Η Σιγουριά Της Επιστημονικής Μελέτης

Υπάρχουν τεσσάρων ειδών ψέματα: τα μικρά ψεματάκια, οι χοντρές ψεματάρες, η στατιστική και τα παιχνίδια με τις λέξεις.

Διαβάζω στη σημερινή Καθημερινή άρθρο του κ. Στάθη Καλύβα με τίτλο Εμφύλιοι, Εκρήξεις, Ταραχές..., όπου επιχειρηματολογεί (με σιγουριά που «προέρχεται από την επιστημονική μελέτη των εμφυλίων») ότι τουλάχιστον η Ελλάδα δεν κινδυνεύει από εμφύλιο πόλεμο. Με δυο λόγια: οι πόλεμοι τέτοιου είδους είναι κυρίως φαινόμενο των φτωχών χωρών (όμως πολλές φορές ο εμφύλιος είναι η αιτία που μια μη-φτωχή χώρα κατακρημνίζεται, π.χ. Βιρμανία, Αγκόλα), συνήθως συντρέχουν επιπλέον και εθνοτικές διαιρέσεις (αν και δε λείπουν τα παραδείγματα μη-εθνοτικών εμφυλίων: ο Αμερικάνικος, ο δικός μας εμφύλιος, οι Κμερ Ρουζ, ίσως κι ο εμφύλιος πόλεμος του Λάος κ.α.), ενώ η διεξαγωγή τους απαιτεί σημαντικά ποσοστά νέου και σκληραγωγημένου αντρικού πληθυσμού. Επομένως, όλοι αυτοί που μιλάνε για «εμφύλιο πόλεμο» γίνονται υπερβολικοί, λέει ο κ. Καλύβας: «Ας μου επιτραπεί να τους καθησυχάσω: κινδυνεύουμε από πολλά, αλλά όχι από εμφύλιο».

Ας μου επιτραπεί να τους αγχώσω: αν αντί για «εμφύλιο» μιλούσαμε π.χ. για «αναταραχή μεγάλης κλίμακας, στην οποία η μία πλευρά τουλάχιστον αμφισβητεί την κυβέρνηση», τότε η Ελλάδα κινδυνεύει.

Στην πράξη, κάπου βάζουμε τη διαχωριστική γραμμή για να διακρίνουμε τι είναι ο «εμφύλιος πόλεμος» και τι οι «ταραχές», ορισμένες φορές πάντως αυτό δεν είναι εύκολο. Ακόμα περισσότερο: ορισμένες φορές (= πολλές φορές), ο χαρακτηρισμός είναι πολιτικός κι όχι επιστημονικός. Ας μην αναφερθώ σε χούντες που πάντα αρνιούνται ότι υπάρχει εκτεταμένη άρνηση της νομιμοποίησής τους και βλέπουν μόνο μερικές ομάδες ταραξιών• το 2006, ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός δημοσιογράφων, πολιτικών και ακαδημαϊκών έφταναν να περιγράφουν την κατάσταση στο Ιράκ ως «εμφύλιο πόλεμο», ενώ η τότε κυβέρνηση Μπους το αρνιόταν. Κατανοητό• μιλώντας για «εμφύλιο πόλεμο» μεταφέρεις το νόημα ότι υπάρχει εδραιωμένη αντίσταση ενάντια στην κυβέρνηση του Ιράκ – οπότε και η όλη εκστρατεία σου τίθεται αυτόματα υπό αμφισβήτηση. Αποφεύγοντας όμως αυτήν την τόσο φορτισμένη λέξη, μπορεί και να περάσεις στο ντούκου την ερμηνεία ότι τα πράγματα είναι περίπου ελεγχόμενα, απλώς λίγες ομάδες ενόπλων πυροβολούν πού και πού κανέναν αστυνομικό ή ανατινάζονται σε κανένα παζάρι, κάτι τέτοιο, σύντομα θα τιθασευτούν, μην το κάνουμε και θέμα. Αν όμως το Ιράκ είναι μακρινό από την Ελλάδα του σήμερα, ας πούμε ένα άλλο παράδειγμα, πιο προσιτό: το 2006, η Ταϊλάνδη βυθίστηκε σε πολιτική κρίση, η οποία κλιμακωνόταν και κορυφώθηκε το 2010, με τους περίπου 90 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες στην Μπανγκόκ. Τότε λοιπόν, τον Μάιο του 2010, πολλοί ξένοι σχολιαστές και ΜΜΕ έφτασαν να ανησυχούν για κάτι σαν εμφύλιο πόλεμο (παράδειγμα 1, παράδειγμα 2, παράδειγμα 3, πού ήταν ο κ. Καλύβας τότε να εξηγήσει το ανυπόστατο των χαρακτηρισμών με σιγουριά που «προέρχεται από την επιστημονική μελέτη των εμφυλίων»;). Η τότε κυβέρνηση, φυσικά, αρνιόταν όλα αυτά και έβλεπε απλώς μερικές χιλιάδες «τρομοκράτες» και «πληρωμένους ταραχοποιούς». Δεν απέχει πολύ η Ελλάδα του 2012 από την Ταϊλάνδη του 2006• ούτε η Ταϊλάνδη του 2006 απέχει πολύ από την Ταϊλάνδη του 2010• δυστυχώς όμως, το επόμενο στάδιο είναι το Ιράκ του 2006.

Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιχνίδια με τις λέξεις. Είτε το πεις «εκτεταμένες ταραχές» είτε «εμφύλιο πόλεμο» είτε «κάτι σαν εμφύλιο πόλεμο» είτε οτιδήποτε, το θέμα είναι ότι η Ελλάδα κινδυνεύει. Η βία δεν γεννιέται από τη μια μέρα στην άλλη• καλλιεργείται, γίνεται ανεκτή, οργανώνεται, περνάει από τη σκέψη στα λόγια, από τα λόγια στη συμβολική πράξη, από τη συμβολική πράξη στην ουσιαστική πράξη, δημιουργεί φαύλους κύκλους εκδίκησης – αντεκδίκησης κ.λπ. Υπάρχει ένα συνεχές απόλυτης ειρήνης – απόλυτου πολέμου και το ανησυχητικό είναι ότι η Ελλάδα δείχνει να μετακινείται προς τη βίαιη πλευρά του. Οι ενδείξεις εδώ είναι η αυξανόμενη φόρτιση και ο ηθικός αποκλεισμός: πολύς κόσμος αρχίζει να συλλαμβάνει την ιδέα μιας Ελλάδας στην οποία οι Χ (= μνημονιακοί, αντιμνημονιακοί, λαθρομετανάστες, δεξιοί, αριστεροί, εβραίοι κ.λπ., ο καθένας με τις προκαταλήψεις του) δεν έχουν θέση. Ο γενοκτονικός εμφύλιος στη Ρουάντα δεν έγινε στα καλά καθούμενα• δεν ξυπνήσαν μια μέρα οι Χούτου κι αποφάσισαν να σφάξουν τους Τούτσι. Προηγήθηκε μια περίοδος στην οποία τα πνεύματα οξύνονταν, οι ακραίες φωνές πολλαπλασιάζονταν εκατέρωθεν, ο δημόσιος λόγος σταδιακά ολίσθησε σε επίπεδα Αυριανής και Στόχου, και ο ηθικός αποκλεισμός κυριάρχησε ιδεολογικά. Μια τάση προς τα εκεί παρατηρούμε στην Ελλάδα τον τελευταίο καιρό, νομίζω (νομίζω, έτσι;). Δεν είναι για πανικό, είναι όμως για ανησυχία.

Όλα αυτά είμαι σίγουρος ότι τα ξέρει ο κ. Καλύβας, όμως η έγνοιά του είναι να μη χρησιμοποιείται η κακιά λέξη «εμφύλιος» (με σιγουριά που «προέρχεται από την επιστημονική μελέτη τους»). Ο λόγος είναι πολιτικός, όχι επιστημονικός: η κακιά λέξη δηλώνει εκτεταμένη αμφισβήτηση της κυβέρνησης. Αυτό ακριβώς που ήθελε να αποφύγει ο Μπους το 2006 και η κυβέρνηση της Ταϊλάνδης το 2010. Ο κ. Καλύβας επιτίθεται στην υπερβολή της λέξης, για να προσπεράσει έντεχνα το αντικυβερνητικό της περιεχόμενο• κατασκευάζει πραγματικότητα, κάνει πολιτική. Και η γλώσσα της πολιτικής δεν είναι ουδέτερη, είναι στρατευμένη.

Ας του κάνουμε όμως το χατίρι. Ας μην ξαναμιλήσουμε για «εμφύλιο», είναι υπερβολή, ο κ. Καλύβας έχει δίκιο. Εναλλακτικά όμως χρειαζόμαστε περιφράσεις, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Προτείνω λοιπόν η κατάσταση στην Ελλάδα να χαρακτηρίζεται από τον επιστημονικά ορθότερο όρο: Ε.Μ.Φ.Υ.Λ.Ι.Ο.Σ. = Εκτεταμένες Μισαλόδοξες Φαυλότητες Υπονόμευσης της Λαϊκής Ισχύος & Όλα Στακάρβουνα. Κάτι τέτοιο. Νομίζω πως τώρα βάλαμε, επιτέλους, το θέμα στις σωστές του βάσεις και μπορούμε να ηρεμήσουμε. Με σιγουριά που προέρχεται από την επιστημονική μελέτη των εμφυλίων.