Δρακοκτόνος Με Έγγραφη Βεβαίωση

Κοίτα μια υπεύθυνη δήλωση («του νόμου εκατόν πέντε», λέγαμε παλιά). Κοίτα την όμως σαν να τη βλέπεις πρώτη φορά. Κοίτα την σαν να επέστρεψες μόλις από μια σπηλιά στα Ιμαλάια• έζησες είκοσι χρόνια ανάμεσα σε αναχωρητές, έτρωγες καρπούς του δάσους κι αγριόσυκα, ο νους σου εξαγνίστηκε μέχρι που βίωσε ότι το οντολογικό υπόβαθρο της μορφής είναι άμορφο (η πρατιτιασαμουτπάντα είναι σούνια, με βουδιστικούς όρους). Και μετά επέστρεψες στην Ελλάδα για να ρυθμίσεις την πατρική κληρονομιά, εκείνο το κτηματάκι στην Άρτα που άφησε ο παππούς.

Στέκεσαι λοιπόν με την υπεύθυνη δήλωση στα χέρια και προσπαθείς να θυμηθείς πώς παίζεται αυτό το γραφειοκρατικό παιχνίδι. Δε φοβάσαι• έχεις δει πέρα από τον κόσμο των φαινομένων και της άγνοιας, έχεις περπατήσει στο βασίλειο των πεινασμένων φαντασμάτων και των πλασμάτων της κόλασης (πρέτα και ναράκα, με βουδιστικούς όρους), δε φοβάσαι. Κακώς δε φοβάσαι.

Γιατί η υπεύθυνη δήλωση είναι κάτι παραπάνω από ένα έγγραφο. Ό,τι σε γλιτώνει και σου δίνει την αιτία, είναι που χρειάζεται κι η Γραφειοκρατία: η υπεύθυνη δήλωση σού μιλάει, έτσι όπως ξέρουν να μιλάνε τα γρανάζια της διοίκησης, σε γλώσσα ξένη για σένα όσο και τα Κινέζικα. Δεν το συνειδητοποιείς όμως, οπότε και δέχεσαι ανοχύρωτος όλα τα υποσυνείδητα μηνύματα στα οποία σε υποβάλλει η αβάσταχτη καφκικότητα του γραφειοκρατικού Είναι (γάμισέ τα, με βουδιστικούς όρους). Ποια είναι αυτά τα μηνύματα;

-Αποδόμηση. Τα όνειρά σου έχουνε ταυτότητα, τα όνειρά τους έχουν αριθμό: είσαι το ΑΦΜ σου, η διεύθυνσή σου, το όνομά σου, ο αριθμός ταυτότητάς σου, το τηλέφωνό σου κ.λπ. Έτσι σε βλέπει η Γραφειοκρατία, σαν μια ομάδα πληροφοριών που χωράνε όλες σε ένα SMS. Πέρα από αυτά, δεν είσαι τίποτα. Δεν έχεις καν υπόσταση ως πρόσωπο. Η μοναδικότητά σου μπορεί να επαληθευτεί από Η/Υ με έναν απλό αλγόριθμο. Είσαι λίγα κιλομπάιτ σε κάποιον σκληρό δίσκο.

-Περιχαράκωση. Κοίτα τα κουτάκια της υπεύθυνης δήλωσης στα οποία πρέπει να συμπληρώσεις τα στοιχεία σου. Σου έρχονται καθόλου παιδικές αναμνήσεις; Τότε που παίζαν οι μικρότεροι κλέφτες κι αστυνόμους (κι ήταν αρχηγός η Αργυρώ) και περπατούσαμε προσπαθώντας να μην πατάμε στις γραμμές ανάμεσα από τις πλάκες του πεζοδρομίου. Όλα τα παιδιά του κόσμου παίζουν αυτό το παιχνίδι. Η Άλκη Ζέη, νομίζω, έγραφε σ’ ένα βιβλίο της για κάποια κορίτσια που πίστευαν ότι άμα πατήσουν στις γραμμές ανάμεσα από τις πλάκες, θα παντρευτούν αράπη. Το σίγουρο πάντως είναι ότι οι γραφειοκρατικές φόρμες δεν ξέρουν από παιδικά παιχνίδια, σου δίνουν απλώς κάποια κουτάκια να συμπληρώσεις τα στοιχεία σου και στριμώχνεις τα γράμματα να χωρέσουν. Αν όμως τυχαίνει να έχεις π.χ. όνομα του στιλ "Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου", τότε δεν υπάρχει περίπτωση, σε κάποια στιγμή θα ξεφύγεις από την προκρούστεια κλίνη της γραφειοκρατικής φόρμας και θα παντρευτείς αράπη. Ή θα γίνεις υπουργός υγείας.

-Ενοχοποίηση. Κοίτα ξανά την υπεύθυνη δήλωση. Σε αντιμετωπίζει εξαρχής ως ύποπτο και σου το υπενθυμίζει συνεχώς: "Όποιος εν γνώσει του δηλώνει ψευδή γεγονότα κ.λπ." ή "Η ακρίβεια των στοιχείων που υποβάλλονται μπορεί να ελεγθεί κ.λπ." ή "Με ατομική μου ευθύνη και γνωρίζοντας τις κυρώσεις κ.λπ.". Κανένα τεκμήριο αθωότητας, η Γραφειοκρατία διακατέχεται από τη μόνιμη νεύρωση ότι θα την εξαπατήσεις. Η θεολογία της περιλαμβάνει ένα απροσδιόριστο προπατορικό αμάρτημα για τους εξωγραφειοκρατικούς, ότι όλοι είναι ένοχοι – ακόμα και μετά της αποδείξεως του αντιθέτου, καμιά φορά.

-Ετερότητα. Τελικά, τι συμπέρασμα βγάζεις για τον άγνωστο συντάκτη της υπεύθυνης δήλωσης; Πώς σε ένιωθε, τι ήσουν εσύ γι’ αυτόν; Κάποιος Γιώργος του Υπ. Εσωτερικών κάθισε στον Η/Υ του μια μέρα του 2002 (τότε βγήκε το νέο έντυπο της υπεύθυνης δήλωσης), άνοιξε το Word και σχεδίασε τη νέα φόρμα. Σε σκεφτόταν καθώς το έκανε. Σου έβαλε πάνω-πάνω το εθνόσημο να σοβαρευτείς, κατόπιν σε περιχαράκωσε με έναν πίνακα 9 γραμμών και 8 στηλών να συμπληρώσεις τα στοιχεία σου (ποιος ξέρει πόση ώρα μεγαλομίκραινε τα κελιά του για να σε φυλακίσει καταλλήλως), σου άφησε χώρο να δηλώσεις ό,τι έχεις να δηλώσεις, σε καθοδήγησε με την κατάλληλη εισαγωγή να ξέρεις πού θα γράψεις, σου έδωσε αρκετές γραμμές μήπως κι έχεις πολλά να πεις, σου έσπειρε τρομοκρατικές υπενθυμίσεις μήπως κι είσαι ψεύτης (με τις γραμματοσειρές μόνο δεν τα πήγαινε καλά ο Γιώργος, το έντυπο ξεκινά με Times New Roman αλλά συνεχίζει με Arial, υπάρχουν κι άλλα πταισματάκια, ας μην έχουμε όμως πολλές απαιτήσεις). Τελικά κοίταξε ικανοποιημένος την αρχιτεκτονική του εγγράφου, πάτησε Save As, C:\Users\Γιώργος\Desktop\Έγγραφα\Υπ Δηλ.doc, "έτοιμη, κ. Διευθυντά!"

Ακριβώς: ο Γιώργος σε ένιωθε ως κάτι ξένο προς αυτόν. Κλήθηκε να σχεδιάσει μια προτροπή – γιατί αυτό είναι η υπεύθυνη δήλωση, ένα "πες μου" από τη μεριά της διοίκησης – και το έκανε σαν να μην απευθυνόταν σε άνθρωπο αλλά σε νευρωνικό δίκτυο. Έτσι λέμε "πες μου" στην προσωπική, επαγγελματική, κοινωνική ζωή μας; Έτσι στεκόμαστε απέναντι σε κάποιον, δεκτικοί αλλά και σοβαροί, ν’ ακούσουμε αυτά που έχει να πει; Πες μου μια λέξη, αυτή τη μόνη λέξη, λέει το τραγούδι και τα τραγούδια λένε πάντα την αλήθεια. Όμως ο Γιώργος είναι ικανός να πει ακόμα και Σ’ ΑΓΑΠΩ με ατομική του ευθύνη και γνωρίζοντας τις κυρώσεις.

Στον "Δράκο" του Σβαρτς, ο περιπλανώμενος ιππότης Λάνσελοτ ετοιμάζεται να σκοτώσει τον δράκο που τρομοκρατεί μια μικρή πόλη. Δεν έχει όμως όπλα, οπότε ζητά από την πόλη να τον βοηθήσει:

ΔΗΜΑΡΧΟΣ: "Έκτακτη γενική συνέλευση επί του θέματος: παροχή όπλων στον κ. Λάνσελοτ. Απόφαση: θετική. Ψιτ, παιδιά! Φέρτε δω αυτά τα όπλα".

(Ακούγονται σάλπιγγες και μπαίνουν υπηρέτες. Ο πρώτος δίνει στον Λάνσελοτ μια μικρή λεκάνη με προσαρμοσμένα λουριά)

ΛΑΝΣΕΛΟΤ: "Μα αυτή είναι λεκάνη από κουρείο!"

ΔΗΜΑΡΧΟΣ: "Α ναι, όμως την προβιβάσαμε σε κράνος. Κι αυτή η πιατέλα χρίζεται ασπίδα. Μην ανησυχείς. Τα πράγματα στην πόλη μας είναι υπάκουα και πειθαρχημένα. Θα διεκπεραιώσουν το καθήκον τους στο ακέραιο. Δυστυχώς, δεν έχουμε πανοπλίες στην αποθήκη... Έχουμε όμως ένα δόρυ". (Δίνει στον Λάνσελοτ ένα κομμάτι χαρτί). "Διά της παρούσης βεβαιούται ότι το δόρυ υπόκειται προσωρινώς σε διαδικασία προληπτικής συντήρησης – σφραγίδες, υπογραφές κ.λπ. Το μόνο που χρειάζεται είναι να παρουσιάσεις αυτή την έγγραφη βεβαίωση στον κ. δράκο κατά τη διάρκεια της μάχης, κι όλα θα πάνε μια χαρά".

Από την κυβέρνηση των ΗΠΑ μέχρι το ΚΚΕ κι από τον ΟΗΕ μέχρι τον Δήμο Ξηροβουνίου, οι απανταχού Γραφειοκρατίες ζούνε στη δική τους πραγματικότητα – η οποία είναι πολύ διαφορετική από την πραγματικότητα των εξωγραφειοκρατικών. Σκέψου, για παράδειγμα, την εμπειρία ενός κατηγορουμένου όταν αντιμετωπίζει μιαν άλλη Γραφειοκρατία, την αίθουσα του δικαστηρίου. Όλοι οι κατηγορούμενοι, από τους πιο αθώους μέχρι τους πιο ένοχους, με το που θα πατήσουν στην Ευελπίδων διαπιστώνουν κάτι κοινό: ότι δεν έχει σημασία τι ακριβώς έκαναν και πόσο δίκιο έχουν (αν έχουν)• σημασία πλέον έχει το πώς θα μεταφράσει την περίπτωσή τους ο συνήγορος στη δικαστικά αποδεκτή γλώσσα. Ξαφνικά χάνεται ο έξω κόσμος, η σκηνή του εγκλήματος (αν έγινε), τα γεγονότα που έγιναν ή δεν έγιναν• υπάρχει μόνο μια μεταφραστική πάλη ανάμεσα στον συνήγορό τους και στον δημόσιο κατήγορο, με μέτρο τον ποινικό κώδικα.

Ο Ουμπέρτο Έκο, νομίζω, ήταν που αναρωτιόταν σε ποια γλώσσα έγινε ο διάλογος του Ιησού με τον εκπρόσωπο της ρωμαϊκής Γραφειοκρατίας, τον Πόντιο Πιλάτο. Ο πρώτος αποκλείεται να μιλούσε Λατινικά, ενώ ο δεύτερος θα ήξερε στα Αραμαϊκά μόνο να λέει "καλημέρα", "ευχαριστώ" και "είμαστε τρελοί εμείς οι Ρωμαίοι". Ίσως να μιλούσαν κι οι δυο λίγα στοιχειώδη Ελληνικά, ίσως να υπήρχε κάποιος μεταφραστής, πάντως τελικά ποιος ξέρει τι είπε ο ένας και τι κατάλαβε ο άλλος. Πόσοι αθώοι φυλακίστηκαν χαμένοι στη δικαστική μετάφραση της Ευελπίδων; Και πόσοι ένοχοι τη γλίτωσαν μόνο και μόνο επειδή είχαν καλό μεταφραστή; Αλλά και πόσοι κατηγορούμενοι έζησαν την εμπειρία να τους πνίγει το δίκιο και να μην μπορούν να το βρουν, όχι επειδή δεν έχουν τους μάρτυρες ή τα τεκμήρια, αλλά επειδή δε βρίσκουν τις κατάλληλες γραφειοκρατικές λέξεις.

-Συ ει ο βασιλεύς των Ιουδαίων;

-Αφ’ εαυτού συ τούτο λέγεις ή άλλοι σοι είπον περί εμού;

-Μήτι εγώ Ιουδαίος είμαι; Το έθνος το σον και οι αρχιερείς παρέδωκάν σε εμοί. Τι εποίησας;

-Η βασιλεία η εμή ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου. Ει εκ του κόσμου τούτου ήν η βασιλεία η εμή, οι υπηρέται αν οι εμοί ηγωνίζοντο, ίνα μη παραδοθώ τοις Ιουδαίοις. Νυν δε η βασιλεία η εμή ουκ έστιν εντεύθεν.

-Ουκούν βασιλεύς ει συ;

-Συ λέγεις ότι βασιλεύς ειμί εγώ. Εγώ εις τούτο γεγέννημαι και εις τούτο ελήλυθα εις τον κόσμον, ίνα μαρτυρήσω τη αληθεία. Πας ο ων εκ της αληθείας ακούει μου της φωνής.

-Τι εστίν αλήθεια;

(ποιος ξέρει τι ειπώθηκε πραγματικά σ’ αυτόν τον διάλογο)


Τι εστίν αλήθεια; Μα αυτό που προσδιορίζει η Γραφειοκρατία. Για παράδειγμα, αλήθεια είναι ότι μπορείς να σκοτώσεις τον δράκο με όπλο μια έγγραφη βεβαίωση. Αλήθεια επίσης είναι ένα βρέφος να πεθαίνει παραμελημένο στο πάτωμα ενός ιατρικού κέντρου, με τους εργαζόμενους να το προσπερνάνε επί μέρες και να προσέχουν μην το πατήσουν, ενώ ο διευθυντής να δηλώνει για την υπόθεση: "Όλοι οι εμπλεκόμενοι έκαναν τη δουλειά τους ευσυνείδητα" (σ’ αυτό το άρθρο των New York Times, 1985). Ό,τι λένε τα έγγραφα είναι η αλήθεια – εφόσον, φυσικά, έχουν τις κατάλληλες σφραγίδες και υπογραφές.

Περνάμε ένα τεράστιο μέρος της ζωής μας συναλλασσόμενοι με την αλήθεια των Γραφειοκρατιών. Ισοδύναμη διατύπωση: περνάμε ένα τεράστιο μέρος της ζωής μας παίζοντας ρόλους, φορώντας μάσκα, λειτουργώντας δίχως τις αρχές και τις ανθρώπινες ποιότητες που μας προσδιορίζουν στην υπόλοιπη ζωή μας. Υποτίθεται ότι οι Γραφειοκρατίες στήθηκαν για μας, να μας παρέχουν κάποιου είδους υπηρεσίες. Υποτίθεται ότι όλες είναι εργαλεία. Στην πραγματικότητα όμως, από την κυβέρνηση των ΗΠΑ μέχρι το ΚΚΕ κι από τον ΟΗΕ μέχρι τον Δήμο Ξηροβουνίου, οι Γραφειοκρατίες σκοποποιούνται ("σκοποποιούμαι" = από μέσον γίνομαι σκοπός, ελπίζω να καθιερώσω τον όρο). Γραφειοκρατικός φετιχισμός. Υπάρχουν προκειμένου να διαιωνίζουν τον εαυτό τους κι εμείς λειτουργούμε ως τροφή γι’ αυτές. Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει η Γραφειοκρατία για σένα, ρώτα τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη Γραφειοκρατία.