόσον ο ίδιος έχει τόσο υψηλά ιδανικά. Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα... Και στην πολιτική ειδικά, που έχουμε να κάνουμε με ανθρώπινο πόνο κι ανθρώπινες ζωές, δεν παίζουμε. Ο ιδεαλισμός σκοτώνει.

Από την άλλη όμως, μακάρι αυτό να ήταν το πρόβλημα μ' όλους τους πολιτικούς, ότι εμφορούνται από υπερβολικά υψηλά ιδανικά! Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει την Κυρία ότι δεν υποστήριξε με τη ζωή της τις αρχές που υπηρέτησε, ακόμα κι όταν έπαιξε το κεφάλι της κορώνα-γράμματα. Ενέπνευσε μια χώρα, κράτησε άσβεστη τη φλόγα της αντίστασης, έστρεψε την προσοχή όλου του πλανήτη στη Βιρμανία. Ένας από τους κύριους λόγους που οι χουντικοί αναγκάστηκαν πρόσφατα να κάνουν κάποιες παραχωρήσεις προς τη δημοκρατία ήταν και η χρόνια πίεση που ένιωθαν, στο εξωτερικό και στο εσωτερικό της χώρας• διαπίστωσαν κι αυτοί ότι η πραγματικότητα δεν αλλάζει όταν σταματάνε να την πιστεύουν.

Η χθεσινή μέρα λοιπόν ήταν ιστορική. Σύμφωνα με ανεπίσημα αποτελέσματα, η Κυρία κέρδισε έδρα στο (στρατιωτικά ελεγχόμενο) κοινοβούλιο της Βιρμανίας, στις συμπληρωματικές εκλογές που διεξήχθησαν. Επί χρόνια διάβαζα στον ελληνικό Τύπο να την αναφέρουν εσφαλμένα ως «ηγέτιδα της αντιπολίτευσης», μεταφράζοντας μηχανικά το αγγλικό opposition, ενώ το σωστό ήταν «ηγέτιδα της αντίστασης» – τι αντιπολίτευση να υπάρχει σε μια χούντα; (και για το όνομά της διάβασα διάφορες αποδόσεις, η σωστή προφορά είναι κάτι σαν Αν Σαν Σου Τσι). Τώρα όμως που η Βιρμανία μετασχηματίζεται σε κάτι σαν δημοκρατία, μετά από αυτές τις κάτι σαν εκλογές, το «ηγέτιδα της αντιπολίτευσης» έρχεται πιο κοντά στην πραγματικότητα. Η ίδια είναι πλέον αρκετά κουρασμένη• τράβηξε πολλά, έδωσε μεγάλο αγώνα, πέρασε 18 χρόνια σε κατ’ οίκον περιορισμό και φυλακή. Η νίκη της έχει σίγουρα τεράστιο συμβολικό χαρακτήρα (καθόλου αμελητέο), όμως όλοι ελπίζουμε πως η ίδια διατηρεί ακόμα πολλές δυνάμεις ώστε η νίκη της να έχει και ουσιαστικό χαρακτήρα.

Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στην Σου Τσι του 2012 και σ’ αυτήν του ’90. Οι θυσίες και οι εμπειρίες της την έκαναν πιο πραγματίστρια και λιγότερο απόλυτη. Πέρυσι, έφτασε μάλιστα να δηλώσει ότι δεν αποκλείει ακόμα και τη χρήση βίας, διευκρινίζοντας ότι πάντα υποστήριζε τη μη-βίαιη λύση για «πρακτικούς και πολιτικούς, όχι όμως για ηθικούς λόγους». Ιδεαλισμός γειωμένος με πραγματισμό. Δεν είναι αστείο όμως, μετά από 24 χρόνια αγώνων και αίματος, τόσο αυτή όσο και οι συναγωνιστές της έφτασαν πολλές φορές να σκεφτούν ότι οι θυσίες τους ήταν μάταιες• δεν ήταν, οι θυσίες βοήθησαν ώστε η Βιρμανία να μη γίνει εντελώς Βόρειος Κορέα, δημιούργησαν πίεση και κατακραυγή που τελικά αποδίδουν κάτι σήμερα. Απλώς δεν οδήγησαν και στην πτώση της χούντας, όπως έλπιζαν οι Βιρμανοί αγωνιστές. Πενιχρό αποτέλεσμα; Ίσως, αρκεί όμως να βγάλει κάποιος τα σωστά συμπεράσματα: ότι η μη-βίαιη αντίσταση θέλει και στρατηγική, εξυπνάδα. Δεν πας με τον σταυρό στο χέρι απαιτώντας όλα ή τίποτα, προχωράς βήμα-βήμα και με σχέδιο.

Από την άλλη όμως, είναι η Σου Τσι του ’90 αυτή που χαμογελάει στο φινάλε, εκείνη η γυναίκα που έλεγε ότι οι διαφορές πρέπει να λύνονται χωρίς όπλα γιατί μόνο τότε χρησιμοποιεί κάποιος το μυαλό και την καρδιά του να βρει λύσεις. Αν όμως σ’ αυτόν τον άνθρωπο του βάλεις ένα όπλο στο χέρι, τότε η κοσμοθεώρησή του αλλάζει και η επιχειρηματολογία του αλλοιώνεται από αυτό που κερδίζει τους τέσσερις άσους στο πόκερ, όπως έλεγαν παλιά στην Άγρια Δύση (= ένα γεμάτο εξάσφαιρο). Η στρατιωτική νοοτροπία του «θα γίνει το δικό μου επειδή εγώ κρατάω το όπλο!», έχει κι αυτή τα προβλήματά της, όπως διαπιστώνει τώρα η βιρμανική χούντα. Στο μακροπρόθεσμο μέλλον, είναι ο άνθρωπος χωρίς το όπλο αυτός που θα χαμογελάσει.

Λοιπόν, η Βιρμανία σταδιακά αλλάζει. Μια νέα γενιά μεγαλώνει, παιδιά που δεν έζησαν τους αιματηρούς αγώνες του 1988 ή ήταν πολύ μικρά τότε για να τους κατανοήσουν. Η γενιά αυτή ζητάει πρώτα και καλύτερα έξοδο από τη φτώχεια και μετά δημοκρατία. Η Σου Τσι δεν έχει την ίδια βαρύτητα σ’ αυτή τη γενιά όπως στους γονείς και στους παππούδες της, είναι απλώς μια σεβάσμια θεία, ένα πρόσωπο για το οποίο έχουν ακούσει πολλά. Το ίντερνετ εντωμεταξύ με τη διείσδυσή του έχει κάνει πιο γνωστό τον έξω κόσμο στα βιρμανόπουλα, πλέον η διαφώτιση και η συνειδητοποίηση του νέου κόσμου λαμβάνει χώρα ψηφιακά, μέσω της σύγκρισης με άλλες χώρες (η Σου Τσι έχασε αυτήν την έκρηξη των ψηφιακών μέσων, υπήρξε έγκλειστη για πολλά χρόνια και πέρυσι που αποφυλακίστηκε, βρέθηκε σ’ έναν θαυμαστό καινούργιο κόσμο). Απολιτικοποιημένοι νέοι; Πάντως είναι γι’ αυτή τη νέα γενιά που αγωνίστηκε το NLD και η Σου Τσι κι όλοι, για να ζήσουν αυτά τα παιδιά πιο ανθρώπινα κι ελεύθερα. Και πάντα είναι οι νέοι αυτοί που έχουν σημασία – εμείς, τα απολιθώματα, καλά θα κάνουμε να το βουλώσουνε και να ακούμε χωρίς να πολυμιλάμε. Αν η Σου Τσι καταλάβει ότι τώρα έχει να παίξει άλλο ρόλο, ν' αφουγκραστεί αυτή τη νέα γενιά ακόμα κι αν η ίδια παραμείνει ένα σύμβολο, μια πηγή σοφίας, τότε θα συνεχίσει ιδανικά μια ζωή αγώνων. Θα βγάλει τα σωστά συμπεράσματα από τις εμπειρίες της. Αν όμως παρουσιαστεί με το κύρος της αυθεντίας και ζητήσει να επιβάλει αποκλειστικά τις δικές της ερμηνείες... όχι εντάξει, άκυρο, δεν ανησυχούμε, η ίδια δείχνει να το καταλαβαίνει.

Τσε ντε (= σ’ αγαπώ) Αν Σαν Σου Τσι:

ΥΓ: Η Σου Τσι δεν χρησιμοποιεί Twitter ούτε Facebook, οι λογαριασμοί με το όνομά της που θα βρείτε σ’ αυτά τα μέσα δεν διατηρούνται από την ίδια. Το μόνο μέρος στο ίντερνετ που σχετίζεται μ’ αυτήν είναι η σελίδα του NLD: www.nldburma.org