Οι Κωμικοτραγικές Μάσκες Ενός Κουκλοθέατρου

Πάνε πάνω από 4 χρόνια που οι αυτοβαπτισμένοι υπεύθυνοι πολιτικοί σώζουν διαρκώς τον ελληνικό λαό – δηλαδή, τον ανθρωποθυσιάζουν σε ένα ανύπαρκτο φάντασμα ονόματι «Σωτηρία της Πατρίδας», ακολουθώντας τη συνταγή που περιέγραψε η Χάρις Αλεξίου: να πεθαίνεις για την Ελλάδα είναι άλλο, κι άλλο εκείνη να σε πεθαίνει. Το κρίσιμο ερώτημα όλα αυτά τα χρόνια ήταν πάντα: ποιος φταίει για την κρίση; Ή μάλλον, πόσο φταίει ο ελληνικός λαός για την κρίση; Ο κάθε πολιτικός, το κάθε κόμμα καλείται πρώτα και καλύτερα να πάρει θέση στο ερώτημα, κι ο τρόπος που το απαντάει καθορίζει την ερμηνεία του για την κατάσταση και τον τρόπο αντιμετώπισής της.

Λοιπόν, πόσο φταίει ο ελληνικός λαός για την κρίση; Το μπλογκ, προκειμένου να βρει απάντηση, επικοινώνησε με τον απεσταλμένο του στον 20ο αιώνα, κ. John Maynard Keynes, o οποίος μας έστειλε κάποιες σκέψεις μέσα από τον τάφο. Ναι, είναι γεγονός: ο Keynes μίλησε για την ελληνική κρίση κάπου 100 πριν, και είχε ενδιαφέροντα πράγματα να πει.

Το αντίστοιχο θέμα στην εποχή του ήταν ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και ποιος φταίει γι’ αυτόν – ή μάλλον, πόσο φταίνε οι Γερμανοί γι’ αυτόν. Ο Keynes το έζησε στο πετσί του αυτό το ερώτημα, καθότι ήταν μέλος της βρετανικής αντιπροσωπείας στο Συνέδριο του Παρισιού, μέχρι που αποχώρησε αηδιασμένος. Τώρα... το ερώτημα «ποιος φταίει για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο;» είναι λαβύρινθος. Ακόμα και σήμερα οι ιστορικοί δεν μπορούν να συμφωνήσουν, διαλέγετε και παίρνετε: φταίνε αποκλειστικά οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους (όπως όριζε το Άρθρο 231 στη συνθήκη των Βερσαλλιών) / φταίνε όλες οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής, με τον ανταγωνισμό, τον μιλιταρισμό, τον εθνικισμό και τον κοινωνικό δαρβινισμό τους, οι οποίες σύρθηκαν σ’ έναν υπερκαταστροφικό πόλεμο για λόγους πρεστίζ / η Ρωσία δεν μπορεί να μείνει αμέτοχη ευθυνών, διότι ήταν αυτή που εκτόξευσε τη δολοφονία του Φερδινάνδου σε γεγονός πανευρωπαϊκής σημασίας / η Βρετανία δεν μπορεί να μείνει αμέτοχη ευθυνών διότι έκανε τους Γερμανούς να πιστεύουν ότι σε ενδεχόμενο πόλεμο θα παραμείνει ουδέτερη / η Ευρώπη ούτως ή άλλως είχε γίνει πυριτιδαποθήκη, και αργά ή γρήγορα κάποιο γεγονός μικρής σημασίας θα κλιμακωνόταν σε πανευρωπαϊκό πόλεμο / όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τότε είχαν χάσει την επαφή με την πραγματικότητα (όπως έγραψε αργότερα ο Λόιντ Τζορτζ στα απομνημονεύματά του) / δεν θα πρέπει να το δούμε ως «η Γερμανία», «η Βρετανία», «η Ρωσία» κ.λπ., αυτοί που φταίνε είναι συγκεκριμένοι πολιτικοί και στρατιωτικοί και στις δύο πλευρές των χαρακωμάτων... και άλλα πολλά. Όποιος θέλει να πονοκεφαλιάσει, μπορεί να ρίξει μια ματιά εδώ.

Αυτό όμως που με ενδιαφέρει είναι να δείξω πώς το έβλεπε ο Keynes, κυρίως μέσα από το βιβλίο του, The Economic Consequences of Peace (1919, μπορείτε να το διαβάσετε εδώ) διότι, νομίζω, υπάρχει συνάφεια με το τωρινό ερώτημα για τη δική μας κρίση. Αν θέλουμε λοιπόν να προβάλουμε τις σημερινές καταστάσεις σ’ εκείνο το παλιό δράμα, θα πρέπει να δούμε:

- Στον ρόλο του ελληνικού λαού τον γερμανικό λαό

- Το μνημόνιο της εποχής ήταν η Συνθήκη των Βερσαλλιών: μια σειρά καταστροφικών αποφάσεων που πάρθηκαν στην κορυφή κάποιου Ολύμπου, από πολιτικούς αδιάφορους για τον απλό κόσμο και τη ζωή του: “Τhe future life of Europe was not their concern; its means of livelihood was not their anxiety”. Πολιτικούς που μπορεί να είχαν μεν περγαμηνές και τυπικά προσόντα, δεν είχαν όμως ούτε στο μισό τις ποιότητες ενός τυχαίου ανθρώπου στον δρόμο: “The commonest virtues of the individual are often lacking in the spokesmen of nations”

- Η τρόικα της εποχής ήταν όντως τρόικα και αποτελείτο από τον Κλεμανσώ (πρωθυπουργός της Γαλλίας), τον Λόιντ Τζορτζ (πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου) και τον Ουίλσον (πρόεδρος των ΗΠΑ). Αν έχετε ποτέ αναρωτηθεί για τους τροϊκανούς αν είναι πραγματικοί άνθρωποι ή ρομπότ, ανδροειδή κ.λπ., να ξέρετε ότι το ίδιο ακριβώς αναρωτιόταν κι ο Keynes: “Οne could wonder if the extraordinary visages of Wilson and of Clemenceau, with their fixed hue and unchanging characterization, were really faces at all and not the tragi-comic masks of some strange drama or puppet-show”

- Απ’ ό,τι καταλαβαίνω, ο Κλεμανσώ έπαιζε τον ρόλο του Σόιμπλε: “Dry in soul and empty of hope, very old and tired, but surveying the scene with a cynical and almost impish air … his philosophy had no place for ‘sentimentality’ in international relations … This is the policy of an old man, whose most vivid impressions and most lively imagination are of the past and not of the future”

- Επίσης, ο Πρόεδρος Ουίλσον είχε διπλό ρόλο, σαν τον Πήτερ Σέλερς σε πολλές ταινίες του: έπαιζε και τον τροϊκανό αλλά και τον ΓΑΠ. Ο Keynes στην προσωπική του αλληλογραφία έλεγε ότι ο Ουίλσον ήταν «ο μεγαλύτερος απατεώνας του κόσμου»

- Το ερώτημα ήταν καθοριστικής σημασίας τότε και τώρα: ποιος φταίει για την κρίση / τον Μεγάλο Πόλεμο; Ή εναλλακτικά: πόσο φταίει ο ελληνικός / γερμανικός λαός;



Πολιτικό, Όχι Εμπράγματο Ερώτημα
Η στάση του Keynes ήταν ότι το ερώτημα είναι πολιτικό, όχι εμπράγματο. Ο Keynes δεν ενδιαφερόταν να κάνει ιστορία ή επιστήμη, να εντοπίσει τις αντικειμενικές αιτίες του Μεγάλου Πολέμου και κατόπιν να αποδώσει στους Γερμανούς τις ευθύνες που τους αναλογούν κ.λπ. (ακόμα και σήμερα οι ιστορικοί δεν έχουν καταφέρει να ομοφωνήσουν). Η έμμεση απάντηση που έδινε ο ίδιος στο ερώτημα ήταν: οι Γερμανοί φταίνε τόσο ώστε να οικοδομηθεί μια μεταπολεμική ειρήνη άξια του ονόματός της, μέχρι εκεί φταίνε. Δηλαδή, ειρήνη πραγματική, όχι «ειρήνη» εντός εισαγωγικών. Κι ο λόγος που αποχώρησε από το Συνέδριο του Παρισιού ήταν ότι έβλεπε να οικοδομείται μια «ειρήνη» εντός εισαγωγικών, καταστροφική για τους ηττημένους, και ηθικά νομιμοποιημένη πάνω στο διαβόητο Άρθρο 231 της Συνθήκης των Βερσαλλιών: «για όλα φταίνε οι Γερμανοί». Τώρα... ο Keynes δεν αρνιόταν ότι οι Γερμανοί όντως είχαν μερίδιο ευθύνης:

“Moved by insane delusion and reckless self-regard, the German people overturned the foundations on which we all lived and built” 

Όμως αυτό που έβλεπε και αγανακτούσε ήταν ότι το μνημόνιο της εποχής, η Συνθήκη των Βερσαλλιών, θα κάνει τα πράγματα χειρότερα αντί να τα θεραπεύσει – χειρότερα για όλη την Ευρώπη, όχι μόνο για τη Γερμανία:

“But the spokesmen of the French and British peoples have run the risk of completing the ruin, which Germany began, by a Peace which, if it is carried into effect, must impair yet further the delicate, complicated organization through which alone the European peoples can employ themselves and live” 

Οπότε, η στάση του ήταν ότι θα πρέπει να υπάρξει μια διαφορετική ερμηνεία από το «για όλα φταίνε οι Γερμανοί», να υιοθετηθεί π.χ. το «όλοι φταίξαμε, ως ένα σημείο». Ποιο είναι αυτό το σημείο; Είναι τόσο ώστε τα μέτρα που θα επιβληθούν στη Γερμανία να της επιτρέψουν να ξαναχτίσει τη ζωή της με μια κάποια αξιοπρέπεια. Οπωσδήποτε να της χαριστούν τα πολεμικά χρέη και να μην της επιβληθούν αποζημιώσεις. Αυτό ήταν το κριτήριο και η αγωνία του Keynes…

Ας έρθουμε τώρα και στο παρόν. Πόσο φταίει ο ελληνικός λαός για την κρίση; Νομίζω πως αν ο Keynes ήταν εδώ, θα έλεγε: το ερώτημα είναι πολιτικό, όχι επιστημονικό, ιστορικό κ.λπ. Ο ελληνικός λαός φταίει τόσο ώστε να μπορέσει να ξεπεράσει την κρίση με την ουσιαστική σημασία της λέξης, όχι «ξεπεράσει» εντός εισαγωγικών, όχι «σωτηρία της πατρίδας». Θα παρθούν εισπρακτικά μέτρα, είναι αναπόφευκτο, όμως αυτά θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να αφήσουν τη δυνατότητα στον κόσμο να συνεχίσει τη ζωή του με αξιοπρέπεια, μακριά από το φάσμα του τρόμου, της ανεργίας και της ατέλειωτης φτώχειας. Όλα τα διάφορα «ζούσατε πάνω από τις δυνατότητές σας», «μαζί τα φάγαμε», «όσο σκέφτομαι τα παιδάκια του Νίγηρα...» κ.λπ. είναι, ουσιαστικά, παραλλαγές του διαβόητου Άρθρου 231 της Συνθήκης των Βερσαλλιών («για όλα φταίνε οι Γερμανοί»), η ηθική νομιμοποίηση ενός συλλογικού χρέους χωρίς τέλος, μιας λεηλασίας αποφασισμένης από μεγαλόσχημους πολιτικούς που δεν έχουν ούτε στο μισό τις ποιότητες ενός τυχαίου ανθρώπου στον δρόμο (“the commonest virtues of the individual are often lacking in the spokesmen of nations”) και που, απομονωμένοι στην κορυφή κάποιου Ολύμπου, δεν συνειδητοποιούν καν το μέγεθος της φρίκης εκεί κάτω, στον κόσμο των κοινών θνητών:

“Ιt is not just a matter of extravagance or labor troubles; but of life and death, of starvation and existence, and of the fearful convulsions of a dying civilization”

Kωμικοτραγικές μάσκες ενός κουκλοθέατρου, όπως έλεγε ο Keynes… Ας δούμε όμως περισσότερο το σκεπτικό του, έχει ενδιαφέρον και σχέση με τις τωρινές καταστάσεις:



Το Συμβόλαιο που Παραβιάστηκε
O Keynes αγωνιούσε ότι η μεταπολεμική «ειρήνη» εντός εισαγωγικών, θα αποδεικνύετο όχι μόνο ηθικώς έωλη αλλά και πρακτικώς ανέφικτη:

“My purpose in this book is to show that the Carthaginian Peace is not practically right or possible” (έμφαση του Keynes, Carthaginian Peace είναι μεταφορά για μια ειρήνη που επιβάλλεται με όρους τόσο διαλυτικούς για τον ηττημένο, ώστε στην πράξη δεν ξεχωρίζει από καταστροφή) 

Διότι καλώς ή κακώς, οι Γερμανοί δέχτηκαν να παραδοθούν με κάποιους όρους και πάνω στα Δεκατέσσερα Σημεία του Ουίλσον. Ήξεραν ότι, ως ηττημένοι, θα υφίσταντο συνέπειες όμως ήθελαν να έχουν εμπιστοσύνη στον Πρόεδρο ότι αυτές θα είναι τέτοιες ώστε η Γερμανία να μπορέσει να ξαναχτίσει τη ζωή της με μια κάποια αξιοπρέπεια. Ήταν σαν έκαναν ένα συμβόλαιο με τον Πρόεδρο και με τους Συμμάχους, όμως το συμβόλαιο αυτό παραβιάστηκε: η Συνθήκη των Βερσαλλιών είχε στόχο να τσακίσει τη Γερμανία όσο το δυνατόν περισσότερο.

Όμως όχι μόνο τη «Γερμανία» ως κρατική οντότητα ή ως Δημόσιο... Διότι το παλιό εκείνο μνημόνιο είχε στόχο να κάνει ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ να πληρώσουν για τη χώρα τους, να αισθάνονται ανασφάλεια για την περιουσία τους και για το αύριο που τους περιμένει:

“So far as I know, there is no precedent in any peace treaty of recent history for the treatment of private property … it strikes a dangerous and immoral blow at the security of private property everywhere”

Αν θέλετε μια απάντηση για το πρωτοφανές στην ιστορία φαινόμενο του ναζισμού, μην παραλείψετε την εξίσου πρωτοφανή στην ιστορία Συνθήκη των Βερσαλλιών… Και συγκεκριμένα τους όρους της, ότι πολλά εκατομμύρια Γερμανοί θα πληρώσουν ΟΙ ΙΔΙΟΙ, με την περιουσία τους, τα χρέη της χώρας τους. Το τονίζει και ο Keynes ότι είναι πρωτοφανής αυτή η ανυπαρξία διάκρισης μεταξύ κρατικής και προσωπικής περιουσίας, κρατικού και προσωπικού χρέους.

Όμως τώρα που το ξανασκέφτομαι, δεν είναι τόσο πρωτοφανής... Κάτι παρόμοιο δεν γίνεται και στη σημερινή Ελλάδα;

Το αποτέλεσμα ήταν οι Γερμανοί να νιώσουν ότι προδόθηκαν και αδικήθηκαν. Έκαναν κάποιο συμβόλαιο κι αυτό παραβιάστηκε. Και, ακόμα χειρότερο, το αποτέλεσμα ήταν πολλά εκατομμύρια Γερμανοί ΝΑ ΝΙΩΣΟΥΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΟΥΣ ΘΕΜΑ αυτήν την προδοσία, όταν είδαν την περιουσία τους να χάνεται στο όνομα του κρατικού χρέους. Όλη η δημοκρατικότητα και η κοινωνική ευαισθησία στη Γερμανία του μεσοπολέμου ήταν υποθηκευμένη, ήδη από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών ακόμα. Ο φιλειρηνισμός κι η εναντίωση στον πόλεμο, οι στρατιώτες και στις δυο πλευρές των χαρακωμάτων που πυροβολούσαν επίτηδες στον γάμο του Καραγκιόζη κι όχι στον εχθρό, που ταυτίζονταν περισσότερο με τον απέναντι στρατιώτη και λιγότερο με τον διοικητή τους, όλα αυτά πήγαν στράφι με το «μαζί τα φάγαμε» που επιβλήθηκε στους Γερμανούς. Οι σκοτεινές δυνάμεις που απελευθέρωσε το μνημόνιο των Βερσαλλιών ήταν ισχυρότερες από αυτά. Τέτοιες διαστάσεις όμως απουσίαζαν εντελώς από τη σκέψη των μεγαλόσχημων που συνέταξαν τη Συνθήκη. Στο θολωμένο τους μυαλό, έβλεπαν τους Γερμανούς όπως η Λαγκάρντ τους Έλληνες:

“Clemenceau was a foremost believer that the German understands nothing but intimidation … therefore you must never negotiate with a German or conciliate him; you must dictate to him. On no other terms will he respect you, or will you prevent him from cheating you”

Απουσιάζουν όμως εντελώς και από τη σκέψη των τωρινών μεγαλόσχημων, στις Βρυξέλλες, το Βερολίνο και τη Νέα Υόρκη, που βλέπουν τους Έλληνες όπως ο Κλεμανσώ τους Γερμανούς, και νομιμοποιούν ηθικά την κυνικότητά τους με υποκρισίες τύπου «ζούσατε πάνω από τις δυνατότητές σας», «όσο σκέφτομαι τα παιδάκια του Νίγηρα...» κ.λπ. Και όπως ακριβώς η «Γερμανία» ήταν ένα ανύπαρκτο φάντασμα που χρησιμοποιήθηκε από τους Συμμάχους προκειμένου να πληρώσουν προσωπικά, με τις περιουσίες τους, εκατομμύρια υπαρκτοί Γερμανοί, έτσι ακριβώς και η «πατρίδα» («σωτηρία της πατρίδας» κ.λπ.) είναι ένα εξίσου ανύπαρκτο φάντασμα που χρησιμοποιείται από τον Σαμαρά και τον Βενιζέλο προκειμένου να πληρώσουν προσωπικά, με τις περιουσίες τους, εκατομμύρια υπαρκτοί Έλληνες.

Από την αρχή ακόμα της κρίσης, η όλη κατάσταση ερμηνεύτηκε σαν κάτι που απαιτεί (έτσι, γενικά κι αόριστα) κάποια μέτρα, τα οποία θα φέρουν (έτσι, γενικά κι αόριστα) κάποια αποτελέσματα, θα βελτιωθούν κάποιοι δείκτες κ.λπ. (δεν βελτιώνονται, βέβαια, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα). Οι κωμικοτραγικές μάσκες του κουκλοθέατρου δεν είχαν κανέναν προβληματισμό για το ποιος θα πάρει αυτά τα μέτρα. Καίγεται ο ΓΑΠ, φέρνουμε τον Βενιζέλο• μισοκαίγεται κι αυτός, φέρνουμε τον Παπαδήμο, τον Σαμαρά κ.λπ. Το όλο θέμα είναι να παρθούν (παθητική φωνή) κάποια μέτρα και να προκύψουν κάποια αποτελέσματα (που δεν προκύπτουν). Μηχανική, επισκευή της βλάβης ενός κινητήρα. Η πλειοψοηφία των Ελλήνων όμως είναι εξοργισμένη με τους πολιτικούς! Νιώθει απέναντί τους όπως ακριβώς οι Γερμανοί του μεσοπολέμου: παραβιάστηκε ένα συμβόλαιο, αθετήθηκε μια υπόσχεση. Πιστεύω λοιπόν πως αν ο Keynes ζούσε σήμερα, θα παρατηρούσε ότι το ξεπέρασμα της κρίσης, για να αξίζει το όνομά του, θα πρέπει να γίνει μαζί με τους Έλληνες, όχι ερήμην τους. Αν η πλειοψηφία του κόσμου, καλώς ή κακώς, νιώθει για τους πολιτικούς ότι παραβίασαν κάποιο συμβόλαιο, τότε με αυτούς δεν μπορεί να γίνει κανένα ουσιαστικό ξεπέρασμα. Όπως ακριβώς και η θεμελίωση της μεταπολεμικής ειρήνης: ο Keynes το έβλεπε ως κάτι που πρέπει να γίνει μαζί με τους Γερμανούς, όχι ερήμην τους. Αν πάρα πολλοί Γερμανοί ένιωσαν ότι προδόθηκαν, ότι παραβιάστηκε κάποιο συμβόλαιο, τότε αυτό έχει σημασία και πρέπει να ληφθεί υπόψη. Αν, αντίθετα, υιοθετηθεί η νοοτροπία Κλεμανσώ, «δεν έχει νόημα να τους ακούσουμε: υπαγόρευσέ τους τελεσίγραφα και όρους, μόνο έτσι καταλαβαίνουν», τότε αυτό που θα θεμελιωθεί θα είναι «ειρήνη» εντός εισαγωγικών, «ξεπέρασμα της κρίσης» εντός εισαγωγικών.

Όμως γιατί ο Keynes επέμενε ότι η «ειρήνη» των Βερσαλλιών είναι όχι μόνο ηθικώς έωλη αλλά και πρακτικώς ανέφικτη;



Tomorrow Belongs To Me
Δίνω τον λόγο στον Keynes να τα πει με τον δικό του τρόπο. Μην ξεχνάτε ότι έγραφε όλα αυτά το 1919:

If we aim deliberately at the impoverishment of Central Europe, vengeance, I dare predict, will not limp. Nothing can then delay for very long that final civil war between the forces of Reaction and the despairing convulsions of Revolution, before which the horrors of the late German war will fade into nothing, and which will destroy, whoever is victor, the civilization and the progress of our generation.

Even though the result disappoint us, must we not base our actions on better expectations, and believe that the prosperity and happiness of one country promotes that of others, that the solidarity of man is not a fiction, and that nations can still afford to treat other nations as fellow-creatures? 

Λίγα μόλις χρόνια αργότερα, η Συνθήκη οδήγησε το γερμανικό μάρκο σε ελεύθερη πτώση και τη χώρα σε βαριά ύφεση. Το έδαφος έγινε γόνιμο για την εμφάνιση του...




Ο ναζισμός, δυστυχώς, δεν αφορά μόνο τη μεσοπολεμική Γερμανία, αλλά και την Ελλάδα, καθώς και την Ευρώπη, του 2014. Αυτά συμβαίνουν όταν πολύς κόσμος φτάνει στο «μαϊντανός να γίνουν όλα», όταν βλέπει το αύριο χωρίς ελπίδα και προοπτική, όταν η ζωή του γίνεται μια φτώχεια χωρίς τέλος: το μυαλό σαλτάρει και ακούει τον οποιονδήποτε του υπόσχεται ελπίδα και εκδίκηση, όσο παραμυθική και να είναι – δεν τα λέω εγώ αυτά, τα λέει ο Keynes:

Economic privation proceeds by easy stages, and so long as men suffer it patiently the outside world cares little. Physical efficiency and resistance to disease slowly diminish, but life proceeds somehow, until the limit of human endurance is reached at last and counsels of despair and madness stir the sufferers from the lethargy which precedes the crisis. Then man shakes himself, and the bonds of custom are loosed. The power of ideas is sovereign, and he listens to whatever instruction of hope, illusion, or revenge is carried to him on the air … Men will have nothing to look forward to or to nourish hopes on. There will be little fuel to moderate the rigors of the season or to comfort the starved bodies of the town-dwellers. But who can say how much is endurable, or in what direction men will seek at last to escape from their misfortunes? 

Δεν έχω να προσθέσω πολλά ακόμα, χαλιέμαι και μόνο που τα σκέφτομαι. Με δυο λόγια και συνοψίζοντας, πιστεύω πως αν ο Keynes ζούσε σήμερα, θα παρατηρούσε: (1) το ερώτημα «ποιος φταίει για την κρίση;» είναι πολιτικό, (2) οι Έλληνες φταίνε τόσο όσο να μπορέσουν να συνεχίσουν τη ζωή τους με αξιοπρέπεια, προοπτική και μακριά από το φάσμα της φτώχειας, μέχρι εκεί φταίνε, (3) το ξεπέρασμα της κρίσης θα πρέπει να γίνει μαζί με τους Έλληνες, όχι ερήμην τους, (4) δεν μπορείς να δημιουργείς ανύπαρκτα φαντάσματα («πατρίδα») προκειμένου να λεηλατήσεις τις περιουσίες και τις ζωές υπαρκτού κόσμου, (5) δεν μπορείς να παραγνωρίζεις ότι πολύς κόσμος νιώθει προδομένος από τους πολιτικούς, ότι παραβιάστηκε κάποιο συμβόλαιο, (6) αν το παραγνωρίσεις τότε... tomorrow belongs to me.

Το The Economic Consequences of Peace βρίσκεται ονλάιν εδώ, σας προτρέπω να το διαβάσετε, αξίζει. Ο Keynes δεν ήταν βλάκας. Δεν λέω ότι ήταν τέλειος ή ότι έδωσε όλες τις απαντήσεις, όμως βλάκας σίγουρα δεν ήταν. Αξίζει τον κόπο να ασχοληθεί κανείς με τις ιδέες του. Ήταν πανέξυπνος και ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟΣ στο να διαβάζει καταστάσεις.

Αν έστω και ένας... αν μόνο ένας κερατάς από τους Έλληνες πολιτικούς χρησιμοποιούσε το υλικό του βιβλίου απέναντι στην Μέρκελ και τον Σόιμπλε, θα κέρδιζε την κατανόηση και τη συμπάθεια όλου του πλανήτη, θα είχε ένα ηθικό επιχείρημα πολύ δυνατό για να πατήσει πόδι απέναντι στο Βερολίνο: «Την αδικία που τότε έγινε σε σας, μην την κάνετε τώρα σε μας. Σας έγινε τότε αδικία, πράγματι, την πληρώσατε πικρά κι εσείς κι όλος ο πλανήτης. Μην το κάνετε αυτό τώρα σε μας, μην επαναλαμβάνετε την ιστορία με το σημερινό Βερολίνο στον ρόλο των Συμμάχων και το Μνημόνιο στον ρόλο της Συνθήκης των Βερσαλλιών». Θα είχε και τον κόσμο στην Ελλάδα μαζί του, όχι απέναντί του.

ΥΓ: Διαβάστε κι αυτό: Τζων Μέυναρντ Καβάφης & Κωνσταντίνος Π. Κέηνς