Η Κοιλιά Ενός Πορτογάλου

Ο Alexandre de Rhodes (1593 - 1660) ήταν από τους πρώτους Χριστιανούς ιεραπόστολους στο σημερινό Βιετνάμ (τότε ακόμα οι Ευρωπαίοι πρέπει να είχαν μια συγκεχυμένη εικόνα για το μέρος και να το λέγαν "Νότια Κίνα" ή "Τονκίν" ή "Αννάμ" του οποίου τα στίγματα δε βγαίνουνε ποτέ). Ιησουίτης, Καθολικός, μορφωμένος, ταξίδεψε το 1624 σε μια περιοχή σχεδόν άγνωστη. Η πρώτη του επαφή με τα Βιετναμέζικα ήταν απελπισία: "αυτή η γλώσσα δε μαθαίνεται! Είναι σαν το κελάηδημα των πουλιών!" (daily conversation "resembles the singing of the birds", wrote Alexandre de Rhodes).

Καμιά απορία. Λίγα χρόνια πιο πριν στο "Αννάμ", ο συν-ιεραπόστολος και συν-Ιησουίτης του Christoforo Borri την πάτησε άσχημα με την τοπική γλώσσα. Ο ίδιος μιλούσε περίφημα Λατινικά, Ελληνικά, Εβραϊκά, Γαλλικά, Πορτογαλικά, όμως δεν τα πήγαινε καλά με το κελάηδημα των πουλιών... Οπότε έμαθε Βιετναμέζικα επιβίωσης, ίσα-ίσα να κινείται και να βαφτίζει ντόπιους στον Χριστιανισμό. Έτσι νόμιζε τουλάχιστον.

Ένα βράδυ είδε ένα περίεργο θέαμα στο παζάρι της πόλης. Μερικοί ντόπιοι είχαν μαζευτεί και δίναν μια αυτοσχέδια θεατρική παράσταση. Κάποιος "ηθοποιός" έκανε ότι φορούσε ρούχα Δυτικών, έλεγε κάτι σ' έναν άλλο "ηθοποιό" της στιγμής, τον έβαζε μέσα στα ρούχα του, μετά από λίγο τον έβγαζε θριαμβευτικά κι όλοι, θεατές-ηθοποιοί, ξεσπούσαν στα γέλια. Ο πατέρας Christoforo κοιτούσε παραξενεμένος, μέχρι που ξαφνικά τον χτύπησε κατακέφαλα η συνειδητοποίηση:

Οι ντόπιοι γελούσαν με τους Δυτικούς και τη διατύπωσή τους στα Βιετναμέζικα, Κινέζε, θες να βαπτιστείς Χριστιανός; Τουλάχιστον αυτό νόμιζαν ότι λέγαν οι ιεραπόστολοι. Ενώ απ' τη μεριά τους οι ντόπιοι άκουγαν:

Κινέζε, θες να μπεις στην κοιλιά ενός Πορτογάλου;

Κι απορούσαν με τους αλλοπρόσαλλους Δυτικούς, τι τους έχει πιάσει και θέλουν σώνει και καλά να μας βάλουν σε κοιλιές Πορτογάλων;...  ("enter the belly of a Portuguese")

* * * * *

Πριν καμιά 10αριά χρόνια διάβασα ένα περιστατικό που με εντυπωσίασε. Το μεταφέρω από μνήμης: 19ος αιώνας, οι Άγγλοι έχουν αποικίσει τη Μαλαισία, κι ο Βρετανός διοικητής της αποικίας πρέπει να συνεννοηθεί με τον Σιαμέζο βασιλιά για κάποιο ζήτημα - νομίζω για κάτι συνοριακό.

Ναι αλλά σε ποια γλώσσα θα συνεννοηθούν;

Ο Βρετανός είχε ένα μεταφραστή που μετέφραζε από τα Αγγλικά στα Μαλαισιανά. Ο Σιαμέζος βασιλιάς είχε έναν άλλο μεταφραστή που μετέφραζε από τα Μαλαισιανά στα Σιαμέζικα (πολύ διαφορετικές γλώσσες, καθόλου συγγενικές μεταξύ τους). Στο τέλος, ο Βρετανός διοικητής έγραψε στην αναφορά του στο Λονδίνο: "Δεν καταφέραμε να βγάλουμε άκρη!"

Ποιος ξέρει τι έλεγε ο ένας και τι σουρεαλισμοί έφταναν τελικά στον άλλο μέσα από δύο μεταφραστές... "Θες να μπεις στην κοιλιά ενός Πορτογάλου;" ή κάτι ανάλογο 

Α Όι: Βιετναμέζικο νανούρισμα