Η Μόνη Αντιπολίτευση Στην Παγκόσμια Τράπεζα Και Στο ΔΝΤ

Κοιτούσα λίγο ένα περίεργο φαινόμενο που, πιστεύω, έχει οικουμενικές διαστάσεις, τα Πνεύματα εναντίον Φραγμάτων. Μερικά παραδείγματα:

(1) Οι Τόνγκα στη Ζάμπια Ζιμπάμπουε πιστεύουν ότι το Φράγμα Kariba χώρισε το Πνεύμα του ποταμού από τη γυναίκα του. Και ότι μόλις ολοκληρώθηκε το φράγμα, το Πνεύμα πλέον αποτραβήχτηκε οριστικά από τον κόσμο των ανθρώπων. Μα τι οπισθοδρομικοί τύποι, πώς μπορούν να πιστεύουν τέτοια πράγματα; Για να δούμε περισσότερα:

Construction of the Kariba Dam, which relied on what was then the largest loan in the World Bank’s history, required the Tonga to move from their ancestral homes along the Zambezi River to infertile land downstream ... Once cohesive and self-sufficient, the Tonga are troubled by intermittent hunger, rampant alcoholism and astronomical unemployment. Desperate for income, some have resorted to illegal drug cultivation and smuggling, elephant poaching, pimping and prostitution. Villagers still lack electricity. Χμμ... τώρα γίνεται πιο κατανοητό.  

(2) Στη ΝΑ Ασία γίνεται χαμός εδώ και δεκαετίες. Τα Πνεύματα κάνουν σαμποτάζ στην κατασκευή των φραγμάτων, προκαλούν μυστηριώδη ατυχήματα, βάζουν φωτιές στα καλά καθούμενα, καταστρέφουν μηχανήματα, κι άλλα τέτοια αντιαναπτυξιακά. Εδώ (σελ. 28) μπορείτε να διαβάσετε μια περίπτωση για το Πακ Μουν, ένα πολυσυζητημένο και πολυπονεμένο φράγμα στην Ταϊλάνδη, που κατασκευάστηκε με τις ευλογίες και τα δάνεια της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το φράγμα γκρέμισε το σπίτι του τοπικού Πνεύματος, κάτι που εξόργισε τους χωρικούς και τους οδήγησε σε πορείες και διαμαρτυρίες αψηφώντας τον στρατιωτικό νόμο που είχε επιβληθεί στην επαρχία.

(3) Για την ακρίβεια, στη ΝΑ Ασία σήμερα έχουμε και Πνεύματα εναντίον Επιστήμης. Αυτό είναι κάτι που ξεκίνησε από τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν οι Βρετανοί αποίκισαν τη Βόρεια Βιρμανία στο όνομα του Πολιτισμού, του Χριστιανισμού και της Επιστήμης, και λεηλάτησαν τα πλούσια δάση της εξαθλιώνοντας τους τοπικούς πληθυσμούς. Τότε είχαμε Πνεύματα εναντίον Βρετανών. Οι κυβερνήσεις πέφτουνε μα η αγάπη μένει, οι Βρετανοί φεύγουνε μα η επιστήμη μένει. Η οποία υποτίθεται ότι είναι λυτρωτική, ουδέτερη, έξω από ιδεολογίες και πολιτικές, όμως στην πράξη παίρνει πάντα το μέρος των ισχυρών και των καταπιεστών (και της Παγκόσμιας Τράπεζας). Όλως παραδόξως, η ουδέτερη επιστήμη δεν παίρνει ποτέ το μέρος των φτωχών και των καταπιεζόμενων... Αντιγράφω από το Development of the Mekong Region του Charles Keyes εδώ:

From the 1960s on, it was clear that the concerns and knowledge of local people living in the catchment area of the dams were being wholly ignored by Thai policy makers and those implementing the projects … All states in the Mekong region asserted ultimate control over the ‘natural resources’ within the territories under their control and arrogated to their governments the right to manage these resources in a scientific way. Scientific studies of soils, waterways, and forests were employed by governments to bring all territories within state borders under state control. These resources were ‘liberated’ from the nexus of kinship, and removed from the jurisdiction of local spirits.  

Το παλιό αποικιακό δράμα συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Τότε ήταν οι Ευρωπαίοι που ανέλαβαν το καθήκον να εκπολιτίσουν τους υπάνθρωπους αυτόχθονες (και να τους φορτώσουν φυσικά τον λογαριασμό)• σήμερα είναι οι αυταρχικές κυβερνήσεις του αναπτυσσόμενου κόσμου που αναλαμβάνουν το καθήκον να εκπολιτίσουν τους οπισθοδρομικούς χωρικούς, να τους φέρουν τις ευλογίες της “ανάπτυξης” και της “προόδου”. Και να τους φορτώσουν φυσικά τον λογαριασμό. Το σύστημα είναι ΓΑΠ: “Συγκινούμαι ειλικρινά όταν άνθρωποι του μόχθου με σταματάν στον δρόμο και μου λένε, για την ανάπτυξη, θυσιάζω και τη ζωή μου και τη ζωή των παιδιών μου (κι αν δεν το κάνω, θα μου τα θυσιάσουν οι στρατιωτικοί και οι παραστρατιωτικοί που θα στείλει η κυβέρνηση)”. Όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν, η αποικιοκρατία συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Ο Βίκτωρ Ουγκώ έλεγε σε ένα παριζιάνικο συμπόσιο το 1879:

Η μοίρα του ανθρώπου είναι στον Νότο. Η Ευρώπη έχει την Αφρική, έφτασε η στιγμή να το καταλάβει. Τον 19ο αιώνα, ο Λευκός πήρε τους Μαύρους και τους έκανε ανθρώπους. Τον 20ο αιώνα, η Ευρώπη θα φτιάξει έναν καινούργιο κόσμο στην Αφρική, θα την εκπολιτίσει. 

Εμπρός, ευρωπαϊκά έθνη! Αρπάξτε αυτή τη γη! Πάρτε την! Από ποιον; Από κανέναν. Πάρτε την από τον Θεό. Ο Θεός προσφέρει αυτή τη γη στους ανθρώπους, προσφέρει την Αφρική στους Ευρωπαίους. Κι εκεί που οι βασιλιάδες έφερναν πόλεμο, εσείς φέρτε ομόνοια. Πάρτε την, όχι για το κανόνι αλλά για το άροτρο! Όχι για το ξίφος αλλά για το εμπόριο! Όχι για τη μάχη αλλά για τη βιομηχανία! Όχι για την κατάκτηση αλλά για την αδελφοποίηση! Ρίξτε ό,τι έχετε στην Αφρική και λύστε τα κοινωνικά σας προβλήματα! Δώστε ιδιοκτησίες στο προλεταριάτο σας! Εμπρός, φτιάξτε δρόμους, λιμάνια, πόλεις! Εμπρός για να φυτέψετε, να καλλιεργήσετε, να αποικίσετε, να πολλαπλασιαστείτε! 

Αρκεί, φυσικά, να είναι οι Αφρικανοί αυτοί που θα πληρώσουν τον λογαριασμό... Θέλετε να δείτε τα λόγια του Ουγκώ στη σύγχρονη εκδοχή τους; Είναι αυτό που έγραφε πριν μερικά χρόνια στο Protagon ο Τάκης Μίχας (ουσιαστικά, η Ασιαστική Τράπεζα Ανάπτυξης):

Ενώ οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης βυθίζονται κάτω από το βάρος των φόρων, των δημοσίων ελλειμμάτων και δαπανών στο βαθύ σκοτάδι και την ανυπαρξία, άλλες περιοχές στον κόσμο, απαλλαγμένες από αυτά τα βαρίδια ανθίζουν και μεγαλουργούν. 

Μία τέτοια περιοχή είναι η περίφημη Ευρύτερη Υποπεριοχή του Μεκόγκ (GMS) πού φέτος γιόρτασε 20 έτη από την ίδρυση της στην οποία πρωτοστάτησε η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης. Κατά την διάρκεια των περασμένων δύο δεκαετιών επενδύθηκαν στην περιοχή 15 δις δολάρια σε διάφορα έργα όπως δρόμοι, αεροδρόμια και σιδηρόδρομοι, σταθμοί ενέργειας, τουριστικές υποδομές καθώς και σε προγράμματα πρόληψης μεταδιδόμενων ασθενειών και καταπολέμησης της φτώχειας.

Οι Έλληνες (μη κρατικοδίαιτοι) επιχειρηματίες πού βρίσκονται σήμερα υπό διωγμό στην Ελλάδα – πού φυσικά θα γίνει ακόμα πιο έντονος με την άνοδο του Σύριζα – θα πρέπει να αρχίσουν να κοιτούν προς τα εδώ. Μπορεί να είναι σίγουροι ότι εδώ η δημιουργία επιχειρήσεων δεν αντιμετωπίζεται με κατάρες, φόρους και μολότοφ.  

Αντιμετωπίζεται όμως με Πνεύματα. Αν μπορείτε να τη βρείτε με αγγλικούς υπότιτλους (παλιά την είχε το YouTube, τώρα την κατεβάσαν), δείτε αυτήν την γλυκιά ταινία, Mekhong Full Moon Party (2002), για τη σύγκρουση Πνευμάτων και Επιστήμης (δηλαδή, της μετάθεσης του κόστους και του ρίσκου στους πολιτικά αδύναμους, μέσω της επίκλησης τεχνικών μελετών και επιστημονικών ερευνών).

Λοιπόν, πιστεύω ότι πίσω από κάθε μεγάλο υδροηλεκτρικό φράγμα του Τρίτου Κόσμου, αν το ψάξουμε, θα βρούμε κάποια τοπικά Πνεύματα (θεότητες, προγόνους, νεράιδες κ.λπ.) που εξοργίζονται. Έχω βρει και Πνεύματα εναντίον Ορυχείων. Επίσης, στην Ισλανδία έχει και Πνεύματα εναντίον Αυτοκινητόδρομων. Να σημειώσω ότι τα Πνεύματα τείνουν να είναι εχθροί και της κατεστημένης θρησκείας, αφού συχνά ο εργολάβος φέρνει τον βουδιστή μοναχό για να τα καταπραΰνει με τελετές και να προχωρήσει το έργο (αυτά όμως δεν καταπραΰνονται). Επίσης, ότι τα Πνεύματα τείνουν να θυμώνουν όχι με τα φράγματα, έτσι γενικώς, αλλά με τα φαραωνικά υδροηλεκτρικά φράγματα πολλών (δισ)εκατομμυρίων, που συνήθως χρηματοδοτούνται από την Παγκόσμια Τράπεζα, την Τράπεζα Ασιατικής Ανάπτυξης κ.λπ. Αντιθέτως, αυτό που έχω βρει είναι ότι τα Πνεύματα συνήθως δεν έχουν πρόβλημα με τα μικρά έργα και με τα αρδευτικά φράγματα: Northern Thai people believed that each irrigation dam had one or more protective spirits who, if properly propitiated with yearly ceremonies and offerings, would protect the irrigation dam. Τα Πνεύματα τείνουν να είναι εχθροί της Παγκόσμιας Τράπεζας και της “ανάπτυξης” (δηλαδή, της εξόντωσης ενός πληθυσμιακού κομματιού και τις δημιουργίας κοινωνικών ιεραρχιών μέσω υπερσυγκέντρωσης πλούτου και εξουσιών στα χέρια μιας μικρής ελίτ), καθώς και των πρακτόρων τους: της επιστήμης και της κατεστημένης θρησκείας.

Ο λόγος δεν είναι καθόλου μυστηριώδης... Ένα φαραωνικό υδροηλεκτρικό φράγμα, όπως γενικότερα κάθε φαραωνικό κατασκευαστικό έργο, είναι ουσιαστικά ένα χάος, μια αχαρτογράφητη ζούγκλα που περιλαμβάνει αμέτρητα υποέργα, χιλιάδες εργαζόμενους, τεχνικούς, λογιστές, διευθυντές, προμηθευτές, μάνατζερ, μηχανικούς κ.λπ. Κάτι που δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθεί,ούτε το κόστος ούτε ο χρόνος αποπεράτωσης ούτε το όφελος που θα φέρει ούτε οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις του, τίποτα. Κάθε τέτοιο φράγμα είναι ταξίδι σε μια αχαρτογράφητη ζούγκλα. Το σημείο-κλειδί είναι ότι όλα τους νομιμοποιούνται και εγκρίνονται μέσω επίσημων τεχνικών μελετών που, υποτίθεται ότι, ζυγίζουν αμερόληπτα και επιστημονικά όλες τις παραπάνω παραμέτρους. Όπως ακριβώς οι Ολυμπιακοί Αγώνες: εγκρίθηκαν και νομιμοποιήθηκαν, αν θυμάστε, στις 5/9/1997, με τον φάκελο που κατέθεσε η Ελλάδα στη ΔΟΕ, ο οποίος περιελάμβανε μελέτες που εκτιμούσαν ότι θα έβγαζαν και με το παραπάνω τα λεφτά τους, θα είχαν τζίρο 1 τρισ. (δραχμές), θα δημιουργούσαν εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, θα έφερναν εκατομμύρια τουρίστες, θα αναζωογονούσαν το εμπόριο, τη βιομηχανία, τις κατασκευές, τον κρατικό προϋπολογισμό κ.λπ.

Στην πορεία της κατασκευής του φαραωνικού φράγματος, όλα τα παραπάνω αποδεικνύονται παραμυθικά. Το κόστος ΠΑΝΤΑ ξεφεύγει, το έργο ΠΑΝΤΑ καθυστερεί, το τελικό όφελος ΠΑΝΤΑ αποδεικνύεται μικρότερο, τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά ρίσκα ΠΑΝΤΑ αποδεικνύονται μεγαλύτερα. Μελέτη 247 φαραωνικών φραγμάτων παγκοσμίως, που κατασκευάστηκαν από το 1934 ως το 2007: το τελικό κόστος θα βγει πολύ περισσότερο από ό,τι εκτιμήθηκε αρχικά, και ο χρόνος αποπεράτωσής τους θα αποδειχθεί πολύ μεγαλύτερος. Στοιχηματίζοντας απαισιόδοξα με τα φαραωνικά φράγματα, εκεί που όλοι οι άλλοι μεθούν από αισιοδοξία, δεν χάνεις ποτέ. Όπως ακριβώς με τους δικούς μας Ολυμπιακούς: τα έργα μονίμως καθυστερούσαν, έβγαιναν προβλήματα που δεν συνυπολογίστηκαν, κάπου από το φθινόπωρο του 2003 και μετά το κόστος ξέφευγε συνεχώς, σχεδόν καθημερινά, με έργα που αρχικά είχαν προϋπολογιστεί σε 2 ή 3 εκατομμύρια, να καταλήγουν τελικά στα 400 εκατομμύρια κ.λπ. Όπως ακριβώς γίνεται και με όλους τους Αγώνες, όχι μόνο με τους δικούς μας: το κόστος όλων των Ολυμπιακών, χειμερινών και θερινών, των τελευταίων 50 ετών ξέφυγε άγρια από τους αρχικούς προϋπολογισμούς (η έρευνα εδώ). Στοιχηματίζοντας απαισιόδοξα με τους Ολυμπιακούς, εκεί που όλοι οι άλλοι μεθούν από αισιοδοξία, δεν χάνεις ποτέ. Όπως ακριβώς γίνεται με όλα τα φαραωνικά κατασκευαστικά έργα παγκοσμίως: το τελικό κόστος πάντα βγαίνει μεγαλύτερο, το προσδοκώμενο όφελος πάντα αποδεικνύεται μικρότερο, το έργο πάντα θα καθυστερήσει, “η επιτυχία στη διαχείριση αυτών των έργων είναι τόσο σπάνια, που οι ελάχιστες επιτυχημένες περιπτώσεις δεν δίνουν αρκετά μεγάλο δείγμα για σίγουρες στατιστικές αναλύσεις” (σελ. 322). Στοιχηματίζοντας απαισιόδοξα με τα φαραωνικά κασκευαστικά έργα, εκεί που όλοι οι άλλοι μεθούν από αισιοδοξία, ποτέ δεν χάνεις.

Όλα τα παραπάνω παραμύθια, τα πληρώνει στο φινάλε ο πολιτικά αδύναμος της υπόθεσης, οι τοπικοί πληθυσμοί από χωρικούς, ψαράδες, αγρότες, εθνοτικές μειονότητες, τοπικές φυλές κ.λπ., που βλέπουν τη γη τους να λεηλατείται, τα χωριά τους να καίγονται, τα ψάρια του ποταμού να εξαφανίζονται, τις ζωές τους να καταστρέφονται, τις υποσχεμένες αποζημιώσεις της κυβέρνησης να μην έρχονται ποτέ (έρχονται οι στρατιώτες αντί γι’ αυτές), ή να είναι συμβολικές, σε επίπεδο κοροϊδίας. “Particular groups, who are often already disadvantaged, are sometimes forced to carry a disproportionate share of negative environmental and social impacts from projects”.

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν φαίνονται στις επίσημες στατιστικές διότι τείνουν να λειτουργούν εκτός του συστήματος. Στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες, ένα απροσδιόριστα μεγάλο μέρος της οικονομίας είναι σκιώδες (shadow/informal economy), χωρίς να κόβονται αποδείξεις, να καταβάλεται ΦΠΑ, χωρίς εγγραφές στο επιμελητήριο ή έναρξη στην εφορία – κάποιες φορές, ακόμα και χωρίς χρήση χρημάτων. Όλα τα στατιστικά στοιχεία από χώρες του Τρίτου Κόσμου είναι, ουσιαστικά, χονδροειδείς εκτιμήσεις. Οπότε εύκολα μπορούν να κατασκευαστούν αναφορές που να δείχνουν πρόοδο και αύξηση του ΑΕΠ, να τις δημοσιεύει η Παγκόσμια Τράπεζα με καμάρι, να τις διαβάζει ο Τάκης Μίχας και να χαίρεται, να γράφει ο Νίκος Δήμου ότι η παγκοσμιοποίηση είναι win-win game, όλοι κερδίζουν από αυτήν κ.λπ. Η “ανάπτυξη” είναι σαν το Γεφύρι της Άρτας: κρύβει έναν σκελετό στα σπλάχνα του, ένα μακάβριο μυστικό.

Και μετά μου λέτε για τα Πνεύματα! Τα Πνεύματα είναι οι φίλοι των φτωχών. Όλα τα καθάρματα στο όνομα της επιστήμης έρχονται – της τεχνοκρατίας, της κατεστημένης θρησκείας, της ανάπτυξης και της προόδου. Τα Πνεύματα είναι η μόνη αντιπολίτευση στην Παγκόσμια Τράπεζα και στο ΔΝΤ. Δεν θέλουν κάτι φοβερό, ένα φλιτζάνι πορτοκαλάδα, κάνα δυο μπουκιές φαγητό, λίγες γουλιές ουίσκι (στα Πνεύματα αρέσει το αλκοόλ), κάνα γλυκό πού και πού, απλά πράματα. Θυμώνουν καμιά φορά, όμως γρήγορα μαλακώνουν – όπως όλοι μας, δηλαδή. Δεν επιβάλλουν κανένα μνημόνιο στους φτωχούς. Δεν τους ζητάνε περισσότερα από όσα μπορούν να δώσουν. Όσο τα βοηθάς, σε βοηθάνε. Άμα πάψεις να τα φροντίζεις, αποτραβιούνται από τον κόσμο των ανθρώπων και φεύγουν. Αλλά όσο είναι εδώ μαζί μας, στέκονται πάντα δίπλα στους φτωχούς και στις καθημερινές τους αγωνίες, βοηθάνε όσο μπορούν. Και σε πλανητικό επίπεδο, είναι η μόνη αντιπολίτευση στην Παγκόσμια Τράπεζα και στο ΔΝΤ.

Υπάρχει κάνας νόμος της φύσης που λέει ότι η επιστήμη πρέπει πάντα να παίρνει το μέρος της κυβέρνησης; Υποτίθεται ότι είναι ουδέτερη, έξω από ιδεολογίες και πολιτικές. Υποτίθεται ότι οι σχεδιαστές που κάνουν τις μελέτες και εκτιμούν κόστος, όφελος, χρόνο αποπεράτωσης, περιβαλλοντικούς κινδύνους κ.α. είναι ρομπότ, ψυχροί τεχνοκράτες χωρίς συναισθήματα που ξέρουν μόνο από αριθμούς και στοιχεία. Υποτίθεται ότι οι αριθμοί δεν έχουν πολιτικό πρόσημο, 1 + 1 = 2, έξω από ιδεολογίες και συμφέροντα. Υποτίθεται...

Ελπίζω να καταλαβαίνετε μετά από όλα αυτά ότι η παρατήρηση “ναι όμως τα Πνεύματα δεν υπάρχουν” είναι Ο,ΤΙ ΠΙΟ ΓΚΑΟΥ μπορεί να ειπωθεί! Στη ζωή συνήθως υπάρχει η Σωστή Παρατήρηση, η Λάθος Παρατήρηση και η Ξενέρωτη Παρατήρηση. Όποιος πάει σε έναν ξεριζωμένο πληθυσμό που, στο όνομα της “ανάπτυξης” και της “προόδου”, έμαθε τι σημαίνει αλκοολισμός, εγκληματικότητα, ναρκωτικά, πορνεία, έμαθε τι πα να πει βρωμιά και τρόμος, κατήφορος και προσβολές, και παρατηρήσει ότι τα Πνεύματα δεν υπάρχουν, κερδίζει το Χρυσό Βατόμουρο Ξενερωσιάς, το Όσκαρ Ασχετοσύνης... Ο χαζοτουρίστας, που έρχεται ξενέρωτος σε μια χώρα κουβαλώντας ακόμα μέσα του την Ευρώπη, και κάνει τις πιο ηλίθιες ερωτήσεις. Δεν είναι λάθος η παρατήρηση, είναι κάτι ΠΟΛΥ χειρότερο: είναι ξενέρωτη.