Διάβασα αυτό το ρεπουμπλικανικόψυχο κείμενο του Παναγιώτη Κονδύλη. Λέει με δυο λόγια ότι η ρητορική περί «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» είναι αφελής ή και υποκριτική, τη στιγμή που δεν υπάρχει μία παγκόσμια κυβέρνηση, ένας παγκόσμιος εξουσιαστικός μηχανισμός να τα επιβάλλει. Ο μόνος τίμιος τρόπος να μιλήσει κάποιος για ανθρώπινα δικαιώματα είναι να απαιτήσει παράλληλα και τη θεσμοποίηση ενός εκπροσώπου όλης της ανθρωπότητας, ενός παγκόσμιου κράτους ισχυρότερο κι από τα ισχυρότερα έθνη. Διότι ως ηθικό – κανονιστικό πρόταγμα, τα ανθρώπινα δικαιώματα γίνονται συχνότητα πολιτικό εργαλείο, ένα οικουμενιστικό ιδεολόγημα που χρησιμοποιείται επιλεκτικά από ισχυρότερα σε ασθενέστερα έθνη με εξωηθικούς σκοπούς (προώθηση συμφερόντων κ.λπ.). Και ζήσαν αυτοί ρεπουμπλικανικά κι εμείς ρεπουμπλικανικότερα.
Ονομάζω «ρεπουμπλικανοψυχία» τη στάση (1) ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κακός (επιθετικός, εγωιστής, άνομος κ.λπ.), (2) μόνο από βία καταλαβαίνει κι από καταναγκαστική επιβολή, (3) οπότε χρειάζεται τις κυβερνήσεις (ενδεχομένως και την ελίτ) να τον χαλιναγωγούν δια της ισχύος, (4) οποιαδήποτε πρόοδος είναι μοιραίο να επιβληθεί από πάνω προς τα κάτω, ιεραρχικά, και οποιαδήποτε συζήτηση έχει νόημα να γίνεται μόνο με όρους εξουσιαστικούς, με όρους επιβολής. Αυτό συνήθως παρουσιάζεται ως «ρεαλισμός», και ο κάθε ρεπουμπλικανόψυχος που υιοθετεί μια τέτοια φιλοσοφία, θεωρεί για τον εαυτό του ότι δεν πετάει στα σύννεφα όπως οι αφελείς ιδεαλιστές. Όπως λέει ο ίδιος ο Κονδύλης στο άρθρο του: «Δικαίωμα δεν είναι κάτι που απλώς διάγει βίο φαντάσματος μέσα στα κεφάλια των φιλοσόφων ή που ευδοκιμεί στα χείλη των προπαγανδιστών». Αν θέλετε το σημείο (1) στο έργο του, θα το βρείτε στις τελευταίες γραμμές του δοκιμίου του, Παλιά και Νέα Θεότητα (2003): «Οι ιστορικές διαδικασίες καθορίζονται από μιαν ανθρώπινη φύση πολύ διαφορετική από τα σχήματα τού αθεϊστικού ανθρωπισμού: εκείνη, για την οποία μίλησε πριν από είκοσι τέσσερεις αιώνες ο Θουκυδίδης, χωρίς στο μεταξύ να διαψευστεί πρακτικά. Κι αυτή η ανθρώπινη φύση δεν έχει τίποτα το ευγενές και ενάρετο, είναι η πλεονεξία και η αγάπη για τις τιμές». Δεν κρατήθηκε κι αυτός, μίλησε για ανθρώπινη φύση, έτσι ώστε οι υπόλοιπες θέσεις να συνάγονται ως λογική αναγκαιότητα και οι ίδιοι να ισχυρίζονται «μιλάμε στο όνομα της ωμής αλήθειας, έξω από ιδεολογίες».
Χρωστάμε όμως μια απάντηση στον Κονδύλη και στους ρεπουμπλικανόψυχους...
Ένα Γραμμάριο Πράξης, Χίλιοι Τόνοι Θεωρίας
Πριν λίγο καιρό έψαξα στο ίντερνετ να βρω πληροφορίες για τους Κουακέρους – τους «Φίλους», όπως αυτοαποκαλούνται. Δεν ήξερα πολλά γι’ αυτούς, μόνο ότι έδρασαν κυρίως σε Βρετανία και ΗΠΑ, ότι αρνούνται να πάρουν όπλα και να πολεμήσουν, δεν έχουν ιερείς, πάστορες, εκκλησίες, δεν δίνουν μεγάλη βαρύτητα στη Βίβλο, μέχρι εκεί. Όποιος θέλει πέντε πολύ γενικά πράγματα για την πίστη τους, μπορεί να διαβάσει εδώ. Βρήκα λοιπόν κάποιες πληροφορίες στο ίντερνετ για τη δράση τους, όπου και θα παραθέσω ένα πολύ μικρό δείγμα.
Λοιπόν, δεν μπορείτε να φανταστείτε τι έχουν κάνει οι Κουακέροι!
- Αν ψάχνετε τους πρώτους λευκούς που εναντιώθηκαν ανοιχτά στον θεσμό της δουλείας, τόσο στη Βρετανία όσο και στις ΗΠΑ (αποικίες), αυτοί ήταν οι Κουακέροι. Από τον 17ο αιώνα ακόμα. Λίγο αργότερα, οι Κουακέροι όρισαν ότι «Φίλος» και «δουλοκτήτης» είναι ιδιότητες που δεν συμβιβάζονται και απελευθέρωσαν τους δούλους τους. Όλον τον 18ο αιώνα, οι Κουακέροι πίεζαν για μεταρρυθμίσεις και στις δυο μεριές του Ατλαντικού, δούλεψαν για να αλλάξουν την κοινή γνώμη στο θέμα της δουλείας.
- Κουακέροι ήταν που ίδρυσαν την Εταιρεία για την Κατάργηση του Δουλεμπορίου στη Βρετανία το 1787 – η οποία πέτυχε τον σκοπό της: από ό,τι καταλαβαίνω ήταν μάλλον ο βασικός λόγος που καταργήθηκε η δουλεία στην Βρετανική Αυτοκρατορία. Κατάφερε να κάνει μόδα την εναντίωση στη δουλεία (Am I not a man and a brother?)
- Η Elizabeth Heyrick (Φίλη) αφιέρωσε όλη τη ζωή της• έτρεξε, οργάνωσε, διαμαρτυρήθηκε, δημοσίευσε, κινητοποίησε για την κατάργηση της δουλείας, της θανατικής ποινής, για τα δικαιώματα των φυλακισμένων, των ψυχοπαθών, των ζώων, των γυναικών, των φτωχών, καθώς και για τη διεύρυνση της δημοκρατίας.
- Ο William Allen (Φίλος) δούλεψε για την κατάργηση της δουλείας, την εκπαίδευση των φτωχών, την ειρήνη, μοίραζε ακόμα και συσσίτια στους φτωχούς.
- Η Sophia Sturge (Φίλη) επισκεύτηκε πάνω από 3.000 οικογένειες στο Μπίρμινγχαμ καλώντας τους να μην καταναλώνουν προϊόντα δουλεμπόρων (κυρίως ζάχαρη).
- Ο Joseph Rowntree (Φίλος) ήταν εργοστασιάρχης, όπου πιτσιρικάς επισκεύτηκε με τον πατέρα του την Ιρλανδία και είδε με τα μάτια του τη φρίκη του λιμού εκεί. Αυτό τον επηρέασε βαθιά και τελικά τρελάθηκε (το «τρελάθηκε» ως κοπλιμέντο). Έγινε ένας πολύ επιτυχημένος εργοστασιάρχης που θεωρούσε ότι οι 4.000 εργάτες του πρέπει να απολαμβάνουν σεβασμό, καλές συνθήκες εργασίας, σύνταξη, καλό μισθό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και εκπαίδευση. Σε κάποια στιγμή, δώρισε τη μισή του περιουσία για να κατασκευαστούν χωριά κατοικιών για οικογένειες χαμηλών εισοδημάτων. Χώρια που οι πολιτικές του ιδέες ήταν σοσιαλδημοκρατικές / σοσιαλιστικές. Οι υποτροφίες που χρηματοδότησε συνεχίζουν να υπάρχουν ως σήμερα. Ήταν μεν κεφαλαιοκράτης, από τη μια, από την άλλη όμως μακάρι όλοι οι κεφαλαιοκράτες να ήταν σαν κι αυτόν.
- O John Rowntree δεν ήταν η μόνη περίπτωση. Ένας άλλος τέτοιος σοσιαλιστής εργοστασιάρχης ήταν και ο George Cadbury (Φίλος).
Αλλά και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού:
- Οι σύγχρονες αντιλήψεις της δημοκρατίας, της λαϊκής κυριαρχίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του πλουραλισμού χρωστάνε κάτι στον William Penn (Φίλος), που ίδρυσε κι έδωσε το όνομά του στην πολιτεία της Pennsylvania. Από την αρχή ακόμα θέσπισε θρησκευτική ελευθερία, δημοκρατία και εκλογές, συνταγματικό περιορισμό της κυβερνητικής ισχύος, λαϊκή δικαιοσύνη, ανθρώπινες συνθήκες κράτησης για τους φυλακισμένους, και καλές σχέσεις με τους ντόπιους Ινδιάνους βασισμένες στον διάλογο, όχι στα όπλα. Είχε την ιδέα ότι δεν θα πρέπει να κυριαρχεί κάποια κοινωνική, θρησκευτική, φυλετική ομάδα, αντίθετα, το ιδανικό του ήταν πλουραλιστικό, η πολιτεία να γίνει ένα χωνευτήρι ανθρώπων. Επέμενε ότι οι γυναίκες οφείλουν να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες και οι Ινδιάνοι τα ίδια δικαιώματα με τους λευκούς. Ο Βολταίρος έλεγε για την πολιτεία της Pennsylvania, η μόνη κυβέρνηση στον κόσμο που προστατεύει τις μειονότητες και είναι πραγματικά υπόλογη στους πολίτες της. Πρέπει να ήταν και η πρώτη πολιτική οντότητα στον κόσμο που εφάρμοσε χωρισμό των εξουσιών.
Ουσιαστικά, ο William Penn επιχείρησε να ιδρύσει την ουτοπία. Ένα παλιό σύνθημα του Συνασπισμού ήταν «μια άλλη κοινωνία είναι εφικτή»• ο William Penn το έκανε πράξη.
Το ουτοπικό μέρος του πειράματός του τελικά απέτυχε. Μετά τον θάνατο του ιδρυτή, τα παιδιά του κράτησαν τις πιο αντιδραστικές στάσεις και δεν διατήρησαν τίποτα από τις ανθρωπιστικές νοοτροπίες του πατέρα τους. Ήταν όμως μια γλυκιά αποτυχία. Όχι μόνο το Σύνταγμα και οι δημοκρατικοί θεσμοί της Pennsylvania υπήρξαν πρότυπο για τη δημοκρατία των ΗΠΑ, αλλά κάτι πολύ περισσότερο: το πείραμα του Penn λειτούργησε ως εμφατικό παράδειγμα. Ναι, μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι από εντελώς διαφορετικές κουλτούρες, θρησκείες, φυλές• ναι, μπορούν να λειτουργήσουν στην πράξη οι δημοκρατικοί θεσμοί• ναι, όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, χωρίς φυσικές ιεραρχίες. Η φοβερή νόρμα του Penn («όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι») μπορεί μεν ακόμα και σήμερα να μην εκπληρώνεται ποτέ. Τουλάχιστον όμως κάποιοι τέτοιοι τρελοί σαν κι αυτόν ήταν που πέταξαν το μπαλάκι στην άλλη μεριά, στους υποκριτές, να «εξηγήσουν» για ποιους λόγους κάνουν εκπτώσεις από τη νόρμα. Σε κάθε περίπτωση, δεν είμαι εγώ αυτός που θα κατηγορήσει κάποιον επειδή κυνήγησε το όνειρο. Και μακάρι όλες οι αποτυχίες στη ζωή να ήταν τέτοιες.
- Αν ψάχνετε έναν φλογερό ιδεαλιστή κάθετα αντίθετο στη δουλεία, στον πόλεμο, στην κοινωνική ανισότητα και στην κακομεταχείρηση των ζώων, θα τον βρείτε στον John Woolman (Φίλος).
- Κουακέροι ήταν αυτοί που ίδρυσαν την πρώτη εταιρεία για την απελευθέρωση των δούλων στις ΗΠΑ (Society for the Relief of Free Negroes Unlawfully Held in Bondage), πριν ακόμα κι από την Επανάσταση.
- Ο John Greenleaf Whittier (Φίλος) αφιέρωσε 20 χρόνια από τη ζωή του για την κατάργηση της δουλείας, μέχρι που τελικά κατέρρευσε. Έτρεξε, ταξίδεψε, μίλησε, δημοσίευσε, έφαγε ξύλο, ρισκάρισε τη ζωή του, θυσίασε την πολιτική του καριέρα, την υγεία του, περιφρονήθηκε και χλευάστηκε, κι όλα αυτά για κάτι που θεωρούσε ηθικά σωστό: δεν δέχτηκε να κάνει εκπτώσεις.
- Ο Isaac Hopper (Φίλος) ήρθε αντιμέτωπος με αγριεμένους δουλέμπορους και με τους τραμπούκους τους, εξαιτίας της δράσης του.
- Η κόρη του, Abigail Hopper Gibbons (Φίλη) δούλεψε μια ζωή για τα παιδιά των δρόμων, για τα δικαιώματα των φυλακισμένων, ειδικά των γυναικών, για θέματα ισότητας και για πρόνοια στους ηλικιωμένους.
- Ο συνωνόματος Elias Hicks (Φίλος) υπήρξε ο κυριότερους λόγους που καταργήθηκε η δουλεία στην πολιτεία της Νέας Υόρκης.
- Ο Anthony Benezet (Φίλος), πέρα από το έργο του στην απελευθέρωση των δούλων, ήταν αυτός που ίδρυσε και το πρώτο σχολείο για μαύρους στις ΗΠΑ, καθώς και το πρώτο σχολείο για κορίτσια.
- Ο άνθρωπος που βοήθησε τους περισσότερους φυγάδες πρώην σκλάβους κατά τον Υπόγειο Σιδηρόδρομο των ΗΠΑ ήταν ο Levi Coffin (Φίλος) – ή αν δεν ήταν αυτός, τότε μάλλον θα ήταν ο Thomas Garett (Φίλος), το μοντέλο για τον “Simeon Halliday”, τον Καλόκαρδο Κουακέρο, στην Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά. Αν ψάξετε πληροφορίες για τον Υπόγειο Σιδηρόδρομο και τις οργανώσεις χειραφέτησης στις ΗΠΑ, θα βρείτε... υπερβολικά πολλούς Κουακέρους να δραστηριοποιούνται σ’ αυτά.
- Το κίνημα Free Produce (αν δεν κάνω λάθος, το πρώτο μποϊκοτάζ της ιστορίας;) ήταν κι αυτό κίνημα των Κουακέρων.
- Αν θέλετε να διαβάσετε συγκεκριμένες ιστορίες, μπορείτε να βρείτε εδώ για τον Levi Coffin (What is the matter, Henry? What makes thee speak so cautiously? Is there any one in your village who would capture a fugitive slave? If there is, hunt him up and bring him here. I would like to introduce this young lady to him. I think we could make an abolitionist of him) και άλλους, επίσης και εδώ.
- Αν ψάχνετε τον πρώτο Ευρωπαίο που ζήτησε να καταργηθεί η θανατική ποινή, αυτός ήταν ο John Bellers (Φίλος), από τον 17ο αιώνα ακόμα.
Ακόμα περισσότερο: ο Bellers οραματιζόταν τη φυλάκιση με χαρακτήρα αναμορφωτικό, όχι τιμωρητικό, με ανθρώπινες συνθήκες κράτησης και εργαστήρια για τους φυλακισμένους, ώστε να καταρτιστούν σε κάποια τέχνη και όταν αποφυλακιστούν να μην ξανακυλίσουν στην εγκληματικότητα.
Ακόμα περισσότερο: ο Bellers είχε μια πολύ... αντι-ΔΝΤ οπτική για την οικονομία και την παραγωγή, τιμούσε τους ανθρώπους της χειρωνακτικής εργασίας και ζητούσε να αμοίβονται καλά και να γίνονται σεβαστοί.
Ακόμα περισσότερο: οδηγήθηκε σε κάποιο είδος σκέψης ότι η κοινωνία που ζούμε είναι εκμεταλλευτική, όχι δίκαιη, ότι οι πλούσιοι εκμεταλλεύονται την υπεραξία της εργασίας των φτωχών (όχι μ’ αυτή τη διατύπωση, φυσικά). Τόνιζε ότι είναι προς το συμφέρον των πλούσιων να φροντίζουν τους φτωχούς, να τους παρέχουν δωρεάν υγεία και μόρφωση: ουσιαστικά, δηλαδή, ήταν ο πρώτος που οραματίστηκε αυτό που σήμερα θα λέγαμε εθνικό σύστημα υγείας & δωρέαν δημόσια εκπαίδευση. Και για τους ηλικιωμένους επίσης: ο Bellers πρέπει να ήταν και ο πρώτος που οραματίστηκε ένα εθνικό συνταξιοδοτικό σύστημα.
Ακόμα περισσότερο: ο Bellers οδηγήθηκε και στη μαρξιστική ιδέα ότι το προϊόν θα πρέπει να αμοίβεται ανάλογα με την επενδεδυμένη εργασία σ’ αυτό. Είχε ορισμένες ιδέες που σήμερα θα τις λέγαμε σοσιαλδημοκρατικές / σοσιαλιστικές / ριζοσπαστικές – πάντως, σίγουρα δεν ήταν ιδέες Μέρκελ και ΔΝΤ. ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΜΟΝΟ ΛΟΓΙΑ ΟΜΩΣ: δούλεψε όλη του τη ζωή σε διάφορα έργα και προγράμματα για τους φτωχούς, τους ανάπηρους, τους άστεγους, τους φυλακισμένους κ.α. Τον μνημονεύει και ο Μαρξ σε κάποια σημεία του Κεφαλαίου και στη προσωπική του αλληλογραφία, και μάλιστα με θερμά λόγια.
Συμπλήρωμα: διαβάζω εδώ στο www.marxists.org, για τον Bellers και σκέφτομαι ότι μάλλον ήμουν υπερβολικά συγκρατημένος... Μήπως αυτό που ονομάζουμε μαρξισμός είναι στην πραγματικότητα μπελερσισμός;
- Σε πιο σύγχρονα θέματα, η Διεθνής Αμνηστία συνιδρύθηκε από τον Eric Baker (Φίλος). Χωρίς να λέω ότι η Διεθνής Αμνηστεία είναι τέλεια ή ότι είναι η απάντηση στα προβλήματα, πάντως σίγουρα είναι κάτι που καλύτερα να υπάρχει παρά να μην υπάρχει.
- Ο Bayarn Rustin (Φίλος) ήταν σοσιαλιστής, αγωνιστής και στενός συνεργάτης του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των μαύρων, των ομοφυλόφυλων και των φτωχών.
- Όπως διαβάζω σ’ αυτήν την έκθεση του αμερικάνικου υπουργείου δικαιοσύνης, οι Κουακέροι ήταν και στη λίστα των «ύποπτων τρομοκρατών» του FBI επί Μπους, κάτι μάλλον τιμητικό γι’ αυτούς. Δεν είναι έκπληξη, ξέρω ότι οι Φίλοι στις ΗΠΑ ζητάνε και πιέζουν, ακόμα και σε επίπεδο ΟΗΕ, για φόρο ειρήνης (Peace Tax) – δικαίωμα του φορολογουμένου να μην καταβάλει φόρους αν αυτοί χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς – καθώς και για να αναγνωριστεί το δικαίωμα στην άρνηση στράτευσης από συνείδηση. Δεν χρειάζεται να πω πόσο απεχθή είναι αυτά στους ρεαλιστές και τους ρεπουμπλικανόψυχους.
- Ειλικρινά, κάπου πρέπει να σταματήσω. Έχω κι άλλο, πολύ υλικό που δεν πρόλαβα ακόμα να επεξεργαστώ.
Συγνώμη, αλλά η εικόνα που σχηματίζω είναι ότι οι Κουακέροι υπήρξαν ένας από τους παράγοντες που διαμόρφωσε την εποχή μας! Κοιτάξτε τον κόσμο γύρω σας. Ένας λόγος που είναι έτσι όπως είναι, ΚΑΙ ΟΧΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ, σε θέματα ειρήνευσης, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ισότητας, πρόνοιας για τους φτωχούς, τους φυλακισμένους, τους ψυχοπαθείς, τα ζώα κ.α. υπήρξε η τρέλα των Κουακέρων. Ήταν καθοριστικοί για την κατάργηση της δουλείας• βοήθησαν στο να γίνουν εύλογες κάποιες σύγχρονες ιδέες και θεσμοί, όπως η ισότητα όλων των ανθρώπων, η ελεύθερη δημόσια παιδεία, οι δημόσιες υπηρεσίες υγείας, η κατάργηση της θανατικής ποινής, το κράτος πρόνοιας κ.α.• επηρέασαν πολύ κόσμο μέσα από το παράδειγμά τους• τέλος, δεν μπορώ να μη σκεφτώ ότι ο John Bellers ήταν και μια από τις σημαντικές επιρροές του Μαρξ. Ώστε «οι ιστορικές διαδικασίες καθορίζονται από μιαν ανθρώπινη φύση χωρίς τίποτα το ευγενές και ενάρετο», κατά Κονδύλη; Δεν είμαι σίγουρος!
Είναι περίεργη φάση οι Κουακέροι! Δεν είναι εύκολα εξηγήσιμοι – όχι απ’ τη σκοπιά ενός ρεαλιστή, τουλάχιστον!
Οι Χαμένοι Αγώνες
Το μόνο που ΔΕΝ μπορείς να κατηγορήσεις τους Κουακέρους είναι για ηθικολογία του καναπέ, αγώνα του facebook και φιλοσοφία μετ’ ευτελείας. Οι Κουακέροι δούλεψαν. Και δούλεψαν πολύ! Θυσίασαν χρόνο, χρήμα, ενέργεια, κάποιοι από αυτούς ακόμα και την ελευθερία ή τη ζωή τους. Έπραξαν, δεν έμειναν μόνο στα ωραία λόγια. Υπάρχει κάτι στη ζωή που λέγεται: «ένα γραμμάριο πράξης αξίζει περισσότερο από χίλιους τόνους θεωρίας». Οπότε, τι να πούμε για τους Κουακέρους, που έχουν στην ιστορία τους χίλιους τόνους πράξης; Ως προς την πίστη τους, πείτε ό,τι θέλετε. Μπορεί να σας αρέσει ή να μη σας αρέσει. Σκεφτείτε όμως ότι υπήρξαν αμέτρητοι Φίλοι που βίωσαν τον υπαρξιακό σεισμό του Έντουαρντ Σνόουντεν – κάποια στιγμή είπαν στον εαυτό τους: «αν μένω αδρανής στην αδικία, τότε γίνομαι κι εγώ μέρος της αδικίας».
Ο Κονδύλης έχει δίκιο όταν λέει: «δικαίωμα δεν είναι κάτι που διάγει βίο φαντάσματος μέσα στα κεφάλια των φιλοσόφων ή που ευδοκιμεί στα χείλη των προπαγανδιστών». Όμως δεν μπορεί να δει τίποτα άλλο από μια παγκόσμια κυβέρνηση να επιβάλλει, ιεραρχικά, τα ανθρώπινα δικαιώματα δια της ισχύος. Σε αντίθεση με αυτόν, όλοι οι Φίλοι που ανέφερα πιο πάνω (και χιλιάδες άλλοι που δεν ανέφερα) έδωσαν χαμένους αγώνες, με τρέλα και ιδεαλισμό, χωρίς ΚΑΘΟΛΟΥ ρεαλισμό – μα εντελώς καθόλου, ούτε για δείγμα, όποιος θέλει ρεαλισμό να πάει αλλού! Ο καθένας από το μετερίζι του, διόρθωσε κάτι στο προσωπικό του μικροσύμπαν και απέτυχε γλυκά να διορθώσει τον κόσμο – μιλάμε όμως για γλυκιά αποτυχία, αυτή που αφήνει πίσω της μια ωραία επίγευση, μακάρι όλες οι αποτυχίες στη ζωή να ήταν τέτοιες. Αυτοί οι χαμένοι αγώνες είναι που έχουν να αντιπαραβάλουν οι Κουακέροι στον Κονδύλη. Διότι ξέφυγαν από τον αφορισμό του! Πράγματι, δικαίωμα δεν είναι κάτι που διάγει βίο φαντάσματος μέσα στα κεφάλια των φιλοσόφων ή ευδοκιμεί στα χείλη των προπαγανδιστών• δικαίωμα είναι κάτι που το κάνεις πράξη – εσύ ο ίδιος, προσωπικά – δουλεύοντας και ρισκάροντας γι’ αυτό. Έτσι κερδίζεις το δικαίωμα να μιλάς για δικαίωμα, και δεν μπορεί να στο πάρει κανένας ρεαλιστής. Άμα σηκώθηκες από τον καναπέ και το facebook και δούλεψες, θυσίασες, ρισκάρισες, τότε respect, κέρδισες το δικαίωμα να λες ό,τι θες.
Ο Νίκος Γκάτσος έχει δίκιο όταν λέει: «καληνύχτα, Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν θ’ αλλάξει ποτέ». Απόλυτο δίκιο. Και ΑΚΡΙΒΩΣ επειδή έχει δίκιο, οφείλουμε να συνεχίσουμε τον χαμένο αγώνα! Είναι αυτό ακριβώς που έπιασε ο φίλος εδώ πέρα (αναφέρεται στο τραγούδι του Χατζιδάκι): But they say / This world will never change / Then my vow to remain / The last one to fight. Μόνο όταν ξέρεις ότι δεν υπάρχει ελπίδα νίκης, ο διαιτητής είναι πληρωμένος, ο αγώνας σικέ, ο Μπέος τον έχει στήσει, τότε μόνο έχει αξία να συνεχίσεις να παλεύεις! Αφήνουμε τον ρεαλισμό στον Κονδύλη και τους θεωρητικούς, να απαντάνε σε διανοούμενους, που απαντάνε σε άλλους διανοούμενους, που απαντάνε σε άλλους διανοούμενους κ.λπ., αγώνας μέσα από βιβλία, άρθρα, facebook: και επαναστάσεις στα όνειρά του αναζητεί. Όπως και οι Κουακέροι, με τους χαμένους αγώνες είναι που κερδίζεις.
Δεν ήταν όμως εντελώς χαμένοι οι αγώνες τους! Αν ο κόσμος γύρω μας είναι έτσι όπως είναι, και όχι χειρότερος, οφείλεται και στους Κουακέρους. Κάτι που δίνει μια απάντηση και στον Νίκο Γκάτσο: με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί.
Πάντα;
Χμμμ... δεν μου είναι προφανές!
* * * * * * * * * * * * * *
ΥΓ: Τα ξέρατε όλα τα παραπάνω για τους Κουακέρους; (κι άλλα πολλά που δεν έγραψα;). Χωρίς να λέω πουθενά ότι είναι τέλειοι, πάντως δεν θέλουν να προβάλλονται. Το κάνε το καλό και ρίξτο στον γυαλό είναι ιερό γι’ αυτούς, όπως επίσης κι ότι οφείλεις να μιλάς μόνο με το παράδειγμά σου, όχι με λόγια. Άμα έχετε κουραστεί από τις υποκρισίες ιερωμένων, που μετατρέπουν το φιλανθρωπικό τους έργο σε καμπάνια δημοσίων σχέσεων, να ξέρετε ότι υπάρχει μια θρησκευτική ομάδα που έχει ιερό το κάνε το καλό και ρίξτο στον γυαλό.
Ονομάζω «ρεπουμπλικανοψυχία» τη στάση (1) ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κακός (επιθετικός, εγωιστής, άνομος κ.λπ.), (2) μόνο από βία καταλαβαίνει κι από καταναγκαστική επιβολή, (3) οπότε χρειάζεται τις κυβερνήσεις (ενδεχομένως και την ελίτ) να τον χαλιναγωγούν δια της ισχύος, (4) οποιαδήποτε πρόοδος είναι μοιραίο να επιβληθεί από πάνω προς τα κάτω, ιεραρχικά, και οποιαδήποτε συζήτηση έχει νόημα να γίνεται μόνο με όρους εξουσιαστικούς, με όρους επιβολής. Αυτό συνήθως παρουσιάζεται ως «ρεαλισμός», και ο κάθε ρεπουμπλικανόψυχος που υιοθετεί μια τέτοια φιλοσοφία, θεωρεί για τον εαυτό του ότι δεν πετάει στα σύννεφα όπως οι αφελείς ιδεαλιστές. Όπως λέει ο ίδιος ο Κονδύλης στο άρθρο του: «Δικαίωμα δεν είναι κάτι που απλώς διάγει βίο φαντάσματος μέσα στα κεφάλια των φιλοσόφων ή που ευδοκιμεί στα χείλη των προπαγανδιστών». Αν θέλετε το σημείο (1) στο έργο του, θα το βρείτε στις τελευταίες γραμμές του δοκιμίου του, Παλιά και Νέα Θεότητα (2003): «Οι ιστορικές διαδικασίες καθορίζονται από μιαν ανθρώπινη φύση πολύ διαφορετική από τα σχήματα τού αθεϊστικού ανθρωπισμού: εκείνη, για την οποία μίλησε πριν από είκοσι τέσσερεις αιώνες ο Θουκυδίδης, χωρίς στο μεταξύ να διαψευστεί πρακτικά. Κι αυτή η ανθρώπινη φύση δεν έχει τίποτα το ευγενές και ενάρετο, είναι η πλεονεξία και η αγάπη για τις τιμές». Δεν κρατήθηκε κι αυτός, μίλησε για ανθρώπινη φύση, έτσι ώστε οι υπόλοιπες θέσεις να συνάγονται ως λογική αναγκαιότητα και οι ίδιοι να ισχυρίζονται «μιλάμε στο όνομα της ωμής αλήθειας, έξω από ιδεολογίες».
Χρωστάμε όμως μια απάντηση στον Κονδύλη και στους ρεπουμπλικανόψυχους...
Ένα Γραμμάριο Πράξης, Χίλιοι Τόνοι Θεωρίας
Πριν λίγο καιρό έψαξα στο ίντερνετ να βρω πληροφορίες για τους Κουακέρους – τους «Φίλους», όπως αυτοαποκαλούνται. Δεν ήξερα πολλά γι’ αυτούς, μόνο ότι έδρασαν κυρίως σε Βρετανία και ΗΠΑ, ότι αρνούνται να πάρουν όπλα και να πολεμήσουν, δεν έχουν ιερείς, πάστορες, εκκλησίες, δεν δίνουν μεγάλη βαρύτητα στη Βίβλο, μέχρι εκεί. Όποιος θέλει πέντε πολύ γενικά πράγματα για την πίστη τους, μπορεί να διαβάσει εδώ. Βρήκα λοιπόν κάποιες πληροφορίες στο ίντερνετ για τη δράση τους, όπου και θα παραθέσω ένα πολύ μικρό δείγμα.
Λοιπόν, δεν μπορείτε να φανταστείτε τι έχουν κάνει οι Κουακέροι!
- Αν ψάχνετε τους πρώτους λευκούς που εναντιώθηκαν ανοιχτά στον θεσμό της δουλείας, τόσο στη Βρετανία όσο και στις ΗΠΑ (αποικίες), αυτοί ήταν οι Κουακέροι. Από τον 17ο αιώνα ακόμα. Λίγο αργότερα, οι Κουακέροι όρισαν ότι «Φίλος» και «δουλοκτήτης» είναι ιδιότητες που δεν συμβιβάζονται και απελευθέρωσαν τους δούλους τους. Όλον τον 18ο αιώνα, οι Κουακέροι πίεζαν για μεταρρυθμίσεις και στις δυο μεριές του Ατλαντικού, δούλεψαν για να αλλάξουν την κοινή γνώμη στο θέμα της δουλείας.
- Κουακέροι ήταν που ίδρυσαν την Εταιρεία για την Κατάργηση του Δουλεμπορίου στη Βρετανία το 1787 – η οποία πέτυχε τον σκοπό της: από ό,τι καταλαβαίνω ήταν μάλλον ο βασικός λόγος που καταργήθηκε η δουλεία στην Βρετανική Αυτοκρατορία. Κατάφερε να κάνει μόδα την εναντίωση στη δουλεία (Am I not a man and a brother?)
- Η Elizabeth Heyrick (Φίλη) αφιέρωσε όλη τη ζωή της• έτρεξε, οργάνωσε, διαμαρτυρήθηκε, δημοσίευσε, κινητοποίησε για την κατάργηση της δουλείας, της θανατικής ποινής, για τα δικαιώματα των φυλακισμένων, των ψυχοπαθών, των ζώων, των γυναικών, των φτωχών, καθώς και για τη διεύρυνση της δημοκρατίας.
- Ο William Allen (Φίλος) δούλεψε για την κατάργηση της δουλείας, την εκπαίδευση των φτωχών, την ειρήνη, μοίραζε ακόμα και συσσίτια στους φτωχούς.
- Η Sophia Sturge (Φίλη) επισκεύτηκε πάνω από 3.000 οικογένειες στο Μπίρμινγχαμ καλώντας τους να μην καταναλώνουν προϊόντα δουλεμπόρων (κυρίως ζάχαρη).
- Ο Joseph Rowntree (Φίλος) ήταν εργοστασιάρχης, όπου πιτσιρικάς επισκεύτηκε με τον πατέρα του την Ιρλανδία και είδε με τα μάτια του τη φρίκη του λιμού εκεί. Αυτό τον επηρέασε βαθιά και τελικά τρελάθηκε (το «τρελάθηκε» ως κοπλιμέντο). Έγινε ένας πολύ επιτυχημένος εργοστασιάρχης που θεωρούσε ότι οι 4.000 εργάτες του πρέπει να απολαμβάνουν σεβασμό, καλές συνθήκες εργασίας, σύνταξη, καλό μισθό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και εκπαίδευση. Σε κάποια στιγμή, δώρισε τη μισή του περιουσία για να κατασκευαστούν χωριά κατοικιών για οικογένειες χαμηλών εισοδημάτων. Χώρια που οι πολιτικές του ιδέες ήταν σοσιαλδημοκρατικές / σοσιαλιστικές. Οι υποτροφίες που χρηματοδότησε συνεχίζουν να υπάρχουν ως σήμερα. Ήταν μεν κεφαλαιοκράτης, από τη μια, από την άλλη όμως μακάρι όλοι οι κεφαλαιοκράτες να ήταν σαν κι αυτόν.
- O John Rowntree δεν ήταν η μόνη περίπτωση. Ένας άλλος τέτοιος σοσιαλιστής εργοστασιάρχης ήταν και ο George Cadbury (Φίλος).
Αλλά και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού:
- Οι σύγχρονες αντιλήψεις της δημοκρατίας, της λαϊκής κυριαρχίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του πλουραλισμού χρωστάνε κάτι στον William Penn (Φίλος), που ίδρυσε κι έδωσε το όνομά του στην πολιτεία της Pennsylvania. Από την αρχή ακόμα θέσπισε θρησκευτική ελευθερία, δημοκρατία και εκλογές, συνταγματικό περιορισμό της κυβερνητικής ισχύος, λαϊκή δικαιοσύνη, ανθρώπινες συνθήκες κράτησης για τους φυλακισμένους, και καλές σχέσεις με τους ντόπιους Ινδιάνους βασισμένες στον διάλογο, όχι στα όπλα. Είχε την ιδέα ότι δεν θα πρέπει να κυριαρχεί κάποια κοινωνική, θρησκευτική, φυλετική ομάδα, αντίθετα, το ιδανικό του ήταν πλουραλιστικό, η πολιτεία να γίνει ένα χωνευτήρι ανθρώπων. Επέμενε ότι οι γυναίκες οφείλουν να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες και οι Ινδιάνοι τα ίδια δικαιώματα με τους λευκούς. Ο Βολταίρος έλεγε για την πολιτεία της Pennsylvania, η μόνη κυβέρνηση στον κόσμο που προστατεύει τις μειονότητες και είναι πραγματικά υπόλογη στους πολίτες της. Πρέπει να ήταν και η πρώτη πολιτική οντότητα στον κόσμο που εφάρμοσε χωρισμό των εξουσιών.
Ουσιαστικά, ο William Penn επιχείρησε να ιδρύσει την ουτοπία. Ένα παλιό σύνθημα του Συνασπισμού ήταν «μια άλλη κοινωνία είναι εφικτή»• ο William Penn το έκανε πράξη.
Το ουτοπικό μέρος του πειράματός του τελικά απέτυχε. Μετά τον θάνατο του ιδρυτή, τα παιδιά του κράτησαν τις πιο αντιδραστικές στάσεις και δεν διατήρησαν τίποτα από τις ανθρωπιστικές νοοτροπίες του πατέρα τους. Ήταν όμως μια γλυκιά αποτυχία. Όχι μόνο το Σύνταγμα και οι δημοκρατικοί θεσμοί της Pennsylvania υπήρξαν πρότυπο για τη δημοκρατία των ΗΠΑ, αλλά κάτι πολύ περισσότερο: το πείραμα του Penn λειτούργησε ως εμφατικό παράδειγμα. Ναι, μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι από εντελώς διαφορετικές κουλτούρες, θρησκείες, φυλές• ναι, μπορούν να λειτουργήσουν στην πράξη οι δημοκρατικοί θεσμοί• ναι, όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, χωρίς φυσικές ιεραρχίες. Η φοβερή νόρμα του Penn («όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι») μπορεί μεν ακόμα και σήμερα να μην εκπληρώνεται ποτέ. Τουλάχιστον όμως κάποιοι τέτοιοι τρελοί σαν κι αυτόν ήταν που πέταξαν το μπαλάκι στην άλλη μεριά, στους υποκριτές, να «εξηγήσουν» για ποιους λόγους κάνουν εκπτώσεις από τη νόρμα. Σε κάθε περίπτωση, δεν είμαι εγώ αυτός που θα κατηγορήσει κάποιον επειδή κυνήγησε το όνειρο. Και μακάρι όλες οι αποτυχίες στη ζωή να ήταν τέτοιες.
- Αν ψάχνετε έναν φλογερό ιδεαλιστή κάθετα αντίθετο στη δουλεία, στον πόλεμο, στην κοινωνική ανισότητα και στην κακομεταχείρηση των ζώων, θα τον βρείτε στον John Woolman (Φίλος).
- Κουακέροι ήταν αυτοί που ίδρυσαν την πρώτη εταιρεία για την απελευθέρωση των δούλων στις ΗΠΑ (Society for the Relief of Free Negroes Unlawfully Held in Bondage), πριν ακόμα κι από την Επανάσταση.
- Ο John Greenleaf Whittier (Φίλος) αφιέρωσε 20 χρόνια από τη ζωή του για την κατάργηση της δουλείας, μέχρι που τελικά κατέρρευσε. Έτρεξε, ταξίδεψε, μίλησε, δημοσίευσε, έφαγε ξύλο, ρισκάρισε τη ζωή του, θυσίασε την πολιτική του καριέρα, την υγεία του, περιφρονήθηκε και χλευάστηκε, κι όλα αυτά για κάτι που θεωρούσε ηθικά σωστό: δεν δέχτηκε να κάνει εκπτώσεις.
- Ο Isaac Hopper (Φίλος) ήρθε αντιμέτωπος με αγριεμένους δουλέμπορους και με τους τραμπούκους τους, εξαιτίας της δράσης του.
- Η κόρη του, Abigail Hopper Gibbons (Φίλη) δούλεψε μια ζωή για τα παιδιά των δρόμων, για τα δικαιώματα των φυλακισμένων, ειδικά των γυναικών, για θέματα ισότητας και για πρόνοια στους ηλικιωμένους.
- Ο συνωνόματος Elias Hicks (Φίλος) υπήρξε ο κυριότερους λόγους που καταργήθηκε η δουλεία στην πολιτεία της Νέας Υόρκης.
- Ο Anthony Benezet (Φίλος), πέρα από το έργο του στην απελευθέρωση των δούλων, ήταν αυτός που ίδρυσε και το πρώτο σχολείο για μαύρους στις ΗΠΑ, καθώς και το πρώτο σχολείο για κορίτσια.
- Ο άνθρωπος που βοήθησε τους περισσότερους φυγάδες πρώην σκλάβους κατά τον Υπόγειο Σιδηρόδρομο των ΗΠΑ ήταν ο Levi Coffin (Φίλος) – ή αν δεν ήταν αυτός, τότε μάλλον θα ήταν ο Thomas Garett (Φίλος), το μοντέλο για τον “Simeon Halliday”, τον Καλόκαρδο Κουακέρο, στην Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά. Αν ψάξετε πληροφορίες για τον Υπόγειο Σιδηρόδρομο και τις οργανώσεις χειραφέτησης στις ΗΠΑ, θα βρείτε... υπερβολικά πολλούς Κουακέρους να δραστηριοποιούνται σ’ αυτά.
- Το κίνημα Free Produce (αν δεν κάνω λάθος, το πρώτο μποϊκοτάζ της ιστορίας;) ήταν κι αυτό κίνημα των Κουακέρων.
- Αν θέλετε να διαβάσετε συγκεκριμένες ιστορίες, μπορείτε να βρείτε εδώ για τον Levi Coffin (What is the matter, Henry? What makes thee speak so cautiously? Is there any one in your village who would capture a fugitive slave? If there is, hunt him up and bring him here. I would like to introduce this young lady to him. I think we could make an abolitionist of him) και άλλους, επίσης και εδώ.
- Αν ψάχνετε τον πρώτο Ευρωπαίο που ζήτησε να καταργηθεί η θανατική ποινή, αυτός ήταν ο John Bellers (Φίλος), από τον 17ο αιώνα ακόμα.
Ακόμα περισσότερο: ο Bellers οραματιζόταν τη φυλάκιση με χαρακτήρα αναμορφωτικό, όχι τιμωρητικό, με ανθρώπινες συνθήκες κράτησης και εργαστήρια για τους φυλακισμένους, ώστε να καταρτιστούν σε κάποια τέχνη και όταν αποφυλακιστούν να μην ξανακυλίσουν στην εγκληματικότητα.
Ακόμα περισσότερο: ο Bellers είχε μια πολύ... αντι-ΔΝΤ οπτική για την οικονομία και την παραγωγή, τιμούσε τους ανθρώπους της χειρωνακτικής εργασίας και ζητούσε να αμοίβονται καλά και να γίνονται σεβαστοί.
Ακόμα περισσότερο: οδηγήθηκε σε κάποιο είδος σκέψης ότι η κοινωνία που ζούμε είναι εκμεταλλευτική, όχι δίκαιη, ότι οι πλούσιοι εκμεταλλεύονται την υπεραξία της εργασίας των φτωχών (όχι μ’ αυτή τη διατύπωση, φυσικά). Τόνιζε ότι είναι προς το συμφέρον των πλούσιων να φροντίζουν τους φτωχούς, να τους παρέχουν δωρεάν υγεία και μόρφωση: ουσιαστικά, δηλαδή, ήταν ο πρώτος που οραματίστηκε αυτό που σήμερα θα λέγαμε εθνικό σύστημα υγείας & δωρέαν δημόσια εκπαίδευση. Και για τους ηλικιωμένους επίσης: ο Bellers πρέπει να ήταν και ο πρώτος που οραματίστηκε ένα εθνικό συνταξιοδοτικό σύστημα.
Ακόμα περισσότερο: ο Bellers οδηγήθηκε και στη μαρξιστική ιδέα ότι το προϊόν θα πρέπει να αμοίβεται ανάλογα με την επενδεδυμένη εργασία σ’ αυτό. Είχε ορισμένες ιδέες που σήμερα θα τις λέγαμε σοσιαλδημοκρατικές / σοσιαλιστικές / ριζοσπαστικές – πάντως, σίγουρα δεν ήταν ιδέες Μέρκελ και ΔΝΤ. ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΜΟΝΟ ΛΟΓΙΑ ΟΜΩΣ: δούλεψε όλη του τη ζωή σε διάφορα έργα και προγράμματα για τους φτωχούς, τους ανάπηρους, τους άστεγους, τους φυλακισμένους κ.α. Τον μνημονεύει και ο Μαρξ σε κάποια σημεία του Κεφαλαίου και στη προσωπική του αλληλογραφία, και μάλιστα με θερμά λόγια.
Συμπλήρωμα: διαβάζω εδώ στο www.marxists.org, για τον Bellers και σκέφτομαι ότι μάλλον ήμουν υπερβολικά συγκρατημένος... Μήπως αυτό που ονομάζουμε μαρξισμός είναι στην πραγματικότητα μπελερσισμός;
- Σε πιο σύγχρονα θέματα, η Διεθνής Αμνηστία συνιδρύθηκε από τον Eric Baker (Φίλος). Χωρίς να λέω ότι η Διεθνής Αμνηστεία είναι τέλεια ή ότι είναι η απάντηση στα προβλήματα, πάντως σίγουρα είναι κάτι που καλύτερα να υπάρχει παρά να μην υπάρχει.
- Ο Bayarn Rustin (Φίλος) ήταν σοσιαλιστής, αγωνιστής και στενός συνεργάτης του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των μαύρων, των ομοφυλόφυλων και των φτωχών.
- Όπως διαβάζω σ’ αυτήν την έκθεση του αμερικάνικου υπουργείου δικαιοσύνης, οι Κουακέροι ήταν και στη λίστα των «ύποπτων τρομοκρατών» του FBI επί Μπους, κάτι μάλλον τιμητικό γι’ αυτούς. Δεν είναι έκπληξη, ξέρω ότι οι Φίλοι στις ΗΠΑ ζητάνε και πιέζουν, ακόμα και σε επίπεδο ΟΗΕ, για φόρο ειρήνης (Peace Tax) – δικαίωμα του φορολογουμένου να μην καταβάλει φόρους αν αυτοί χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς – καθώς και για να αναγνωριστεί το δικαίωμα στην άρνηση στράτευσης από συνείδηση. Δεν χρειάζεται να πω πόσο απεχθή είναι αυτά στους ρεαλιστές και τους ρεπουμπλικανόψυχους.
- Ειλικρινά, κάπου πρέπει να σταματήσω. Έχω κι άλλο, πολύ υλικό που δεν πρόλαβα ακόμα να επεξεργαστώ.
Συγνώμη, αλλά η εικόνα που σχηματίζω είναι ότι οι Κουακέροι υπήρξαν ένας από τους παράγοντες που διαμόρφωσε την εποχή μας! Κοιτάξτε τον κόσμο γύρω σας. Ένας λόγος που είναι έτσι όπως είναι, ΚΑΙ ΟΧΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ, σε θέματα ειρήνευσης, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ισότητας, πρόνοιας για τους φτωχούς, τους φυλακισμένους, τους ψυχοπαθείς, τα ζώα κ.α. υπήρξε η τρέλα των Κουακέρων. Ήταν καθοριστικοί για την κατάργηση της δουλείας• βοήθησαν στο να γίνουν εύλογες κάποιες σύγχρονες ιδέες και θεσμοί, όπως η ισότητα όλων των ανθρώπων, η ελεύθερη δημόσια παιδεία, οι δημόσιες υπηρεσίες υγείας, η κατάργηση της θανατικής ποινής, το κράτος πρόνοιας κ.α.• επηρέασαν πολύ κόσμο μέσα από το παράδειγμά τους• τέλος, δεν μπορώ να μη σκεφτώ ότι ο John Bellers ήταν και μια από τις σημαντικές επιρροές του Μαρξ. Ώστε «οι ιστορικές διαδικασίες καθορίζονται από μιαν ανθρώπινη φύση χωρίς τίποτα το ευγενές και ενάρετο», κατά Κονδύλη; Δεν είμαι σίγουρος!
Είναι περίεργη φάση οι Κουακέροι! Δεν είναι εύκολα εξηγήσιμοι – όχι απ’ τη σκοπιά ενός ρεαλιστή, τουλάχιστον!
Οι Χαμένοι Αγώνες
Το μόνο που ΔΕΝ μπορείς να κατηγορήσεις τους Κουακέρους είναι για ηθικολογία του καναπέ, αγώνα του facebook και φιλοσοφία μετ’ ευτελείας. Οι Κουακέροι δούλεψαν. Και δούλεψαν πολύ! Θυσίασαν χρόνο, χρήμα, ενέργεια, κάποιοι από αυτούς ακόμα και την ελευθερία ή τη ζωή τους. Έπραξαν, δεν έμειναν μόνο στα ωραία λόγια. Υπάρχει κάτι στη ζωή που λέγεται: «ένα γραμμάριο πράξης αξίζει περισσότερο από χίλιους τόνους θεωρίας». Οπότε, τι να πούμε για τους Κουακέρους, που έχουν στην ιστορία τους χίλιους τόνους πράξης; Ως προς την πίστη τους, πείτε ό,τι θέλετε. Μπορεί να σας αρέσει ή να μη σας αρέσει. Σκεφτείτε όμως ότι υπήρξαν αμέτρητοι Φίλοι που βίωσαν τον υπαρξιακό σεισμό του Έντουαρντ Σνόουντεν – κάποια στιγμή είπαν στον εαυτό τους: «αν μένω αδρανής στην αδικία, τότε γίνομαι κι εγώ μέρος της αδικίας».
Ο Κονδύλης έχει δίκιο όταν λέει: «δικαίωμα δεν είναι κάτι που διάγει βίο φαντάσματος μέσα στα κεφάλια των φιλοσόφων ή που ευδοκιμεί στα χείλη των προπαγανδιστών». Όμως δεν μπορεί να δει τίποτα άλλο από μια παγκόσμια κυβέρνηση να επιβάλλει, ιεραρχικά, τα ανθρώπινα δικαιώματα δια της ισχύος. Σε αντίθεση με αυτόν, όλοι οι Φίλοι που ανέφερα πιο πάνω (και χιλιάδες άλλοι που δεν ανέφερα) έδωσαν χαμένους αγώνες, με τρέλα και ιδεαλισμό, χωρίς ΚΑΘΟΛΟΥ ρεαλισμό – μα εντελώς καθόλου, ούτε για δείγμα, όποιος θέλει ρεαλισμό να πάει αλλού! Ο καθένας από το μετερίζι του, διόρθωσε κάτι στο προσωπικό του μικροσύμπαν και απέτυχε γλυκά να διορθώσει τον κόσμο – μιλάμε όμως για γλυκιά αποτυχία, αυτή που αφήνει πίσω της μια ωραία επίγευση, μακάρι όλες οι αποτυχίες στη ζωή να ήταν τέτοιες. Αυτοί οι χαμένοι αγώνες είναι που έχουν να αντιπαραβάλουν οι Κουακέροι στον Κονδύλη. Διότι ξέφυγαν από τον αφορισμό του! Πράγματι, δικαίωμα δεν είναι κάτι που διάγει βίο φαντάσματος μέσα στα κεφάλια των φιλοσόφων ή ευδοκιμεί στα χείλη των προπαγανδιστών• δικαίωμα είναι κάτι που το κάνεις πράξη – εσύ ο ίδιος, προσωπικά – δουλεύοντας και ρισκάροντας γι’ αυτό. Έτσι κερδίζεις το δικαίωμα να μιλάς για δικαίωμα, και δεν μπορεί να στο πάρει κανένας ρεαλιστής. Άμα σηκώθηκες από τον καναπέ και το facebook και δούλεψες, θυσίασες, ρισκάρισες, τότε respect, κέρδισες το δικαίωμα να λες ό,τι θες.
Ο Νίκος Γκάτσος έχει δίκιο όταν λέει: «καληνύχτα, Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δεν θ’ αλλάξει ποτέ». Απόλυτο δίκιο. Και ΑΚΡΙΒΩΣ επειδή έχει δίκιο, οφείλουμε να συνεχίσουμε τον χαμένο αγώνα! Είναι αυτό ακριβώς που έπιασε ο φίλος εδώ πέρα (αναφέρεται στο τραγούδι του Χατζιδάκι): But they say / This world will never change / Then my vow to remain / The last one to fight. Μόνο όταν ξέρεις ότι δεν υπάρχει ελπίδα νίκης, ο διαιτητής είναι πληρωμένος, ο αγώνας σικέ, ο Μπέος τον έχει στήσει, τότε μόνο έχει αξία να συνεχίσεις να παλεύεις! Αφήνουμε τον ρεαλισμό στον Κονδύλη και τους θεωρητικούς, να απαντάνε σε διανοούμενους, που απαντάνε σε άλλους διανοούμενους, που απαντάνε σε άλλους διανοούμενους κ.λπ., αγώνας μέσα από βιβλία, άρθρα, facebook: και επαναστάσεις στα όνειρά του αναζητεί. Όπως και οι Κουακέροι, με τους χαμένους αγώνες είναι που κερδίζεις.
Δεν ήταν όμως εντελώς χαμένοι οι αγώνες τους! Αν ο κόσμος γύρω μας είναι έτσι όπως είναι, και όχι χειρότερος, οφείλεται και στους Κουακέρους. Κάτι που δίνει μια απάντηση και στον Νίκο Γκάτσο: με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί.
Πάντα;
Χμμμ... δεν μου είναι προφανές!
* * * * * * * * * * * * * *
ΥΓ: Τα ξέρατε όλα τα παραπάνω για τους Κουακέρους; (κι άλλα πολλά που δεν έγραψα;). Χωρίς να λέω πουθενά ότι είναι τέλειοι, πάντως δεν θέλουν να προβάλλονται. Το κάνε το καλό και ρίξτο στον γυαλό είναι ιερό γι’ αυτούς, όπως επίσης κι ότι οφείλεις να μιλάς μόνο με το παράδειγμά σου, όχι με λόγια. Άμα έχετε κουραστεί από τις υποκρισίες ιερωμένων, που μετατρέπουν το φιλανθρωπικό τους έργο σε καμπάνια δημοσίων σχέσεων, να ξέρετε ότι υπάρχει μια θρησκευτική ομάδα που έχει ιερό το κάνε το καλό και ρίξτο στον γυαλό.
Ξέρω πως επαναλαμβάνομαι, αλλά για την "ανθρώπινη φύση" ας θυμηθούμε αυτό --και μια σχετική συζήτηση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ επίκληση της ανθρώπινης φύσης γίνεται πάντα με πολιτικό σκοπό, ώστε να ισχυρίζεσαι ότι μιλάς από τις αναγκαιότητες της ωμής αλήθειας, έξω από ιδεολογίες και ιδεαλισμούς.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠάντως αυτή η αντιδιαστολή Πολιτισμού – Φύσης, έτσι όπως την περιγράφει ο Σάλινς, δεν πρέπει να είναι αποκλειστικά δυτική. Μάλλον είναι λίγο πιο περίπλοκα τα πράγματα. Στην Ταϊλάνδη έχουν δύο φοβερές λέξεις, παλιές και σιαμέζικες, Πα & Μούανγκ (δεν αποδίδονται ακριβώς οι ταϊλανδικοί ήχοι στις ευρωπαϊκές γλώσσες, ε;). Το Πα μεταφράζεται ζούγκλα, δάσος, και το Μούανγκ μεταφράζεται πόλη, όμως οι λέξεις έχουν ευρύτερη έννοια: Πα είναι η ζούγκλα, οι άνθρωποι της ζούγκλας και η ζωή της ζούγκλας• αντίστοιχα και για το Μούανγκ. Το Πα είναι απρόβλεπτο, αδάμαστο, μη-ελέγξιμο, αναρχικό, το Μούανγκ είναι προβλέψιμο, ελέγξιμο, δαμασμένο, έννομο. «Ο άσπρος ελέφαντας ζει μέσα στη ζούγκλα (Πα)», λέει η λαϊκή παροιμία – δηλαδή, ότι η πόλη (Μούανγκ) και η ζωή της δεν έχουν καρδιά, αντίθετα, καρδιά έχει η ζωή της ζούγκλας (ο άσπρος ελέφαντας είναι σύμβολο για κάτι εξαιρετικό και βασιλικό). Είναι ακριβώς αυτό που λέει ο Σάλινς, Πολιτισμός – Φύση. Ή,όπως μ’ αρέσει εμένα, Κήπος & Αγριότοπος.
Δες λίγο από αυτήν την αναφορά για ένα χωριό Καρέν, σελ. 4:
In the Northern region, the first Thai settlements (called muang) were located in intermountain valleys were irrigation systems supported abundant rice production on the flat riverside plains … the “lowland” areas, became the centre of the main settlements, administration and commerce … In the northern Thai culture, the lowland muang was spatially and symbolically distinct from the upland pa, a word that can be translated as “forest” but which continues to carry with it the older connotation of wildness and lack of domestication, outside the civilized control of the lowland muang.
Επανέρχομαι.
Επανήρθα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤώρα, διάβασε λίγο αυτό το ωραίο άρθρο του Τονγκτσάι, The Quest for Siwilai, για τον εσωτερικό αποικισμό του Σιάμ του 19ου – αρχές 20ου αιώνα. To άρθρο θεωρείται κλασικό, σημείο αναφοράς (μπορώ να στο στείλω με e-mail). Λέει, με λίγα λόγια, ότι η τότε σιαμέζικη αριστοκρατία, παίρνοντας παράδειγμα από τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες, κατασκεύασε μια αντιδιαστολή Πολιτισμού – Φύσης (Μούανγκ – Πα) προκειμένου να κάνει κάτι αντίστοιχο στους δικούς της πληθυσμούς μ’ αυτό που οι Βρετανοί έκαναν στους Ινδούς, οι Γάλλοι στην Ινδοκίνα κ.λπ. Κι αργότερα, αρχές 20ου αιώνα, διάφοροι διανοούμενοι έδωσαν άλλο περιεχόμενο σ’ αυτήν την αντιδιαστολή για να προωθήσουν το επαναστατικό τους περιεχόμενο ενάντια στη μοναρχία.
To μέλημα και στους αριστοκράτες-μοναρχικούς αλλά και στους επαναστάτες ήταν ο εκπολιτισμός της χώρας (siwilai, αγγλική λέξη: “civilize”), μόνο που φυσικά έδινε διαφορετικό περιεχόμενο ο καθένας στο siwilai: οι μεν έβλεπαν το παλάτι και την ιεραρχία αναπόσπαστο συστατικό του, οι δε το αντίθετο. Κατά κάποιον τρόπο, το siwilai αντικατέστησε ή συνδυάστηκε με την αρχαιότερη βουδιστική έννοια του Ταμ (= ντάρμα). Τόσο οι μοναρχικοί όσο και οι επαναστάτες ήταν άνθρωποι του Μούανγκ. Ένα θλιβερό κοινό σημείο ανάμεσά τους, η περιφρονητική ματιά τους για τους ανθρώπους της επαρχίας και των βουνών, τους ανθρώπους του Πα. Παντού και πάντα, το Μούανγκ εχθρεύεται το Πα!
“Before the modern notion of a sovereign power over the entire territory, pa was the domain beyond normal social and political power … A polity and power in the Hindu-Buddhist tradition was not merely secular but indeed religious as well. An area under or outside the "umbrella of merit" implied the cultural or spiritual quality too. Pa was inhabited by wild animals and spirits, who could be benevolent or malevolent, and some very powerful. Those spirits were outside and inferior to the power of dharma … Spiritually speaking, the city was the enlightened space … a rural village was remote from the spiritual center and adjacent to the pa.
Το “merit” του Βουδισμού (μπουν, στα ταϊλανδικά) σημαίνει πνευματικό κεφάλαιο. Είναι το αντίστοιχο της «ευλογίας» σε μας τους ΧΟ, με την έννοια που είχε η λέξη παλιότερα, και το αντίστοιχο της «θείας χάρης» στους Προτεστάντες. Οπότε, το Πα είναι πνευματικώς υπανάπτυκτο μέρος, χωρίς πνευματικές τράπεζες (ναούς, παλάτι) και χωρίς πνευματικά ΑΤΜ (μοναχούς, αγάλματα του Βούδα). Αντίθετα, βρίθει από πνευματικούς τοκογλύφους (πνεύματα)
Θέλω να πω τελικά, και σόρι για την πολυλογία, ότι παρόμοιες αντιδιαστολές Πολιτισμού - Φύσης, πιστεύω, θα βρεις και σ' όλες τις κυριλέ θρησκείες, όχι μόνο στη Δύση και όχι μόνο στον Χριστιανισμό. Ο Βουδισμός πρέπει να λειτούργησε πολλές φορές ως πνευματικό ΔΝΤ, νομιμοποιώντας μοναρχίες, αριστοκρατίες και ελίτ.
ΑπάντησηΔιαγραφή(προς υπεράσπιση του Βουδισμού, να προσθέσω, ιστορικά υπήρξε πολύ πιο ήπιος και ανεκτικός από ό,τι ο Χριστιανισμός)
Αυτά και σόρι για τη φλυαρία!