Ο Ρυθμός Σώζει

Μια ωραία ιστοριούλα, την είχα αναφέρει παλιά εδώ. Μου τη διηγήθηκαν όταν ήμουν πιτσιρικάς σ’ ένα χωριό του Πηλίου και με μάγεψε. Αυτός που μου την είπε, ισχυρίστηκε ότι ήταν πραγματική κι ότι ήξερε προσωπικά τον πρωταγωνιστή της («ένας Γιάννης Τάδε, παλιός γείτονας της Νίκης της Δείνα κ.λπ.», κάπως έτσι). Με λίγα λόγια: 

Ένα καλοκαιρινό μεσημέρι, ο τύπος είπε να πάει στην παραλία για μια βουτιά. Η θάλασσα ήταν μεν ανήσυχη, όμως τα κύματα δε φαίνονταν και τόσο απειλητικά. Ο τύπος βούτηξε και με λίγες απλωτές είχε ήδη φτάσει στα άπατα. Κολυμπούσε ανέμελος χωρίς να ξέρει ότι κάτω από την επιφάνεια του νερού υπήρχαν κρυφά ρεύματα που τον τραβούσαν μακριά από την παραλία, αργά, σταθερά και ύπουλα... 

Κάποια στιγμή, ο τύπος κουράστηκε κι είπε να βγει. Η απόσταση από την παραλία δε φαινόταν μεγάλη, λίγες απλωτές υπόθεση. Ο τύπος έκανε αυτές τις λίγες απλωτές και διαπίστωσε ότι είχε μείνει σχεδόν στάσιμος, τα κρυφά ρεύματα τον έσπρωχναν προς τα μέσα. Έκανε κι άλλες, κι άλλες, κι άλλες, κι άλλες, όμως προόδευε ελάχιστα. Ο τύπος άρχισε ν’ ανησυχεί. Τα έδωσε όλα και ξέσπασε σ’ ένα μανιασμένο κολύμπι προς την ακτή, μέχρι που εξαντλήθηκε. Μάταιος κόπος. Η απόσταση που κάλυψε ήταν πενιχρή. Κάπου εκεί, ο τύπος πανικοβλήθηκε. 

Ξαφνικά είδε έναν φίλο του στην παραλία. Ο τύπος άρχισε να κουνάει τα χέρια και να ζητάει βοήθεια, μέχρι που ο άλλος κατάλαβε τι τρέχει. Δεν υπήρχε βάρκα ή σχοινί να του πετάξει, τίποτα που να μπορούσε να κάνει, του φώναξε μόνο μια κουβέντα: «Αρπάξου απ’ το τρίτο κύμα». Μόνο αυτό. Ο τύπος το έκανε, τελικά κατάφερε να βγει στην παραλία και σώθηκε. 

Διότι σε κάθε δύο κύματα, λέει, το τρίτο είναι μεγαλύτερο και δυνατότερο. Έτσι είπε αυτός που μου διηγήθηκε την ιστορία. Άμα κολυμπήσεις μαζί με το τρίτο κύμα, τότε κερδίζεις απόσταση και προχωράς προς την παραλία. Στο πρώτο και στο δεύτερο κύμα δεν έχει νόημα να κολυμπάς, το καλύτερο που μπορείς να κάνεις είναι να αφεθείς για να διατηρήσεις τις δυνάμεις σου, κι ας σε σπρώξουν πιο μέσα τα ρεύματα. Στο τρίτο κύμα όμως πρέπει να τα δώσεις όλα και να εκμεταλλευτείς τη δύναμή του. Έτσι κερδίζεις 2 μέτρα, χάνεις 1, κερδίζεις 2, χάνεις 1, κερδίζεις 2, χάνεις 1, ο λογαριασμός βγαίνει θετικός και προχωράς σιγά-σιγά. Είναι η μόνη τακτική που μπορεί να σε σώσει – μάλλον, ο μόνος ρυθμός που μπορεί να σε σώσει. Η σωτηρία είναι θέμα σωστού ρυθμού με τα κύματα, ενώ ο λάθος ρυθμός είναι ολέθριος. 

Αυτός που μου διηγήθηκε την ιστορία είπε ότι η λέξη τρικυμία από εκεί βγήκε, κάθε τρίτο κύμα μεγαλύτερο και δυνατότερο από τα άλλα δυο. 

Μεγαλώνοντας κατάλαβα ότι η ιστορία δεν μπορεί να είναι πραγματική (δεν πειράζει όμως, όποιος την έφτιαξε έκανε καλή δουλειά). Την έχω διηγηθεί αρκετές φορές, αρέσει πάντα και κάνει εντύπωση. Πολλές φορές στη ζωή μου αναρωτήθηκα ποια μπορεί να ήταν η αρχική έμπνευση της ιστορίας... 

Ε λοιπόν, μετά από 4 δεκαετίες πια, την ανακάλυψα σχετικά πρόσφατα κι εντελώς τυχαία: 

Πλάτωνας, Πολιτεία 472a, στη μετάφραση των Γρυπάρη–Παπανούτσου (βάζω λίγο χέρι με βάση τη μετάφραση του Alan Bloom): 

ΓΛΑΥΚΩΝ: Μου φαίνεται, Σωκράτη, πως αν σ' αφήσει κανείς να μιλάς, δε θα θυμηθείς ποτέ εκείνο που παραμέρισες να πεις, πώς μπορεί δηλαδή να γίνει αυτή η πολιτεία και με ποιο τρόπο μπορεί τέλος πάντων να γίνει. 

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Μα εσύ κάνεις αιφνιδιαστική επιδρομή εναντίον του λόγου μου και δε μου επιτρέπεις ούτε ανάσα να πάρω! Δεν καταλαβαίνης ίσως πως ενώ μόλις και μετά βίας ξέφυγα τα δυο κύματα της τρικυμίας, σηκώνεις τώρα καταπάνω μου το μεγαλύτερο και χειρότερο, το τρίτο κύμα!

(και συνεχίζει με το χιλιοπαρεξηγημένο πρόταγμα, ότι η φανταστική αυτή πολιτεία θα έχει φιλόσοφους για άρχοντες) 

Ο Alan Bloom, στην έγκριτή του μετάφραση της Πολιτείας εξηγεί περισσότερα εδώ: «Παραδοσιακά, σε μια σειρά κυμάτων που σκάνε στην ακτή, το τρίτο κύμα θεωρείτο μεγαλύτερο». 

Μάλιστα... ώστε ήταν παραδοσιακή αντίληψη στον αρχαίο κόσμο, κι ένα παράδειγμά της στην Πολιτεία του Πλάτωνα: το τρίτο κύμα μεγαλύτερο από τα άλλα δύο. Οπότε, «τρικυμία» ήταν η κατάσταση όπου η θάλασσα αποκτά ρυθμό, και μάλιστα τριμερή, δηλαδή βαλς. Η θάλασσα χορεύει σε ρυθμό 3/4 κατά την τρικυμία. Ενώ η γαλήνια θάλασσα είναι ρυθμικώς αόριστη, άρρυθμη. Ωραίο να το σκέφτεσαι έτσι... 

Και δεν αποκλείω ότι μπορεί η λέξη τρικυμία να βγήκε απ’ αυτό. Δεν αποκλείω ακόμα κι ότι το κοινώς λεγόμενο, τρίτωσε το κακό (δηλ. ήρθε το τρίτο κύμα του κακού) να έχει ίσως κάποια σχέση. Πάντως δε μειώνεται η εκτίμησή μου γι’ αυτόν που έφτιαξε την ιστοριούλα. Ο ρυθμός σώζει. 

Κλείνω με λίγο Πλάτωνα από την Πολιτεία, μιλά ο Σωκράτης: 

Ο άνθρωπος που η ψυχή του δεν έχει καμία επικοινωνία με τη Μούσα, εχθρός του λόγου κι άμουσος καταντά. Κι ουδέ ζητά πια να πείσει κανένα με το καλό και με τα λόγια, άλλα μεταχειρίζεται, σα να ‘ταν θηρίο, τη βία και το άγριο με όλους και ζει άτσαλα, μέσα στην αμάθεια, χωρίς τον παραμικρό ρυθμό και χάρη στη ζωή του (411d-e) 

Γάλα

 

 

«Η αγελάδα είναι η τέλεια μητέρα. Έχει τέσσερις θηλές: μια για το μοσχαράκι της, μια για ευπρόσδεκτους καλεσμένους – πουλιά και ζώα συμπεριλαμβανομένα – μια για ιερές τελετές, και μια για τον αφέντη της. Τους φροντίζει όλους με το γάλα της. Κι είναι με πάθος αφιερωμένη στο μοσχαράκι της, όπως πρέπει να είναι μια μητέρα στο παιδί της. Κάποιες φορές, και μόνο που βλέπει το μοσχαράκι, το γάλα τρέχει απ’ τα μαστάρια της – όχι απλώς στάζει αλλά τρέχει βρύση. Το ‘χα δει αρκετές φορές παλιά που είχα βουτυροκομείο». 

«Κι αν πεθάνει το μοσχαράκι, η αγελάδα αρνείται να δώσει γάλα. Όχι σαν τους νεροβούβαλους που μπορείς να τους ξεγελάσεις με το κεφάλι ενός μοσχαριού πάνω σ’ ένα ραβδί. Ή σαν τις δικές σας, τις αγελάδες της Δύσης, που δίνουν γάλα είτε ζει είτε δε ζει το μοσχαράκι τους». 

«Πολλά ζώα δίνουν γάλα, όμως το μεγαλείο των δικών μας, Ινδικών αγελάδων, είναι ότι δίνουν γάλα από ξεχείλισμα αγάπης. Αυτήν την αξία έχει το γάλα της αγελάδας. Μα δεν περνάει έστω λίγη απ’ αυτήν την αγάπη στο γάλα; Σίγουρα περνάει. Άρα πώς μπορούμε να μη λατρεύουμε τις αγελάδες; Δε λατρεύουμε τις οπλές, το δέρμα, την ουρά τους, λατρεύουμε την ουσία τους»  

(από το Aghora: The Left Hand of God, 1986, του Robert E. Svoboda)

 

Θαλάσσιος Φράχτης

Eίναι δυνατόν να υπάρχει άνθρωπος που αγαπά ένα τραγούδι το οποίο λέγεται «Θαλάσσιος Φράχτης»; 

Κι όμως είναι. 

Στις 26 Δεκεμβρίου 2004, γύρω στις 06:28 το πρωί, έγινε ο φοβερός υπερσεισμός 9,1–9,3 Ρίχτερ ανοιχτά της Σουμάτρας. Ο τρίτος μεγαλύτερος καταγεγραμμένος σεισμός της ιστορίας. Δύο τεκτονικές πλάκες πήραν διαζύγιο 20 μέτρων μεταξύ τους, χωρίσαν τα τσανάκια τους δημιουργώντας μια διάρρηξη που επεκτάθηκε βόρεια με ταχύτητα 2 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Επί 10 λεπτά χόρευε ο φλοιός της Γης. Άλλαξε ο χάρτης του Ινδικού: πολλά νησιά, νησάκια και βραχονησίδες ξαφνικά υψώθηκαν κι αύξησαν το μέγεθός τους, ενώ άλλα βυθίστηκαν κι εξαφανίστηκαν. Άλλος ήταν ο πλανήτης Γη ως τις 26/12/2004, 06:28 το πρωί, άλλος έγινε μετά τις 26/12/2004, 06:38 το πρωί. Άλλαξε κι η τροχιά της Γης γύρω απ’ τον Ήλιο. 

 

 

Ο πυθμένας του Ινδικού καταβυθίστηκε 6 μέτρα σε κάποιες γεωγραφικές περιοχές, σε άλλες ανυψώθηκε 2 μέτρα. Βάλτε στην εικόνα και μερικά χιλιόμετρα νερού πάνω απ’ τον πυθμένα. Ο λόξυγγας αυτός του πλανήτη οδήγησε στην εκτόπιση ανυπολόγιστων όγκων νερού, που δημιούργησαν τσουνάμια τα οποία επί τρεις μέρες ρήμαζαν τα πάντα σε 15 χώρες γύρω-γύρω (κλίνεται η λέξη «τσουνάμι»;... «το τσουνάμι, του τσουναμιού, τα τσουνάμια», λέμε κάτι τέτοιο;). Υπάρχει κόσμος που είδε τη στάθμη της θάλασσας να υψώνεται 30 μέτρα μέσα σε λίγη ώρα. Υπάρχουν δύτες που γίναν «λουόμενοι» μέσα σε λίγη ώρα. Υπάρχουν βάρκες που γίναν «υποβρύχια» μέσα σε λίγη ώρα. Τελικό αποτέλεσμα: γύρω στους 250.000 νεκρούς, ενώ η αποτίμηση των συνολικών καταστροφών ανυπολόγιστη. Χώρια ο φόρος αίματος των διάφορων μετασεισμών: «το πτώμα μετά από τρεις μέρες στη θάλασσα έχει μελανιάσει εντελώς... το βγάζεις και δεν ξέρεις αν είναι άντρας ή γυναίκα»

Η Ταϊλάνδη έχει γύρω στα 800 km ακτογραμμής στη Θάλασσα του Ανταμάν (Ινδικός), που οριοθετούν ένα μπλοκ κοραλλιογενών υφάλων περίπου 12.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η ακτογραμμή αυτή χτυπήθηκε από τα τσουνάμια και μέσα σε λίγη ώρα από «επικράτεια» έγινε «υφαλοκρηπίδα». Κάποια απ' αυτά τα 800 km ακτογραμμής ήταν «ανεπτυγμένα». Πα να πει πεντάστερες ξενοδοχειάρες, resorts, beach bars, εστιατοράρες, boutique hotels, παραλιάρες με ομπρέλες, ξαπλώστρες κι άλλες τέτοιες ευλογίες. Κι αναπόφευκτα λύματα στη θάλασσα. 

Επίσης πα να πει βιομηχανία παραγωγής θαλασσινών. Τον Ινδικό Ωκεανό να τον σκέφτεστε ως το μεγαλύτερο ιχθυοτροφείο του κόσμου. Εργοστασιάρες με διεθνείς εξαγωγές, εντατική γαριδοπαραγωγή να ταΐσει όλον τον πλανήτη, εξοντωτικό ψάρεμα, πολυεθνικές με τζίρο δισ. δολλαρίων, στόλος καϊκιών με Βιρμανούς, Βιετναμέζους, Ταϊλανδούς, Λαοτιανούς σκλάβους, ξεβρασμένους επί μήνες στον ωκεανό που τους ταΐζουν αμφεταμίνες να δουλεύουν 20 ώρες το 24ωρο (ας μην τα ξέρουν αυτά οι τουρίστες κι οι καταναλωτές). Κι αναπόφευκτα λύματα στη θάλασσα. 

 

Έχετε φάει γαρίδες, ψάρια, θαλασσινά της Ταϊλάνδης, είμαι σίγουρος.

Κάποια απ' αυτά τα 800 km ακτογραμμής έμειναν «υπανάπτυκτα». Πα να πει ψαροχώρια, μικροί οπωρώνες και ρυζοχώραφα, μηδέν τουριστικό συνάλλαγμα, τοπικά πνεύματα, σαμάνοι και θρύλοι, «τσιγγάνοι της θάλασσας», ψαρόβαρκες, νεροβούβαλοι αντί γι' αγροτικά αυτοκίνητα... τέτοια τριτοκοσμικά.

Το θέμα όμως είναι ότι το «ανάπτυξη» με τα αναπόφευκτα λύματά του είναι εχθρός των κοραλλιογενών υφάλων, όπως η αράχνη εχθρός της μύγας.

Και το άλλο θέμα, ότι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι είναι φυσικοί φράχτες απέναντι στη σφροδρότητα των τσουναμιών, απορροφούν την ενέργεια των κυμάτων και φτάνουν ηπιότερα στην ακτή. Όπως επίσης και τα μανγκρόβια (στα αγγλικά mangrove), παράκτια δάση θαμνόδεντρων που λειτουργούν ως αερόσακος: διασπέρνουν τα παλιρροΐκά κύματα, περιορίζουν τις πλημμύρες και τις αποστραγγίζουν γρήγορα. Το «ανάπτυξη» είναι εξίσου φυσικός εχθρός και των μανγκρόβιων: η ισοπέδωσή τους προκειμένου να χτιστούν resorts και φάρμες γαρίδων. Ας βρω καμιά φωτο στο ίντερνετ: 

μανγκρόβια  

 

Τι ανακάλυψε η Ταϊλάνδη μετά το σοκ της 26ης Δεκεμβρίου 2004; Κατά κανόνα, όσο πιο «ανάπτυξη» μια περιοχή, τόσο φονικότερα χτυπήθηκε από το καταστροφικότερο τσουνάμι της ιστορίας. Διότι το «ανάπτυξη» είχε ρημάξει τους φυσικούς φράχτες, τους κοραλλιογενείς υφάλους, και τους φυσικούς αερόσακους, τα μανγκρόβια. Ενώ όσο πιο «υπανάπτυκτη», τόσο πιο ήπια την έβγαλε και σώθηκαν ζωές. Είχε φράχτες ν' απορροφήσουν την ενέργεια των τσουναμιών. Κι οι τοπικοί ψαράδες αγαπούν τους κοραλλιογενείς υφάλους. Έχεις κοράλια; Άρα έχεις επίσης και κοντά 600 είδη ψαριών, όστρακα, γαρίδες, κάβουρες.

Τέλος πάντων, δεν είναι πολιτική η ανάρτηση. Απλώς να πω για ένα τραγούδι που μου αρέσει. Λέγεται Ρούα Ταλέ: Θαλάσσιος Φράχτης. Το βγάλαν οι Καραμπάο λίγο μετά το σοκ της 26ης Δεκεμβρίου 2004. Ήταν η πρώτη περίοδός τους, τότε που οι Καραμπάο ήταν ακόμα λαϊκοί - κομμουνιστές - δημοκρατικοί, κάτι τέτοιο. Πάντως βγάζαν κι ενδιαφέροντα τραγούδια τότε. Τα λόγια λένε τα εξής: 

ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΦΡΑΧΤΗΣ

Η αύρα του ωκεανού φυσά και φέρνει ιστορίες της θάλασσας 

Λέει ότι στην άκρη του ωκεανού, κοντά στην ακτογραμμή 

Η νότια θάλασσα κάποτε είχε κοράλια 

Πάνε όμως, χάθηκαν, τα χάλασαν οι άνθρωποι 

 

Στον ωκεανό κάποτε είχε κάβουρες, στρείδια, ψάρια, γαρίδες 

Είχαν το σπίτι τους στα κοράλια

Ο ωκεανός χαρούμενος; Οι άνθρωποι χαρούμενοι 

Ο ωκεανός πεθαίνει; Οι άνθρωποι πεθαίνουν μέσ’ στη μοναξιά 

 

[Ρεφραίν] 

Η θάλασσα έχει ζωή (ζωή), η θάλασσα έχει καρδιά (καρδιά) 

Πάμε τουρισμό στη θάλασσα; (πάμε!) 

Πάμε να βουτήξουμε, να δούμε κοράλια; 

 

Η αύρα του ωκεανού λέει μια θλιβερή ιστορία 

Μας θυμίζει πως ο ωκεανός μπορεί να γίνει επικίνδυνος 

Και θα ζητήσει πολλές ζωές 

Αν οι άνθρωποι καταστρέψουν την ακτή 

 

Αφήστε τον ωκεανό να μείνει όπως είναι

Να έχει έναν φράχτη από κοράλια 

Αν ο θαλάσσιος κόσμος μείνει έτσι όμορφος 

Τότε κι ο κόσμος των ανθρώπων θα μείνει βιώσιμος 

 

[Ρεφραίν] 

Η θάλασσα έχει ζωή (ζωή), η θάλασσα έχει καρδιά (καρδιά) 

Πάμε τουρισμό στη θάλασσα; (πάμε!) 

Πάμε να βουτήξουμε, να δούμε κοράλια; 

Κρυστάλινα νερά! Παραδεισένιες παραλίες! Οι τουρίστες που πάνε διακοπές στη θάλασσα περνάνε υπέροχα!

 

 

 

Εδώ η σελίδα των Καραμπάο στη Wikipedia. Υποθέτω, δεν τους ξέρετε. Υποθέτω, ξέρετε τους Scorpions. Έχετε υπόψη ότι μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια κόσμος δεν έχει ιδέα για τους Scorpions. Όμως ξέρει καλά τους Καραμπάο.

Βάρδος

Φιλιππινεζάκια τραγουδούν το J' ai encore un tel paste, τραγούδι ενός Γάλλου τροβαδούρου, του Adam de la Halle (1240-1287), στη μεσαιωνική διάλεκτο της Πικαρδίας (Picard), προπερσινή παρουσίαση στο σχολείο τους. 

Μ' αρέσουν κάτι τέτοιοι συνδυασμοί, Ασία + μεσαιωνικοί τροβαδούροι:

 

Το τραγούδι προέρχεται από μια λαϊκή θεατρική κωμωδία, Le Jeu de Robin et de Marion (Το Παιχνίδι του Robin και της Marion), top hit στην εποχή της. 

- Προσέξτε τους ανεμιστήρες στο ταβάνι. Το σχολείο των παιδιών βρίσκεται σε μια επαρχία των Φιλιππίνων κοντά στον ισημερινό. Θα πρέπει να σκεφτείτε κολασμένη ζέστη και υγρασία, σάουνα. 

- Στην αρχή υπέθεσα ότι πρόκειται για μουσικό σχολείο. Κι όμως όχι, βρήκα ότι είναι ένα απλό γυμνάσιο στις Φιλιππίνες. Τα παιδιά κάναν καλή δουλειά. Οι στίχοι του τραγουδιού: 

J'ai encore une tel paste 

Qui n'est mie de laste 

Que nous mengerons, Μarote

Βec a bec, et moy et vous 

Chi me ratendes, Μarote  

Chi venrai parler a vous.

 

Que jou ai un tel capon 

Qui a gros et gras crepon 

Que nous mengerons, Μarote

Βec a bec, et moy et vous 

Chi me ratendes, Μarote 

Chi venrai parler a vous.

Για τους φίλους μας που δε μιλούν μεσαιωνικά Πικαρδιανά, τα λόγια βρήκα να λένε τα εξής: ο Robin, η Marion ("Marote", παρατσούκλι) κι οι φίλοι τους ετοιμάζονται για πικνίκ, κάποιος έφερε λίγο ψωμί, άλλος ένα κομμάτι τυρί, άλλος μήλα κ.λπ. Για να δούμε τι θα φέρει ο Robin:  

Έχω και μια νόστιμη πίτα

Δε θα μείνει ούτε ψίχουλο

Θα τη φάμε μαζί, Marote

Στόμα με στόμα, εγώ κι εσύ

Περίμενέ με εδώ, Marote

Και θα 'ρθω να τα πούμε

 

Robin: Θέλετε κι άλλα;

Marion: Ναι, αν έχεις την καλοσύνη!

Robin: Οπότε λοιπόν...

 

Έχω κι έναν νόστιμο κόκκορα

Παχουλό και θεριεμένο

Θα τον φάμε μαζί, Marote

Στόμα με στόμα, εσύ κι εγώ

Περίμενέ με εδώ, Marote

Και θα 'ρθω να τα πούμε

 

Ακούστε κι αυτήν την εκτέλεση, πιείτε κι ένα ποτήρι υδρομέλι για τον Adam de la Halle. Ήταν βάρδος. Ούτε που το φανταζόταν ότι 7,5 αιώνες μετά θα λέγαν τα τραγούδια του κάτι παιδιά στην άλλη άκρη του κόσμου:

 

Πράξη Διδασκαλίας

Μια ιστορία που σκεφτόμουν πολλά χρόνια να την πω. Έχει αξία. Όμως δίσταζα μη φωτογραφήσω έναν συγκεκριμένο άνθρωπο. Έχουν περάσει δεκαετίες από τότε, νομίζω πλέον ότι μπορώ. Ενδεχομένως κάποιοι από σας να καταλάβετε. Θα μου επιτρέψετε να μην παραθέσω ονόματα, ή λεπτομέρειες που μαρτυρούν. 

Λοιπόν, μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια οργάνωση προστασίας ζώων κάπου δυο δεκαετίες πριν. Κι ένας τύπος που δραστηριοποιείτο σ’ αυτήν. Όπως όλοι όσοι κάνατε παρόμοιες θητείες, μαθαίνατε πολλά που δεν τα λέγατε σε συνεντεύξεις ή σε επίσημες παρουσιάσεις. Κάποια πράγματα πρέπει να μένουν μυστικά. Η ιστορία έγινε κάπου, κάποτε: 

Ο τύπος έτυχε να περνάει από τις αποθήκες του συνεταιρισμού. Ερημικό μέρος. Βλέπει έναν αγρότη που πετούσε κομμάτια κρέας γύρω-γύρω, αφού τα ράντιζε από ένα μπουκάλι ποντικοφάρμακο. 

«Τι κάνεις εδώ ρε;» 

Ε, τι κάνει! Πετάει φόλες σε σκυλιά και γατιά της περιοχής. Ο τύπος για τον οποίο μιλώ, θηρίο ολόκληρο. Ντουλάπα μέχρι ‘κει πάνω. Ας τους λέω: ο Αγρότης, το Θηρίο. 

Ο Αγρότης ψέλλισε διάφορα να εξηγήσει τα ανεξήγητα. Το Θηρίο του εξήγησε με πειστικά επιχειρήματα (= σφαλιάρες) ότι πρέπει να μαζέψει τις φόλες μία-μία. Δεν έφτανε όμως αυτό για το Θηρίο: 

«Φάτες τώρα!» 

Ο Αγρότης αντέτεινε ότι δεν πεινούσε. Όμως το Θηρίο, με την υπεροχή του ορθού λόγου (= κλωτσιές και μπουνιές), τον έπεισε ότι πρέπει να φάει το ποντικοφαρμιασμένο κρέας. Οπότε ο Αγρότης υπέκυψε στη ανωτερότητα της ορθολογικής σκέψης. 

Ούτε αυτό ήταν αρκετό για το Θηρίο. Τον πέταξε κάτω και κάθισε πάνω του κάνα μισάωρο, μην πάει και κάνει εμετό να το βγάλει: 

«Εκεί! Να δεις τι τραβάν τα ζώα!» 

Το φινάλε της ιστορίας ήταν άγριο. Ο Αγρότης κατέληξε στο νοσκομείο με διάρρηξη στομάχου και διάφορα άλλα. 

Δεν παρουσιάζω την ιστορία ως πρότυπο. Δεν την εγκρίνω, απαράδεκτη. Την καταδικάζω απ’ όπου κι αν προέρχεται. Εγώ ποτέ δεν θα ‘κανα κάτι τέτοιο... κι αν τύχαινε να περνώ από τις αποθήκες του συνεταιρισμού τότε, θα κοιτούσα απ’ την άλλη, θα ‘κανα τον χαζό, θα ‘κανα ότι δε βλέπω. 

Μην παραβλέπετε ότι απ’ τη μεριά του Θηρίου, με τον χοντροκομμένο του τρόπο, ήταν πράξη διδαχής. Όχι πράξη σαδισμού. Δάσκαλος που διδάσκει μαθητή. Μόνο αν το περάσουμε στο πετσί μας θα το καταλάβουμε, άλλος τρόπος δεν υπάρχει.

Εν Κρυπτώ Και Παραβύστω

Το κέντρισμα ήρθε κάποτε όταν έμαθα ότι ένας άνθρωπος που γνώριζα χρόνια ήταν Κουακέρος. Ξαφνιάστηκα γιατί δε μου είχε φανερώσει τίποτα. Είχα τότε κι έναν άλλον φίλο που μου είχε πει ότι οι αγαπημένες του διαλέξεις όταν σπούδαζε στην Αγγλία ήταν από έναν Κουακέρο (συγκεκριμένα, τον Adam Curle). Και μάλιστα, δε βρήκαν πρόβλημα να γίνουν φίλοι, ο ένας Βρετανός και Χριστιανός, ο φίλος μου Ασιάτης και Βουδιστής. 

Αυτά με κέντρισαν κι έψαξα στο ίντερνετ να βρω πληροφορίες για τους Κουακέρους – τους "Φίλους", όπως αυτοαποκαλούνται. Δεν ήξερα πολλά γι’ αυτούς, μόνο ότι ήταν μια χούφτα κόσμος, έδρασαν κυρίως σε Βρετανία και ΗΠΑ, αρνούνται να πάρουν όπλα, μέχρι εκεί. Όποιος θέλει μερικά γενικά πράγματα για την παράδοσή τους μπορεί να διαβάσει εδώ. Βρήκα κάποιες πληροφορίες στο ίντερνετ γι' αυτούς, ένα μικρό δείγμα θα παραθέσω:

- Αν ψάχνετε τους πρώτους λευκούς που εναντιώθηκαν στον θεσμό της δουλείας, σε Βρετανία κι Αμερική, αυτοί πρέπει να ήταν οι Κουακέροι. Από τον 17ο αιώνα ακόμα. Οι Κουακέροι όρισαν ότι "Φίλος" και "δουλοκτήτης" δεν συμβιβάζονται κι απελευθέρωσαν τους δούλους τους. Όλον τον 18ο αιώνα, οι Κουακέροι πίεζαν για μεταρρυθμίσεις στις δυο μεριές του Ατλαντικού, δούλεψαν για να αλλάξουν την κοινή γνώμη στο θέμα της δουλείας. 

- Κουακέροι ίδρυσαν την Εταιρεία για την Κατάργηση του Δουλεμπορίου στη Βρετανία το 1787 – η οποία πέτυχε τον σκοπό της: ήταν μάλλον ο βασικός λόγος που καταργήθηκε η δουλεία στην Βρετανική Αυτοκρατορία. Η Εταιρεία κατάφερε να κάνει μόδα την εναντίωση στη δουλεία (Am I not a man and a brother?) 

- Η Elizabeth Heyrick (Φίλη) αφιέρωσε όλη τη ζωή της. Έτρεξε, οργάνωσε, διαμαρτυρήθηκε, δημοσίευσε, κινητοποίησε κόσμο για την κατάργηση της δουλείας, της θανατικής ποινής, για τα δικαιώματα των φυλακισμένων, των ψυχοπαθών, των ζώων, των γυναικών, των φτωχών, για τη διεύρυνση της δημοκρατίας.

- Ο William Allen (Φίλος) δούλεψε για την κατάργηση της δουλείας, την εκπαίδευση των φτωχών, την ειρήνη, μοίραζε και συσσίτια στους φτωχούς. 

- Η Sophia Sturge (Φίλη) επισκεύτηκε πάνω από 3.000 οικογένειες στο Μπίρμινγχαμ καλώντας τους να μην καταναλώνουν προϊόντα δουλοκτητών (κυρίως ζάχαρη), επίσης έδρασε για την αυτονομία των Ιρλανδών.

- Η Elizabeth Fry (Φίλη) αφιέρωσε όλη τη ζωή της στους άστεγους και στους φυλακισμένους. Αν σήμερα νιώθουμε αυτονόητο ότι οι φυλακισμένοι πρέπει να έχουν ανθρώπινες συνθήκες κράτησης, αυτό οφείλεται (και) στη δουλειά της Elizabeth Fry. Κάποτε οι φυλακισμένοι δεν το είχαν αυτό.

- Ο George Cadbury (Φίλος) ήταν εργοστασιάρχης που ήθελε οι εργάτες του να πληρώνονται καλά, να δουλεύουν σε καλές συνθήκες, να έχουν σύνταξη στα γεράματα, λόγο στις αποφάσεις του εργοστασίου, οι οικογένειές τους να έχουν ιατρική φροντίδα και σχολική εκπαίδευση. Οπότε τα οργάνωσε και τους τα προσέφερε από την περιουσία του. Όχι μόνο αυτό. Ο Cadbury έφτιαξε ολόκληρο χωριό από το μηδέν για τους εργάτες του, το Bournville, με ωραία σπίτια, κήπους, κανάλια, πάρκα, βιβλιοθήκες, εργαστήρια, αναγνωστήρια, κλινικές, πισίνες, λίμνη για ψάρεμα κ.α. Το Bournville υπάρχει ακόμα και διαβάζω ότι θεωρείται "από τα ωραιότερα μέρη στην Αγγλία να ζει κανείς".

- Μαζί μ' αυτόν πάει ο John Rowntree (Φίλος), όπου πιτσιρικάς επισκεύτηκε με τον πατέρα του την Ιρλανδία κι είδε τη φρίκη του λιμού εκεί. Αυτό τον τράνταξε και τρελάθηκε (το "τρελάθηκε" ως κοπλιμέντο). Έγινε ένας επιτυχημένος εργοστασιάρχης που θεωρούσε ότι οι 4.000 εργάτες του πρέπει να απολαμβάνουν σεβασμό, καλές συνθήκες εργασίας, σύνταξη, καλό μισθό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και εκπαίδευση. Σε κάποια στιγμή, δώρισε τη μισή του περιουσία για να κατασκευαστούν χωριά κατοικιών για οικογένειες χαμηλών εισοδημάτων. Χώρια που οι πολιτικές του ιδέες ήταν σοσιαλδημοκρατικές / σοσιαλιστικές. Οι υποτροφίες που χρηματοδότησε συνεχίζουν ως σήμερα.

Στην άλλη μεριά του Ατλαντικού:

- Αν ψάχνετε έναν φλογερό ιδεαλιστή κάθετα αντίθετο στη δουλεία, στον πόλεμο, στην κοινωνική ανισότητα και στην κακομεταχείρηση των ζώων, θα τον βρείτε στον John Woolman (Φίλος).

- Οι σύγχρονες αντιλήψεις της δημοκρατίας, της λαϊκής κυριαρχίας, του πλουραλισμού, χρωστάνε κάτι στον William Penn (Φίλος), που ίδρυσε κι έδωσε το όνομά του στην πολιτεία της Pennsylvania (τότε τη λέγαν "επαρχία"). Από την αρχή ακόμα θέσπισε θρησκευτική ελευθερία, δημοκρατία και εκλογές, συνταγματικό περιορισμό της κυβερνητικής ισχύος, λαϊκή δικαιοσύνη, ανθρώπινες συνθήκες κράτησης για τους φυλακισμένους, καλές σχέσεις με τους ντόπιους Ινδιάνους – βασισμένες στον διάλογο, όχι στα όπλα. Είχε την ιδέα ότι δεν θα πρέπει να κυριαρχεί καμία κοινωνική, θρησκευτική, φυλετική ομάδα, αντίθετα, το ιδανικό του ήταν εξαιρετικά πλουραλιστικό, η Pennsylvania να γίνει ένα χωνευτήρι ανθρώπων. Επέμενε ότι οι γυναίκες οφείλουν να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες κι οι Ινδιάνοι τα ίδια δικαιώματα με τους λευκούς. Ο Βολταίρος κάπου έγραφε για την Pennsylvania: η μόνη κυβέρνηση στον κόσμο που προστατεύει τις μειονότητες και είναι πραγματικά υπόλογη στους πολίτες της. 

Ουσιαστικά, ο William Penn επιχείρησε να ιδρύσει την ουτοπία. Τον επίγειο Παράδεισο. Και δεν είμαι εγώ αυτός που θα κατηγορήσει κάποιον επειδή κυνήγησε το άπιαστο, το όνειρο, και με προσωπικό του κόστος κιόλας. 

- Ο John Greenleaf Whittier (Φίλος) αφιέρωσε 20 χρόνια από τη ζωή του για την κατάργηση της δουλείας, μέχρι που τελικά κατέρρευσε. Έτρεξε, ταξίδεψε, μίλησε, δημοσίευσε, έφαγε ξύλο, ρισκάρισε τη ζωή του, θυσίασε την πολιτική του καριέρα, την υγεία του, περιφρονήθηκε και χλευάστηκε.

- Αν ψάχνετε τον πρώτο Ευρωπαίο που ζήτησε να καταργηθεί η θανατική ποινή, αυτός ήταν ο John Bellers (Φίλος). 

Ακόμα περισσότερο, ο Bellers οραματιζόταν τη φυλάκιση με χαρακτήρα αναμορφωτικό, όχι τιμωρητικό, με ανθρώπινες συνθήκες κράτησης κι εργαστήρια για τους φυλακισμένους να καταρτιστούν σε κάποια τέχνη. 

Ακόμα περισσότερο, ο Bellers τιμούσε τους ανθρώπους της χειρωνακτικής εργασίας, ζητούσε να αμοίβονται καλά, να γίνονται σεβαστοί. 

Ακόμα περισσότερο, οδηγήθηκε σε κάποιο είδος σκέψης ότι η κοινωνία που ζούμε είναι εκμεταλλευτική, όχι δίκαιη. Ότι οι πλούσιοι εκμεταλλεύονται την υπεραξία της εργασίας των φτωχών (όχι μ’ αυτή τη διατύπωση). 

Ακόμα περισσότερο, οραματίστηκε κάτι σαν αυτό που λέμε εθνικό σύστημα υγείας & δωρεάν εκπαίδευση. Και για τους ηλικιωμένους: ο Bellers πρέπει να ήταν και ο πρώτος που οραματίστηκε ένα συνταξιοδοτικό σύστημα. 

Ακόμα περισσότερο, ο Bellers οδηγήθηκε στη μαρξιστική σύλληψη ότι το προϊόν πρέπει να αμοίβεται ανάλογα με την επενδεδυμένη εργασία σ’ αυτό (είπαμε: η χειρωνακτική δουλειά πρέπει να γίνεται σεβαστή). Είχε ιδέες που σήμερα θα τις λέγαμε σοσιαλδημοκρατικές / σοσιαλιστικές / ριζοσπαστικές – πάντως σίγουρα δεν ήταν ιδέες Θάτσερ. 

Ακόμα περισσότερο, ο Bellers δεν ήταν μόνο λόγια. Δούλεψε όλη του τη ζωή σε διάφορα έργα για τους φτωχούς, τους ανάπηρους, τους άστεγους, τους φυλακισμένους κ.α. Τον μνημονεύει ο Μαρξ σε κάποια σημεία του Κεφαλαίου και στη προσωπική του αλληλογραφία με επαινετικά λόγια.  

Συμπλήρωμα: διαβάζω εδώ στο www.marxists.org, για τον Bellers και σκέφτομαι ότι μάλλον ήμουν υπερβολικά συγκρατημένος... Μήπως αυτό που λέμε μαρξισμός είναι κατά βάθος μπελερσισμός; 

- Κουακέροι κυρίως ήταν αυτοί που ίδρυσαν την πρώτη εταιρεία για την απελευθέρωση των δούλων στην Αμερική (Society for the Relief of Free Negroes Unlawfully Held in Bondage), πριν ακόμα κι από την Επανάσταση. 

- Ο συνονόματός μου Elias Hicks (Φίλος) ήταν ο κυριότερους λόγους που καταργήθηκε η δουλεία στην πολιτεία της Νέας Υόρκης.

- Ο άνθρωπος που βοήθησε τους περισσότερους φυγάδες πρώην σκλάβους στον Υπόγειο Σιδηρόδρομο των ΗΠΑ ήταν ο Levi Coffin (Φίλος) – ή αν δεν ήταν αυτός, τότε μάλλον θα ήταν ο Thomas Garett (επίσης Φίλος), το πρότυπο για τον “Simeon Halliday”, τον Καλόκαρδο Κουακέρο στην Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά. Αν ψάξετε πληροφορίες για τον Υπόγειο Σιδηρόδρομο και τις οργανώσεις χειραφέτησης των σκλάβων στις ΗΠΑ, θα βρείτε... υπερβολικά πολλούς Κουακέρους να δραστηριοποιούνται σ’ αυτά. 

- Αν θέλετε να διαβάσετε συγκεκριμένες ιστορίες με Κουακέρους από εκείνες τις εποχές, μπορείτε να βρείτε εδώ (διαβάστε τις, έχουν το ενδιαφέρον τους)

- Ο Isaac Hopper (Φίλος) αφιέρωσε τη ζωή του για τους φυλακισμένους και για την απελευθέρωση των μαύρων σκλάβων. Ένιωσε στο πετσί του πως είναι να έρχεσαι αντιμέτωπος με αγριεμένους δουλέμπορους και με τους τραμπούκους τους.

- Η κόρη του, Abigail Hopper Gibbons (Φίλη) δούλεψε μια ζωή για τα παιδιά των δρόμων, για την αξιοπρέπεια των φυλακισμένων, ειδικά των γυναικών, για θέματα ισότητας και για πρόνοια στους ηλικιωμένους. 

- Ο Anthony Benezet (Φίλος), πέρα από το έργο του στην απελευθέρωση των δούλων, ίδρυσε και το πρώτο σχολείο για μαύρους στις ΗΠΑ, καθώς και το πρώτο σχολείο για κορίτσια.

- Σε πιο σύγχρονα θέματα, η Διεθνής Αμνηστία συνιδρύθηκε από τον Eric Baker (Φίλος).

- Ο Bayarn Rustin (Φίλος) ήταν σοσιαλιστής, αγωνιστής και στενός συνεργάτης του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των μαύρων, των ομοφυλόφυλων και των φτωχών. 

- Οι Κουακέροι ήταν στη λίστα των παρακολουθούμενων του FBI επί κυβέρνησης Μπους ως "αντιπατριώτες", "ύποπτοι", κάτι μάλλον τιμητικό γι' αυτούς. 

Ειλικρινά κάπου πρέπει να σταματήσω (όμως μπορώ να παραθέσω κι άλλα).

Συγνώμη όμως φτάνω και καταλήγω ότι αν ο κόσμος είναι έτσι όπως είναι ΚΙ ΟΧΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ, αυτό οφείλεται στους Κουακέρους. Χάρη στην τρέλα τους, εκατομμύρια άνθρωποι (και ζώα) ελευθερώθηκαν από τις αλυσίδες τους, γλίτωσαν τη ζωή τους, βρήκαν φαγητό μέσα στην πείνα, σεβασμό μέσα στην απαξίωση, ξεκούραση μέσα στα βάσανα. 

Χάρη στους αγώνες των Φίλων, καθιερώθηκε ως αυτονόητο ότι η δουλεία είναι απαράδεκτη, οι μαύροι, οι Ινδιάνοι, τα ζώα, οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες, οι φτωχοί, οι ανάπηροι, οι μειονότητες, οι φυλακισμένοι, οι άνεργοι κ.λπ. πρέπει να ζουν με αξιοπρέπεια (είναι αυτονόητα πλέον; δεν ξέρω, δεν είμαι σίγουρος... πάντως για κάνα-δυο αιώνες προσπαθούσαν να καθιερωθούν ως αυτονόητα)

Πόσα απ' αυτά ξέρατε για τους Κουακέρους; Πάω στοίχημα, ελάχιστα. Όπως ελάχιστα ήξερα κι εγώ πριν το ψάξω. Δε διαλαλούν τους αγώνες τους. "Την ελεημοσύνη σου εν κρυπτώ και παραβύστω" που λέει το Ευαγγέλιο. Χριστιανοί είναι εξάλλου, θρησκευτική ομάδα, όχι πολιτική. 

 

Και τελικά βγάζει νόημα που 4 αιώνες τώρα οι Φίλοι παραμένουν θρησκευτική, όχι πολιτική ομάδα. Όλο κι όλο μια χούφτα κόσμος...

Ο Γέρος Έχασε Το Άλογό Του

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας φτωχός αγρότης. Η μόνη του αξιόλογη περιουσία, ένα άλογο που είχε. Όμως μια μέρα το άλογο βρίσκει την πόρτα του στάβλου ανοιχτή και το σκάει στο δάσος. Πάει το άλογο... Μαζεύτηκε όλο το χωριό και τον παρηγορεί: «Κάνε υπομονή, θα σε στηρίξουμε όσο μπορούμε, μην το βάζεις κάτω και–» 

«Μισό λεπτό!» λέει ο αγρότης. «Ήταν για κακό αυτό που έγινε;» 

Μετά από λίγες μέρες, το άλογο επιστρέφει απ’ το δάσος με μια άγρια φοράδα. Παντρεύτηκε στο δάσος και φέρνει τη γυναίκα του! Τώρα ο αγρότης έχει δύο άλογα! Όλο το χωριό θαύμασε: «Κοίτα να δεις! Δεν ξανάγινε κάτι τέτοιο! Φοβερό! Ποιος θα το ‘λεγε και–»

«Μισό λεπτό!» λέει ο αγρότης. «Ήταν για καλό αυτό που έγινε;» 

Μετά από λίγες μέρες, ο γιος του αγρότη καβαλούσε τη φοράδα. Αυτή, άγρια καθώς ήταν ακόμα και χωρίς να έχει συνηθίσει καβαλάρη στη ράχη της, κάνει ένα τσινισμένο τίναγμα και τον πετάει κάτω. Το αγόρι σπάει το πόδι του. Μαχαιριές... σουβλιές... το παιδί άγρυπνο στο κρεβάτι του πόνου, τα βογγητά του ν' αντηχούν σ’ όλο το χωριό. Οι χωρικοί έρχονται και του λένε: «Κάνε κουράγιο, θα περάσει, σφίξε τα δόντια, οι πρώτες νύχτες είναι δύσκολες και–»

«Μισό λεπτό!» λέει ο αγρότης. «Ήταν για κακό αυτό που έγινε;» 

Μετά από λίγες μέρες, ο αυτοκράτορας κηρύσσει πόλεμο στη γειτονική επαρχία κι επιστρατεύει τους νέους άντρες του χωριού. Όλα τα παιδιά φεύγουν στρατιώτες εκτός από τον γιο του αγρότη, που με σπασμένο πόδι δεν μπορεί καν να περπατήσει. Οι χωρικοί έρχονται και λένε στον αγρότη: «Τι τυχερός είσαι! Εσύ κράτησες το παιδί σου, τα δικά μας φύγαν, δεν ξέρουμε αν θα ξαναγυρίσουν και–» 

«Μισό λεπτό!» λέει ο αγρότης. «Ήταν για καλό αυτό που έγινε;»

Δεν έχει κάποια ολοκλήρωση η ιστορία, δεν καταλήγει κάπου. Αλλά δεν χρειάζεται να υπάρχει κατάληξη - αν θέλετε, φτιάξτε δική σας συνέχεια πάνω στο ίδιο μοτίβο. 

Η ιστοριούλα βγήκε κάποτε, κάπου, από τον αχανή χώρο της Κίνας. Την έχω βρει σε διάφορες μικρές παραλλαγές: κάποτε ο αγρότης έχει φοράδα που το σκάει στο δάσος και φέρνει τον γαμπρό της, κάποτε έχει αρσενικό άλογο που φέρνει το χαρέμι του, κάποτε ο αγρότης έχει όνομα και λέγεται Σάι Ουόνγκ κ.λπ. Στη Δύση, υποθέτω ότι την πρωτοπαρουσίασε ο Alan Watts στη δική του παραλλαγή (εξάλλου κι εγώ πιο πάνω την παρουσίασα στη δική μου παραλλαγή) χωρίς να αναφέρει πηγές. 

Έχω φτάσει και την έχω πει αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια. Ανακάλυψα ότι ποτέ δεν την ήξερε κανείς. Όμως είναι γοητευτική ιστοριούλα. Καιρό αναρωτιόμουν από ποια κινέζικη κουλτούρα προέρχεται και πόσο παραδοσιακή είναι. Μου ακουγόταν μάλλον νεωτερική και πόνταρα στον Βουδισμό. Τελικά, αρχαία και Ταοϊσμός: 

Με το ίντερνετ βρίσκεις πολλά. Η ιστοριούλα είναι από το Huainanzi (2ος αιώνας π.Χ.), ένα βιβλίο που συνέθεσε ο πρίγκηπας Liu An μετά από συζητήσεις με διάφορους σοφούς. Στο παραπάνω λινκ μπορείτε να διαβάσετε και την πρωτότυπη εκδοχή της. Δεν ξέρω τίποτα για τον Liu An, βρίσκω ότι θρυλείται ως ο εμπνευστής της μεγαλύτερης ανοστιάς που έγινε ποτέ, του τόφου (μπλιαξ). Το εντυπωσιακό όμως είναι ότι η ιστοριούλα δημιούργησε και παροιμία διαδεδομένη σε Κίνα, Βιετνάμ, Κορέα, Ιαπωνία: "Ο γέρος έχασε το άλογό του". Ή για να το πούμε στα κινέζικα: 塞翁失馬

Ελπίζω κάποτε να βρω τον χρόνο και να διαβάσω το Huainanzi (ποτέ δεν θα τον βρω, πάντα κάτι άλλο προέχει), παρόλη τη σύνδεσή του με το τόφου (μπλιαξ). Στο σχολείο μάθαμε ελάχιστα, μηδαμινά για τον κινέζικο χώρο, την παράδοση, την κουλτούρα και την ιστορία του. Κακώς. 

Πάντως, αν εγώ ήμουν ο εμπνευστής του τόφου (μπλιαξ), δεν θα το ανέφερα στο βιογραφικό μου. 

Κλείνω με τα λόγια του Αρχαίου Δασκάλου (Λάο Τσε) από το Βιβλίο του Δρόμου της Αρετής (Tao Te Ching), κεφ. 58: 

Η χαρά πάντα θεμελιώνεται πάνω στη δυστυχία. 

Η δυστυχία πάντα παραμονεύει πίσω απ' τη χαρά

Ένας σοφός κυβερνήτης      

Είναι ακέραιος αλλά χωρίς να πληγώνει: αιχμή που δεν κόβει

Είναι ειλικρινής αλλά χωρίς να προκαλεί πόνο: κεντρί που δεν τσιμπάει

Είναι ευθύς αλλά χωρίς να γίνεται αδιάκριτος

Φωτίζει αλλά χωρίς να τυφλώνει