Ο Καλός Χαλίφης Και Ο Κακός Βεζύρης

Βρισκόμαστε τα χαράματα της 24ης Ιουνίου 1932 στην Μπανγκόκ, πρωτεύουσα του τότε Σιάμ (σημερινής Ταϊλάνδης). Κάτι έγινε στο παλάτι την προηγούμενη νύχτα κι ο κόσμος αρχίζει να μαζεύεται περίεργος στη βασιλική πλατεία. Γύρω στις έξι η ώρα, ένας αξιωματικός ανεβαίνει σ’ ένα τεθωρακισμένο και διαβάζει το Μανιφέστο του Λαϊκού Κόμματος – το οποίο μόλις κατήργησε 150 χρόνια απόλυτης μοναρχίας συλλαμβάνοντας μέσα στη νύχτα όλους σχεδόν τους ισχυρούς αριστοκράτες, πρίγκηπες και γαλαζοαίματους της βασιλικής κυβέρνησης. Το Μανιφέστο έγραψε ένας νεαρός επαναστάτης, ο Πριντί (Πανομγιόνγκ), 1900-1983, ο οποίος αργότερα έμελε να γίνει πρωθυπουργός, αντάρτης, εξόριστος και να συγκριθεί με τον Τσε. Στη σημερινή Ταϊλάνδη, το Μανιφέστο είναι ουσιαστικά απαγορευμένο παρόλο που αποτελεί κομμάτι της ιστορίας της, καθότι η χούντα προσπαθεί να επαναφέρει την απόλυτη μοναρχία. Ήταν ένα κείμενο με σημεία τόσο αιχμηρά, ώστε παραμένουν ριζοσπαστικά ακόμα και σήμερα. Και όχι μόνο για την Ταϊλάνδη...

Προκειμένου να καταλάβουμε καλύτερα αυτό που προσπαθούσε να κάνει ο Πριντί στο Μανιφέστο, αρκεί να θυμηθούμε τις αμέτρητες απολογητικές ερμηνείες που ακούσαμε και διαβάσαμε όλα τα χρόνια της κρίσης – και πριν από αυτήν. Μια μεγάλη σειρά εκλογικεύσεων στα κανάλια και τις κατεστημένες εφημερίδες μπορεί να συνοψιστεί: το ψάρι βρωμάει από την ουρά. Δηλαδή, ναι μεν ο τόπος βοά από τα καμώματα του Χ υπουργού, βουλευτή, συνεργάτη κ.λπ., όμως η ευθύνη φτάνει μόνο μέχρις αυτόν. Δεν αγγίζει υψηλότερα κλιμάκια. Ο χαλίφης είναι καλός, για όλα φταίει ο κακός βεζύρης Ιζνογκούντ. Αφήνω τον αναγνώστη να συμπληρώσει μόνος του τον χαλίφη και τον βεζύρη στην εξίσωση, είναι άφθονα τα παραδείγματα που ακούσαμε τα τελευταία χρόνια.

Νομίζω ότι μπορώ να ονομάσω αυτήν την πλάνη: ερμηνεία Στάθη Καλύβα (αναφέρομαι στην τοποθέτησή του για το περιστατικό Μπαλτάκου, όπου προσπαθούσε να μας πείσει ότι οι ευθύνες φτάνουν μόνο μέχρι τον Μπαλτάκο, ίσως ούτε μέχρις αυτόν, πάντως σε καμία περίπτωση δεν αγγίζουν την ηγεσία της ΝΔ). Εναλλακτικός τίτλος θα μπορούσε να είναι: ερμηνεία Παπαχελά. Όλα αυτά τα διάφορα, «η κυβέρνηση πρέπει επιτέλους να σοβαρευτεί...», «ο πρωθυπουργός πρέπει να απομονώσει αυτά τα στοιχεία στο εσωτερικό του κόμματός του...» κ.λπ., που μας κατηχούνε στην πλάνη ότι ο χαλίφης είναι καλός. Απονήρευτος μεν αλλά καλός. Ίσως δεν έχει σοβαρευτεί ακόμα, δεν παίρνει χαμπάρι τι παίζεται κάτω από τη μύτη του, όμως είναι καλός. Για όλα φταίει ο κακός βεζύρης Ιζνογκούντ.

Το αποκαλώ αυτό «πλάνη» και δεν είμαι ο μόνος. Πρόκειται για ένα από τα σημεία που θίγει ο Ian Kershaw στο βιβλίο του The "Hitler Myth": Image and Reality in the Third Reich (1987). Στη ναζιστική Γερμανία, πάρα πολύς κόσμος ήταν δυσαρεστημένος από το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα, αν όχι εξοργισμένος. Διότι είχε να κάνει στην καθημερινότητά του με αξιωματούχους του κόμματος και έβλεπε πόσο διεφθαρμένοι και καταπιεστικοί ήταν αυτοί. Όμως η κατάσταση σωζόταν από τον μύθο ενός απόμακρου Χίτλερ, απομονωμένου στην κορυφή ενός υψηλού Ολύμπου, που ασχολείται μόνο με τα μεγάλα και τα ιστορικά, όχι με τα καθημερινά, χωρίς να γνωρίζει τα αίσχη των ανθρώπων του κόμματος• σε κάποια στιγμή που θα κοιτάξει κάτω και θα δει την ασυδοσία, θα τους συμμαζέψει όλους αυτούς. «Ένας υποσυνείδητος μηχανισμός αναπλήρωσης για τις ορατές ανεπάρκειες του Τρίτου Ράιχ», το χαρακτηρίζει ο Ian Kershaw (σελ. 97). Μια οικουμενική πλάνη - δεν περιορίζεται μόνο στη ναζιστική Γερμανία, κάθε άλλο - που οδηγεί κατά τ’ άλλα έξυπνους ανθρώπους να αυταπατώνται και να προστατεύουν την εικόνα του χαλίφη φορτώνοντας όλη την ευθύνη στον κακό βεζύρη Ιζνογκούντ.

Κάτι λέγαμε όμως για το Μανιφέστο του Πριντί στο Σιάμ του 1932...

24 Ιουνίου 1932 

Το Μανιφέστο του Λαϊκού Κόμματος 

Ο βασιλιάς είναι υπεράνω του νόμου. Τοποθετεί σε σημαντικές θέσεις συγγενείς και αυλοκόλακες, ανθρώπους που δεν έχουν ούτε γνώση ούτε ικανότητα, χωρίς να ακούει τον κόσμο. Επιτρέπει σε κρατικούς αξιωματούχους να χρησιμοποιούν την εξουσία τους ανέντιμα, να παίρνουν μίζες από κρατικές προμήθειες και έργα του δημοσίου, να χαραμίζουν τον πλούτο της χώρας. Στηρίζει όσους έχουν βασιλικό αίμα και θέλουν να απολαμβάνουν περισσότερα δικαιώματα από τον απλό κόσμο. Κυβερνά χωρίς αρχές 

Ο Πριντί το έθεσε ξεκάθαρα από τις πρώτες κιόλας γραμμές του Μανιφέστου: το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι. Δεν είναι μόνο οι διεφθαρμένοι αξιωματούχοι, είναι και ο βασιλιάς που δεν αγανακτεί με τις πομπές τους. Δεν είναι μόνο οι απατεώνες και οι μιζαδόροι σε θέσεις εξουσίας, είναι και ο βασιλιάς που τους επιτρέπει να επιδίδονται σε φαυλότητες. Δεν είναι μόνο όσοι θεωρούν ότι υπάρχουν ζώα πιο ίσα από τα άλλα ζώα, είναι και ο βασιλιάς που τους νομιμοποιεί. Ο Πριντί προσπαθούσε να προλάβει μια ερμηνεία Στάθη Καλύβα, που θα παρουσίαζε τον βασιλιά αθώο μέχρις αποδείξεως του αντιθέτου, απόμακρο από τα κοινά και ανενημέρωτο για τα αίσχη των κυβερνητικών αξιωματούχων και των γαλαζοαίματων, έναν καλό αλλά απονήρευτο χαλίφη που δεν κατάλαβε πόσο κακός ήταν ο μεγάλος του βεζύρης. Δεν έχεις τέτοια ελαφρυντικά, λέει ο Πριντί, όχι όταν είσαι ηγέτης. Ίσως να είσαι κι εσύ ανέντιμος, ίσως απλά ανόητος, πάντως φέρεις ευθύνες για τη φαυλότητα των ανθρώπων σου. Όταν είσαι ηγέτης και οι άνθρωποί σου ασχημονούν, τότε είσαι και ένοχος μέχρις αποδείξεως του αντιθέτου.

ΥΓ. Μπορείτε να διαβάσετε όλο το Μανιφέστο (στα αγγλικά) στο Thai Political Prisoners εδώ

 Πριντί: Ο κόσμος οφείλει να γνωρίζει ότι η χώρα ανήκει σ’ αυτόν, όχι στον βασιλιά