Και Όλοι Να Λένε

Είναι το διαχρονικότερο ελληνικό χιτ, κι εσύ κι εγώ το έχουμε πει αμέτρητες φορές:

Να ζήσεις, [όνομα εορτάζοντα], και χρόνια πολλά 
Μεγάλος να γίνεις με άσπρα μαλλιά κ.λπ. 

Το τραγούδι κάνει μπαμ ότι είναι μεταπολεμικό, από Αθηναίο και ωδειοσπουδαγμένο συνθέτη, που έμαθε μουσική σε πιάνο και με παρτιτούρα (όχι σε μπουζούκι ή κιθάρα και με το αυτί). Η παράξενη ευχή, «μεγάλος να γίνεις με άσπρα μαλλιά», μαρτυρά ότι γράφτηκε σε μια εποχή που δεν ήταν δεδομένο ότι θα προλάβει κάποιος να γκριζάρει, σε μια εποχή που παράλληλα γράφονταν τραγούδια: «ένας αλήτης πέθανε στου πάρκου την πλατεία». Σήμερα το τραγούδι προκαλεί διχογνωμίες, τι πρέπει να σκορπίζεις, της γνώσης ή της νιότης το φως; Υποθέτω όμως ότι η νιότη άρχισε να έχει φως στην Ελλάδα από την εμφάνιση του φαινομένου Αλίκη Βουγιουκλάκη και μετά, πιο πριν φως είχε μόνο ο μεσήλικας. Πιστεύω λοιπόν ότι ο άγνωστος ποιητής έγραψε για της «γνώσης το φως και όλοι να λένε: να ένας/μία σοφός», κάτι που στην μετεμφυλιακή Ελλάδα σήμαινε πιθανότατα: να πάρεις ένα πτυχίο, παιδί μου, να γίνεις γιατρός ή δικηγόρος ή επιστήμονας. Ή έστω μηχανικός. Δεν μπορώ να μη θυμηθώ τον Νόρμαν Μέιλερ, κάπου είχε γράψει: η δεκαετία του ’50, η πιο βαρετή δεκαετία στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ της Μηχανής του Χρόνου, το τραγούδι έγραψε ή καθιέρωσε η Αντιγόνη Μεταξά, γνωστή ως Θεία Λένα, μέσα από τη ραδιοφωνική εκπομπή της, «Η Ώρα του Παιδιού». Το πιστεύω, πρέπει να είναι έτσι. Ήταν η εποχή του εσωτερικού αποικισμού της χώρας, όπου το ασπόνδυλο αθηναϊκό και αμερικανόφιλο κατεστημένο κατέστρεφε ζωές και ευρείες επαρχιακές περιοχές προκειμένου να δημιουργήσει ένα καινούργιο κοινωνικό στρώμα Ζήκων, μικροκάτι της πρωτεύουσας (μικροπωλητών, υπηρετών, χαμάληδων, παιδιών για όλες τις δουλειές, μικρεμπόρων, μικροκαταστηματαρχών, μικροεπαγγελματιών, εργατών κ.λπ.). Και όλοι αυτοί οι μικροκάτι έπρεπε να διδαχθούν δυτικότροπες συμπεριφορές και κουλτούρες – ακόμα και γενεθλιακά άσματα – προκειμένου να μάθουν τη θέση τους στην καινούργια αθηναϊκή Ελλάδα. Η Θεία Λένα έπαιξε το ρόλο της κι αυτή, κάθε σημαίας να πλαισιώσει τους ιστούς με ιδεώδεις υποτακτικούς.

Όμως αυτό που μου προξενεί το πιο βαθύ ρίγος στο τραγουδάκι της κυρίας Μεταξά είναι κάτι άλλο. Είναι αυτό το «και όλοι να λένε»...

«Και όλοι να λένε», λοιπόν. Η γνώμη των άλλων ως οδηγός. Ο κομφορμισμός του κοπαδιού. Ένας στίχος που παραπέμπει στο «τι θα πει ο κόσμος;», σε αμέτρητους μη–ευτυχισμένους ανθρώπους που έζησαν τη ζωή κάποιου άλλου, όχι τη δική τους, επειδή δεν βρήκαν το κουράγιο να κάνουν μια Γαλλική Επανάσταση μέσα τους. «Και όλοι να λένε»: ο οδηγός για μια κικηδημουλική ζωή. Φοβάμαι ότι η ανάποδη πλευρά του νομίσματος στο γενεθλιακό τραγουδάκι είναι το άλλο τραγούδι, εκείνο που λέει: Ο παροιμοιώδης μέσος ανθρωπάκος, κέρδος ποτέ μα από παθήματα χορτάτος, επαναστάσεις στα όνειρά του αναζητεί... Δεν σας πιάνει ένα άρωμα καθαρής πτωμαΐνης, βγαλμένης μέσα από τις σελίδες του παλιού Αναγνωστικού της Α’ Δημοτικού; Εκείνο κι αν ήταν γεμάτο με «και όλοι να λένε»!

Θα μας φάνε όλους οι δεινόσαυροι του Σπήλμπεργκ 

Όσο περισσότερο γυρνάω στο μυαλό μου το καθιερωμένο γενεθλιακό τραγουδάκι, τόσο περισσότερο με απωθεί... Η Θεία Λένα δεν είναι δική μου θεία. Τι ευχόμαστε, στην πραγματικότητα, στον φίλο μας τον Δημήτρη όταν του το τραγουδάμε στα γενέθλιά του; Νομίζω, κάτι τέτοιο:

Να ζήσεις,Δημήτρη, και χρόνια πολλά 
Σαν ποίημα η ζωή σου Κικής Δημουλά 
Να πας να σπουδάσεις, να γίνεις γιατρός 
Πορεύσου σαν άψογος μικροαστός! 

Πραγματικά θέλετε να ευχηθείτε αυτό στους ανθρώπους που αγαπάτε; Πρέπει οπωσδήποτε να βάλετε τη Θεία Λένα στις σχέσεις σας με τα παιδιά σας και με τους ιδιαίτερους ανθρώπους σας; Κάτω οι διαλεκτικές των τεχνικών της εξουσίας – αλλά και της κυρίαρχης κουλτούρας! Φτιάξτε δικά σας τραγούδια, πείτε αυτό που πραγματικά θέλετε να πείτε στους αγαπημένους σας κι αφήστε την αθλιότητα της κυρίας Μεταξά. Κάντε το σαν μια προσωπική πινελιά γνήσιου ενδιαφέροντος. Πώς σας φαίνεται, ας πούμε η παρακάτω παραλλαγή για τα γενέθλια του φίλου μας, του Δημήτρη;

Να ζήσεις, Δημήτρη, και χρόνια πολλά 
Να είναι η ζωή σου γεμάτη μαγκιά 
Στο κατεστημένο να είσαι εχθρός 
Κι η γνώμη του πλήθους μας νοιάζει ποσώς! 

ΥΓ: Μπορείτε να πάρετε μια ιδέα για τις εκπομπές της Θείας Λένας εδώ. Μιλάμε για εφιάλτη στον δρόμο με τις λεύκες