Φωτιά Στα Σαββατόβραδα

Ακολουθήστε με, αν θέλετε, σε μια περιπέτεια που περιλαμβάνει δύο ηπείρους, τρεις χώρες, πολλά χρώματα και πολλή μουσική. Γράφω τα παρακάτω μήπως κάποιος θέλει και μπορεί να τα ψάξει συστηματικότερα από μένα.

 

1. Η Αφορμή

Η αφορμή ήταν κάποια περίεργα κοινά που έχουμε, οι Έλληνες, με τους Ταϊλανδούς. Και δεν μπορούσα να βρω εύκολες εξηγήσεις. Ας πούμε, έχουμε κοινά γλωσσικά σχήματα, π.χ. "έρχεσαι λίγο εδώ;" ή "να σου ζητήσω λίγο μια χάρη;" ή "πιάνεις λίγο το αλάτι;". Έτσι μιλάνε κι οι Ταϊλανδοί. Χρησιμοποιούν τη λέξη λίγο όχι ως προσδιοριστικό αλλά για να τονίσουν στον συνομιλητή ότι του ζητάν κάτι εύκολο. Όπως κι εμείς.

Ή άλλο παράδειγμα, το ξαφνικό φτάρνισμα. Πα να πει, κάποιος με μελετά, κάποιος μιλά για μένα τώρα. Όμως το ίδιο ακριβώς λένε κι οι Ταϊλανδοί: "if you sneeze it means someone is talking about you"

Άλλο περίεργο κοινό είναι το Άχθος Αρούρης. Δηλαδή, "Βάρος της Γης". Μάθαμε την έκφραση απ' την Ιλιάδα όπου ο Αχιλλέας παραπονιέται στη μητέρα του ότι αισθάνεται βάρος της γης = άχρηστος, δεν μπορεί να πάει στη μάχη κλ.π. Όμως ακριβώς η ίδια έκφραση υπάρχει και στα ταϊλανδικά: Άχθος Αρούρης = Νακ Πεντίν. Η έκφραση προέρχεται από τη βουδιστική ιστορία (παράδοση Τεραβαντά), όπου ο προδότης Πρα Τεβατάτ μισεί τον Φωτισμένο και στήνει καρτέρι να τον σκοτώσει, όμως η γη δεν ανέχεται τέτοια ασέβεια πάνω της, ο Πρα Τεβατάτ τη βαραίνει με την ύπαρξή του, γίνεται Νακ Πεντίν = Άχθος Αρούρης. Οπότε η γη ανοίγει και τον καταπίνει. Στον Βουδισμό (πάντα παράδοση Τεραβαντά), κάποιοι άνθρωποι είναι στολίδια της γης όπως ο Φωτισμένος, τη στολίζουν με την παρουσία τους. Και κάποιοι είναι βάρος της γης, Νακ Πεντίν, βαραίνουν τη γη με την παρουσία τους.

Το Νακ Πεντίν = Άχθος Αρούρης το χρησιμοποίησαν πολύ οι ταϊλανδικές χούντες του '50, του '60 και του '70 στην προπαγάνδα τους γι' αυτούς που δεν έπαιζαν το παιχνίδι της αμερικανοστήρικτης κυβέρνησης, για τους Μουσουλμάνους της χώρας, τους Ινδιάνους των βουνών, τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος Ταϊλάνδης κ.λπ. Πολύ αίμα χύθηκε κι εκατομμύρια κόσμου δολοφονήθηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, διώχθηκαν ως Νακ Πεντίν.

Προσοχή με το Βάρος της Γης / Άχθος Αρούρης / Νακ Πεντίν... Όπως διδάσκει ο Αχιλλέας, μόνο για τον εαυτό μας μπορούμε να το πούμε. Μη βιαζόμαστε να το πούμε για άλλους, ακόμα κι αν έχουμε τις πλάτες του Λευκού Οίκου.

Όμως η απορία μου ήταν με τους σαββατογεννημένους. Πώς το 'χουμε εμείς; Ότι άμα είσαι σαββατογεννημένος υποτίθεται ότι είσαι ιδιαίτερος, επικίνδυνος, εξαιρετικά τυχερός (αχ να 'ταν η ζωή μας σαββατόβραδο) ή εξαιρετικά άτυχος (φωτιά στα σαββατόβραδα), οι ευχές κι οι κατάρες σου πιάνουν κ.λπ. Τέτοια δε λέμε; Όμως τα ίδια λένε κι οι Ταϊλανδοί. Άμα είσαι σαββατογεννημένος υποτίθεται ότι είσαι ένα ιδιαίτερο... κάτι (κι ενδεχομένως ένα επικίνδυνο κάτι). Παραδοσιακά, οι σαββατογεννημένοι έχουν μια απροσδιόριστη αίγλη, ένα δέος, τόσο στην Ταϊλάνδη όσο και στη χώρα της φέτας και του ελαιόλαδου. 

Αυτό όμως μπορώ να το ψάξω λίγο περισσότερο. 

 

2. Ταϊλανδική Λαϊκή Αστρολογία

Η αίγλη των σαββατογεννημένων στην Ταϊλάνδη σίγουρα προήρθε απ' τη λαϊκή αστρολογία της χώρας. Στην Ταϊλάνδη έχουν δύο συστήματα αστρολογίας, το Κινέζικο (με τα 12 ζώα, Άλογο, Κόκορας, Φίδι κ.λπ.) και το Βουδιστικό που είναι πιο λαϊκό. Σ' αυτό, έχει να κάνει ποια μέρα της εβδομάδας γεννήθηκες - Κυριακή, Δευτέρα, Τρίτη κ.λπ. Στην Ελλάδα ακούς "τι ζώδιο είσαι;". Στην Ταϊλάνδη ακούς "ποια μέρα της βδομάδας γεννήθηκες;". Κάθε μέρα της εβδομάδας έχει τον δικό της χαρακτήρα (π.χ. η Δευτέρα θεωρείται η Μέρα της Ειρήνευσης), το δικό της χρώμα (π.χ. το χρώμα της Κυριακής είναι το κόκκινο), τη δική της ινδική θεότητα (π.χ. η Κυριακή είναι η μέρα του θεού Σούρια), επίσης συνδέεται με μια παραδοσιακή ιστορία από τη ζωή του Φωτισμένου καθώς και με μια χαρακτηριστική σωματική του στάση. Υπάρχουν τυχερές, άτυχες κι ουδέτερες μέρες για να κάνεις μετακόμιση, να συμφιλιωθείς με κάποιον που είσαι τσακωμένος, να βάψεις τα μαλλιά σου, να κάνεις πρόταση γάμου, εγκαίνια στο μαγαζί σου, όλα. Oι Ταϊλανδοί τα προσέχουν αυτά, με ελαφρύτητα και χιούμορ. Και κάθε Ταϊλανδός ξέρει ποια μέρα έχει γεννηθεί (εσείς ξέρετε αν είστε δευτερογεννημένοι, παρασκευογεννημένοι κ.λπ.;). Κάθε Ταϊλανδός ξέρει τα χρώματα των ημερών και τον χαρακτήρα τους (κι ένοχα παρακολουθεί κάποια αστρολογική αυθεντία). Όποιος θέλει περισσότερα, μπορεί εύκολα να βρει υλικό στο ίντερνετ, παράδειγμα 1, παράδειγμα 2.

Είναι εμφανές στο ντύσιμο του κόσμου. Πολλοί Ταϊλανδοί τείνουν να ντύνονται κάθε μέρα με το ιδιαίτερο χρώμα της. Δηλαδή, την Κυριακή να ντύνονται στα κόκκινα, τη Δευτέρα στα κίτρινα, την Τρίτη στα ροζ, την Πέμπτη στα πορτοκαλί, την Παρασκευή στα μπλε, το Σάββατο στα μωβ (επίσης και το μαύρο θεωρείται χρώμα του Σαββάτου, όμως οι Ταϊλανδοί δε συμπαθούν το μαυροφορείν). Η Τετάρτη αστρολογικώς χωρίζεται στα δύο με πράσινο για την πρωινή Τετάρτη και γκρι για τη βραδινή Τετάρτη. Όλα αυτά μπορείτε να τα βρείτε εύκολα στο ίντερνετ, να δείτε και τις σωματικές στάσεις του Φωτισμένου, τη σημασία των ημερών, τους θεούς-προστάτες τους κ.λπ.  

Λοιπόν, το Σάββατο έχει μια ιδιαίτερη θέση στη λαϊκή-βουδιστική αστρολογία της Ταϊλάνδης. Είναι η μόνη μέρα της εβδομάδας που συνδέεται με μια τρομακτική στάση του Φωτισμένου, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες: καθισμένος σε μια γιγάντια, επτακέφαλη κόμπρα με ανοιγμένη την κουκούλα της πάνω απ' το κεφάλι του, σαν ομπρέλα, να τον προστατέψει από την μπόρα: ταινία τρόμου, δε θα θέλαμε να δούμε αυτό το θέαμα.

 

Ο Βούδας του Σαββάτου. Η κόμπρα είναι ο βασιλιάς των Ιερών Φιδιών, πολύ σεβαστή, και λέγεται Πα Μουτσαλίν

 

Επίσης, το Σάββατο είναι η μόνη μέρα που φέρει τα παραδοσιακά πένθιμα χρώματα, μωβ και μαύρο, όπως σε μας. Σίγουρα απ' αυτά προήρθε η αίγλη των σαββατογεννημένων στην Ταϊλάνδη.

(Μια παρένθεση. Στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει την επίσημη εκκλησία να είναι αρνητική σε λαϊκές μαντείες, αστρολογίες, δοξασίες κ.λπ. Αντίθετα ο Βουδισμός, παράδοση Τεραβαντά, είναι πολύ πιο δεκτικός σ' αυτά. Και συχνά συμβαίνει σε μια περιοχή, η αυθεντία σε θέματα αστρολογίας να είναι κάποιος μοναχός στον τοπικό ναό)   

Από πού μπορεί να προήρθαν αυτά στους Ταϊλανδούς; Οι ίδιοι δεν ξέρουν να σου πουν, απλώς έτσι το 'μάθαν. Ούτε οι αστρολόγοι ή οι αυθεντίες ή οι πανεπιστημιακοί ξέρουν. Όμως νομίζω ότι ανακάλυψα την πηγή. Τουλάχιστον είναι η πρόταση που κάνω: 

 

3. Rasa Theory

Η πηγή, προτείνω, είναι το Νάτυα Σάστρα (5ος αιώνας π.Χ. - 2ος αιώνας μ.Χ.), ένα αρχαίο βιβλίο πολύ σεβαστό στην Ινδία. Ό,τι είναι για μας π.χ. τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη είναι και για τους Ινδούς το Νάτυα Σάστρα. Από εκεί ξεκίνησε αυτό που επικράτησε να ονομάζεται Rasa Theory, η οποία τα τελευταία χρόνια φοριέται πολύ ως εργαλείο ανάλυσης λογοτεχνικών και δραματικών έργων. Αν ψάξετε στο ίντερνετ και στο Google Scholar για "Rasa Theory" θα βρείτε άφθονα πανεπιστημιακά άρθρα, βιβλία, διατριβές. 

Η σανσκριτική λέξη Rasa στα Αγγλικά μεταφράζεται "mood" ή "sentiment" ή συνηθέστερα αφήνεται αμετάφραστη. Θα το έλεγα συναισθηματικό μπαχαρικό, η χαρακτηριστική συναισθηματική γεύση μιας κατάστασης, μιας σκηνής, ενός δραματικού έργου κ.λπ. Υπάρχουν 8 Rasa συμφωνα με το Νάτυα Σάστρα, το καθένα με το χρώμα του και τη θεότητα που το προστατεύει: 

- Ηρωισμός με χρώμα το Πορτοκαλί

- Θαυμασμός με χρώμα το Κίτρινο

- Αγάπη με χρώμα το Ανοιχτό Πράσινο

- Τρόμος με χρώμα το Μαύρο

- Αποστροφή με χρώμα το Μπλε

- Κωμικότητα/Χαρά με χρώμα το Άσπρο

- Οργή με χρώμα το Κόκκινο

- Λύπη/Συμπόνοια με χρώμα το Γκρι

 

Μπορείτε να διαβάσετε όλο το Νάτυα Σάστρα ονλάιν εδώ. Λοιπόν, τα παραδοσιακά χρώματα των Rasa δείχνουν να ταιριάζουν πολύ καλά μ' αυτά των ταϊλανδικών ημερών:

 

Αγάπη - πρωινή Τετάρτη - Πράσινο

Οργή - Κυριακή - Κόκκινο

Λύπη/Συμπόνοια - βραδινή Τετάρτη - Γκρι

Αποστροφή - Παρασκευή - Μπλε

Ηρωισμός - Πέμπτη - Πορτοκαλί

Θαυμασμός - Δευτέρα - Κίτρινο 

Τρόμος - Σάββατο - Μαύρο (Μωβ για πρακτικές ενδυματολογικές ανάγκες)

Μένει μόνο το Κωμικό Rasa με χρώμα το Άσπρο που δεν ταυτίζεται με το χρώμα της Τρίτης, το Ροζ. Ίσως να άλλαξε το χρώμα γιατί δεν είναι και πολύ πρακτικό να ασπροφορείς (χώρια που το άσπρο είναι κι αυτό χρώμα κηδειών στην Ταϊλάνδη). Δεν περιμένεις και 100% ταίριασμα, όμως η ταύτιση φαίνεται υπερβολικά καλή για να είναι τυχαία. 

Αν η θεωρία μου είναι σωστή, τότε πρόκειται για ένα αρχαίο ινδικό στοιχείο που πέρασε στο παλιό βασίλειο του Σιάμ, σημερινή Ταϊλάνδη, μάλλον από την ινδουϊστική αυτοκρατορία των "Κμερ" (Άνκορ Βατ κ.λπ.), από την οποία οι Σιαμέζοι-Ταϊλανδοί πήραν και πολλά άλλα ινδικά στοιχεία. Οπότε, οι σαββατογεννημένοι είναι αυτοί που γεννήθηκαν την Ημέρα του Τρόμου...

Θέλω να σταθώ λίγο και σε μια άλλη ιδέα που παρουσιάζει το Νάτυα Σάστρα: 

 

4. Η Γεύση της Μουσικής 

Ότι η μουσική έχει γεύση. Δηλαδή, ότι οι διάφοροι μουσικοί τρόποι μεταδίδουν ο καθένας και κάποιο από τα 8 συναισθηματικά μπαχαρικά (Rasa). Δηλαδή, οι ίδιοι ακριβώς στίχοι θα πάρουν γεύση Χαράς, Ηρωισμού, Λύπης, Θαυμασμού κ.λπ. αν μελοποιηθούν στους κατάλληλους μουσικούς τρόπους. Οπότε ο ακροατής θα μείνει στο φινάλε με διαφορετική κατανόηση, θα βγάλει διαφορετικά συμπεράσματα από τους ίδιους ακριβώς στίχους. Όπως ακριβώς ένα φαγητό, οποιοδήποτε φαγητό, αν του βάλεις ρίγανη θα γίνει ριγανάτο, αν του βάλεις πιπέρι θα γίνει πιπεράτο, έτσι κι η Μουσική σαν να είναι από μόνη της μπαχαρικό κι αναλόγως να βγάζει γεύσεις Ηρωισμού, Αγάπης, Οργής κ.λπ. στις καταστάσεις ή στίχους που συνοδεύει. 

 

Όταν λέω "μουσικοί τρόποι" εννοώ αυτό που οι αρχαίοι έλεγαν Δωρικός, Φρυγικός, Λυδικός κ.λπ. Είναι κοντινή έννοια στους δρόμους ή στα μακάμια της λαϊκής μουσικής: Σαμπάχ, Ουσάκ κ.λπ. Είναι εύκολο να τα καταλάβει κανείς ακουστικά ακόμα κι αν δεν έχει μουσική κατάρτιση: 

- Μιξολυδικός τρόπος

- Λυδικός τρόπος

- Φρυγικός τρόπος

- Δωρικός τρόπος

- Υπολυδικός τρόπος

- Υποφρυγικός τρόπος

- Υποδωρικός τρόπος

Ακούστε τους, γευτείτε τους και πάρτε μια ιδέα για το μουσικό μπαχαρικό κάθε αρχαιοελληνικού τρόπου. Όμως, μια που μιλάμε για αρχαίους Έλληνες... Απ' ό,τι φαίνεται, Rasa Theory στη μουσική υπήρχε και στον Ελληνικό κόσμο: Πλάτωνας, Πολιτεία, 398e–399c στη μετάφραση των Γρυπάρη–Παπανούτσου 

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ποιοι λοιπόν είναι οι θρηνητικοί τρόποι; Πες μου εσύ που είσαι και μουσικός. 

ΓΛΑΥΚΩΝ: Ο μικτός Λυδικός καί ο Συντονολυδικός και κάτι άλλοι τέτοιοι. 

ΣΩΚ: Αυτοί λοιπόν πρέπει να βγαίνουν απ' τη μέση γιατί είναι άχρηστοι. Όχι μόνο για τους άντρες, μα και για τις γυναίκες, για κείνες τουλάχιστο που εννοούν να φυλάγουν την αξιοπρέπεια τους. 

ΓΛ: Έτσ’ είναι βέβαια. 

ΣΩΚ: Όμως και τη μέθη και τη μαλθακότητα και την οκνηρία τα θεωρώ πράγματα που δεν ταιριάζουν καθόλου στους φρουρούς μας. 

ΓΛ: Και πώς όχι; 

ΣΩΚ: Ποιοι λοιπόν τρόποι είναι μαλθακοί και που συνηθίζονται στα συμπόσια; 

ΓΛ: Ο Ιωνικός κι ο Λυδικός, που τους λένε και χαλαρούς. 

ΣΩΚ: Θα τους μεταχειριστής λοιπόν, φίλε μου, ποτέ για πολεμικούς ανθρώπους; 

ΓΛ: Ποτέ βέβαια, μα κινδυνεύει να μη σου μένουν άλλοι εκτός από τον Δωρικό και τον Φρυγικό. 

ΣΩΚ: Δεν τους γνωρίζω εγώ τους τρόπους, μα άφησε μου εκείνον πρώτα που θα μπορούσε να μιμηθή τον ήχο της φωνής και την προσωδία ενός γενναίου άνθρωπου, καί στις πολεμικές επιχειρήσεις και σε κάθε άλλη επικίνδυνη εργασία, και που κι όταν αποτυχαίνη ακόμα κι' όταν αντικρύζη λαβωμούς και θανάτους, ή πέση σε καμιάν άλλη συμφορά, σ’ όλες αυτές τις περιστάσεις αντιτάσσει καρτερικά το στήθος του κι αποκρούει τα χτυπήματα της τύχης. 

Κι έναν άλλον δεύτερο όχι για τις βίαιες αλλά για τις ειρηνικές πράξεις του ανθρώπου, παραδείγματος χάριν όταν ζητά να πείση κάποιον για κάτι, ή όταν παρακαλά ή με ευχές τον θεό, ή με συμβουλές και νουθεσίες έναν άνθρωπο, ή το ενάντιο όταν στέκεται ο ίδιος κι' ακούη πρόθυμα τις παρακλήσεις, τις συμβουλές και τις νουθεσίες ενός άλλου, και να του βγαίνη αυτό σε καλό του, και να μην το παίρνη απάνω του, αλλά να φέρνεται φρόνιμα και μετρημένα σ' όλες του τις πράξεις και να δέχεται όπως του έρθουν τα πράγματα.

 

O Πλάτωνας πρέπει να θεωρούσε τους επάνω μουσικούς τρόπους στην προηγούμενη λίστα (Μιξολυδικός, Λυδικός) να σχετίζονται με έντονα πάθη. Δηλ. με τα Rasa, ας πούμε, της Λύπης, της Οργής κ.λπ. Τους κάτω μουσικούς τρόπους στη λίστα (Υποδωρικός, Υποφρυγικός κ.λπ.) πρέπει να τους θεωρούσε σφοδρά ηδονικούς, δηλ. να σχετίζονται με Rasa σαν αυτά της Χαράς, του Έρωτα κ.λπ. Οπότε στην ουτοπική του Πολιτεία δεχόταν μόνο τον Φρυγικό και τον Δωρικό τρόπο. 

Υπάρχει κάπου κι ένα σχετικό σχόλιο του Αριστοτέλη για το ήθος των μουσικών τρόπων, μπορεί κάποιος να το βρει;

Ας δοκιμάσω ένα πειραματάκι που δεν ξέρω πόσο έγκυρο είναι. Στην Ινδική κλασική μουσική, οι διάφορες Ragas θεωρούνται ότι βοηθάν να αναδυθεί η καθεμιά και κάποιο συναισθηματικό χρώμα (εξάλλου η λέξη Raga αυτό σημαίνει: "χρωματισμός"). Οπότε θεωρούνται ότι πρέπει να παίζονται σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, σε συγκεκριμένες εποχές και περιστάσεις, να αποφεύγονται σε κάποιες άλλες κ.λπ. Έψαξα να βρω 5 αρχαιοελληνικούς τρόπους σε ποιες Ragas αντιστοιχούν:  

Raga Bilawal (πρέπει να παίζεται την αυγή)

Raga Bhairavi (πρέπει να παίζεται το πρωί) 

Raga Yaman (πρέπει να παίζεται το βράδυ)

Raga Khamaj (πρέπει να παίζεται το βράδυ)

Raga Kafi (πρέπει να παίζεται αργά τη νύχτα)

Τι συναισθηματικό μπαχαρικό σάς βγάζει ακουστικά η καθεμιά τους; Ακούστε τις (στη σωστή ώρα της ημέρας, όσο μπορείτε), γευτείτε τις κι αποφανθείτε. Δίνω τις απαντήσεις σε μπερδεμένη σειρά: Α.Πόνος της αγάπης, Β.Αισθησιασμός κι ερωτισμός, Γ.Ειρηνικότητα και γαλήνη, Δ.Έρωτας κι αγάπη, Ε.Λύπη, συμπόνοια. Μπορείτε να αντιστοιχίσετε κάθε Raga με το δικό της Rasa;

Επίσης, μπορείτε να βρείτε ακουστικά σε ποιον αρχαιοελληνικό τρόπο αντιστοιχεί κάθε Raga; Οι απαντήσεις σε μπερδεμένη σειρά: Α.Φρυγικός, Β.Υποφρυγικός, Γ.Υπολυδικός, Δ.Δωρικός, Ε.Λυδικός. 

Αν πάτε να κλέψετε εδώ, να ξέρετε ότι η αναζήτηση στο ίντερνετ θα σας δώσει τις αντιστοιχίες της κάθε Raga με τις σύγχρονες ονομασίες των μουσικών τρόπων, όχι με τις αρχαίες. Δεν είναι το ίδιο αυτό που λέμε σήμερα π.χ. "Δωρικός τρόπος" μ' αυτό που λέγαν οι αρχαίοι. Οι ονομασίες των τρόπων άλλαξαν τον Μεσαίωνα. 

 

Έχετε υπόψη ότι οι αρχαίοι Έλληνες θα αναγνώριζαν τη μουσική που ήξεραν πολύ περισσότερο στις ινδικές Raga παρά στη δική μας σύγχρονη δυτική μουσική, κλασική, ροκ, έντεχνη, οτιδήποτε. 

Θα αφήσω να περάσουν 24 - 48 ώρες και θα δώσω τη σωστή απάντηση στα σχόλια.  

Πού είχαμε μείνει;... Α ναι, λέγαμε για τους σαββατογεννημένους. Σε μας γιατί να υπάρχει αυτή η παραδοσιακή αίγλη των σαββατογεννημένων, των ιδιαίτερων ανθρώπων που γεννήθηκαν τη μέρα του Τρόμου; Έχουμε εμείς κάποια Rasa Theory; Συνδεδεμένη μάλιστα με τη μουσική και με τις μέρες της βδομάδας;

Κι όμως έχουμε!   

 

5. Τα Rasa Κάνουν τον Παπά

Η Οκτώηχος είναι αναπόσπαστο μέρος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Δεν περιλαμβάνεται στα δόγματα, δε θα τη βρεις στα Ευαγγέλια, όμως είναι πιο Ορθοδοξία κι απ' το Σύμβολο της Πίστης. Όλοι είμαστε εξοικειωμένοι μαζί της, απλά ακούγοντάς την απ' τα παιδικά μας χρόνια. Όσο μπορώ να καταλάβω, η ιστορική καθιέρωση των 8 εκκλησιαστικών ήχων πρέπει να προέρχεται απ' τη Μονή του Αγίου Σάββα στη Συρία, ενώ σημαντικό ρόλο πρέπει να έπαιξε ο Ιωάννης Δαμασκηνός (αν κάνω λάθος, διορθώστε με).

Δεν είναι κανένα μυστικό ότι οι 8 εκκλησιαστικοί ήχοι αντιστοιχούν σε ισάριθμους αρχαιοελληνικούς τρόπους. Όμως δεν είναι ίσως τόσο γνωστό ότι κάθε ήχος θεωρείται πως φέρει και το δικό του ήθος. Για παράδειγμα από εδώ: 

Οἱ ἦχοι τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς ἐκφράζουν μὲ τὸ ἦθος τους καὶ ὑπηρετοῦν τὰ ἑξῆς εἰδικὰ συναισθήματα εὐσεβείας: 

Ὁ Α´ Ἦχος: χαρά, λαμπρότητα καὶ μεγαλοπρέπεια. 

Ὁ Β´ Ἦχος εἶναι ἱκετευτικὸς καὶ παθητικὸς πρὸς συναίσθηση ἁμαρτωλότητας. 

Ὁ Γ´ Ἦχος εἶναι ἐμβατήριος, χαρμόσυνος, ὡς παιάνας νίκης. 

Ὁ Δ´ Ἦχος: θεωρεῖται τῆς Παναγίας. Ἦχος γλυκύς. 

Ὁ πλάγιος τοῦ Α´ Ἦχος εἶναι τῆς Δευτέρας Παρουσίας. 

Ὁ πλάγιος τοῦ Β´ Ἦχος εἶναι δραματικὸς καὶ λυπηρός, τοῦ Πάθους. 

Ὁ Βαρύς Ἦχος: τῆς ἐνδόξου Μεταμορφώσεως. 

Ὁ πλάγιος τοῦ Δ´: Ἦχος τοῦ Θεανθρώπου.

Ό,τι σημαίνουν τα παραπάνω. Το ίδιο βρίσκεις σ' όλες τις εκκλησιαστικές σελίδες, προφανώς κάποια αρχική πηγή που ο καθένας ξεσηκώνει με copy-paste. Ο Ιωάννης Δαμασκηνός στην Οκτώηχό του είπε κάτι παραπάνω για τη Rasa Theory των εκκλησιαστικών ήχων, όμως δεν είναι δυνατό να παραθέσω τα εκτεταμένα σχόλιά του. Βρήκα ένα μπλογκ που τα έχει και σε νεοελληνική απόδοση για όσους από μας δυσκολευόμαστε με τη γλώσσα του Δαμασκηνού.    

Ξέρω επίσης ότι η εκκλησία έχει δύο υμνολογικούς κύκλους για τη διαδοχή των ήχων, έναν εβδομαδιαίο (η εβδομάδα του Α' ήχου, η εβδομάδα του Β' ήχου) κι έναν ενδο-εβδομαδιαίο: η μέρα του Α' ήχου, η μέρα του Β' ήχου κ.λπ. Αν η απορία είναι πώς βολεύονται 8 ήχοι μέσα σε 7 ημέρες, η απάντηση είναι ότι η Κυριακή θεωρείται η όγδοη ημέρα. Το ξέρετε αυτό, έτσι; Εκκλησιαστικώς, η Κυριακή έχει διπλό status, είναι η πρώτη μέρα κι η όγδοη ταυτόχρονα. Όπως ακριβώς είδαμε πιο πάνω ότι στην Ταϊλανδική λαϊκή αστρολογία η Τετάρτη έχει διπλό αστρολογικό status. Δύο διαφορετικοί τρόποι για να βολευτούν τα 8 μέσα στα 7.  

Η υπόθεσή μου λοιπόν, η πρότασή μου, από εκεί προήρθε η παραδοσιακή αίγλη των σαββατογεννημένων στη χώρα της φέτας και του ελαιόλαδου: κάτι στην υμνολογία της Εκκλησίας που έχει να κάνει με τον τρομερό ήχο του Σαββάτου (ο μόνος απ' τους 8 ήχους που λέγεται βαρύς)  και το ιδιαίτερο ήθος του. Δηλαδή, ο κόσμος της Ελλάδας συνήθισε ν' ακούει υμνολογικά κάτι ιδιαίτερο την ημέρα του Σαββάτου, κάτι που τονίζει έναν ξεχωριστό χαρακτήρα κι έχει τη δική του μουσική γεύση. Όπως δίδαξε ο Πλάτωνας (Πολιτεία 401d): Ο ρυθμός κι η αρμονία διαπερνούν ως τα τρίσβαθα την ψυχή και την καταεξουσιάζουν μ' όλη τους τη δύναμη. 

Όμως εμένα οι δυνατότητες κι οι γνώσεις μου φτάνουν μέχρι εδώ. Τα παραθέτω μήπως κάποιος θέλει και μπορεί να τα ψάξει περισσότερο. Αν προκύψει δημοσίευση, ας τη γράψει υπό τη δική του πένα και το δικό του όνομα. 

Μια σκέψη ακόμα, ίσως όλα αυτά έχουν κάτι να κάνουν και με τα χρώματα των ιερατικών αμφίων, δείτε ίσως αν μπορείτε να τα συνδέσετε με τα χρώματα των Rasa από τη Νάτυα Σάστρα. Εμένα μέχρι εδώ φτάνουν οι δυνάμεις μου.

 

* * * * * * *

Κλείνω με μια καταγγελία. Προσάπτω στον Γιώργο Μαργαρίτη ότι διαφθείρει τα ήθη. Των ήχων, όχι των ανθρώπων! Αρχίζει από χαρά, λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια (ό,τι έχω χάσει από μικρός...), περνά σε ήχο δραματικό και λυπηρό, του Πάθους (το Σάββατο μου μένει), κατόπιν σε ήχο γλυκύ, της Παναγίας (είσαι μαγεμένη...), κατόπιν σε ικέτευση και παθητικότητα προς συναίσθηση αμαρτωλότητας (μέσ' στο σαββατόβραδο...) και κλείνει με τον ήχο του Θεανθρώπου κατά τριφωνία (το τελικό σαββατογεννημένη!) - όμως αν έχω κάνει σφάλμα, διορθώστε με.

 

Κατηγορούμενε, απολογήσου!