Η Σιγουριά Της Επιστημονικής Μελέτης

Υπάρχουν τεσσάρων ειδών ψέματα: τα μικρά ψεματάκια, οι χοντρές ψεματάρες, η στατιστική και τα παιχνίδια με τις λέξεις.

Διαβάζω στη σημερινή Καθημερινή άρθρο του κ. Στάθη Καλύβα με τίτλο Εμφύλιοι, Εκρήξεις, Ταραχές..., όπου επιχειρηματολογεί (με σιγουριά που «προέρχεται από την επιστημονική μελέτη των εμφυλίων») ότι τουλάχιστον η Ελλάδα δεν κινδυνεύει από εμφύλιο πόλεμο. Με δυο λόγια: οι πόλεμοι τέτοιου είδους είναι κυρίως φαινόμενο των φτωχών χωρών (όμως πολλές φορές ο εμφύλιος είναι η αιτία που μια μη-φτωχή χώρα κατακρημνίζεται, π.χ. Βιρμανία, Αγκόλα), συνήθως συντρέχουν επιπλέον και εθνοτικές διαιρέσεις (αν και δε λείπουν τα παραδείγματα μη-εθνοτικών εμφυλίων: ο Αμερικάνικος, ο δικός μας εμφύλιος, οι Κμερ Ρουζ, ίσως κι ο εμφύλιος πόλεμος του Λάος κ.α.), ενώ η διεξαγωγή τους απαιτεί σημαντικά ποσοστά νέου και σκληραγωγημένου αντρικού πληθυσμού. Επομένως, όλοι αυτοί που μιλάνε για «εμφύλιο πόλεμο» γίνονται υπερβολικοί, λέει ο κ. Καλύβας: «Ας μου επιτραπεί να τους καθησυχάσω: κινδυνεύουμε από πολλά, αλλά όχι από εμφύλιο».

Ας μου επιτραπεί να τους αγχώσω: αν αντί για «εμφύλιο» μιλούσαμε π.χ. για «αναταραχή μεγάλης κλίμακας, στην οποία η μία πλευρά τουλάχιστον αμφισβητεί την κυβέρνηση», τότε η Ελλάδα κινδυνεύει.

Στην πράξη, κάπου βάζουμε τη διαχωριστική γραμμή για να διακρίνουμε τι είναι ο «εμφύλιος πόλεμος» και τι οι «ταραχές», ορισμένες φορές πάντως αυτό δεν είναι εύκολο. Ακόμα περισσότερο: ορισμένες φορές (= πολλές φορές), ο χαρακτηρισμός είναι πολιτικός κι όχι επιστημονικός. Ας μην αναφερθώ σε χούντες που πάντα αρνιούνται ότι υπάρχει εκτεταμένη άρνηση της νομιμοποίησής τους και βλέπουν μόνο μερικές ομάδες ταραξιών• το 2006, ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός δημοσιογράφων, πολιτικών και ακαδημαϊκών έφταναν να περιγράφουν την κατάσταση στο Ιράκ ως «εμφύλιο πόλεμο», ενώ η τότε κυβέρνηση Μπους το αρνιόταν. Κατανοητό• μιλώντας για «εμφύλιο πόλεμο» μεταφέρεις το νόημα ότι υπάρχει εδραιωμένη αντίσταση ενάντια στην κυβέρνηση του Ιράκ – οπότε και η όλη εκστρατεία σου τίθεται αυτόματα υπό αμφισβήτηση. Αποφεύγοντας όμως αυτήν την τόσο φορτισμένη λέξη, μπορεί και να περάσεις στο ντούκου την ερμηνεία ότι τα πράγματα είναι περίπου ελεγχόμενα, απλώς λίγες ομάδες ενόπλων πυροβολούν πού και πού κανέναν αστυνομικό ή ανατινάζονται σε κανένα παζάρι, κάτι τέτοιο, σύντομα θα τιθασευτούν, μην το κάνουμε και θέμα. Αν όμως το Ιράκ είναι μακρινό από την Ελλάδα του σήμερα, ας πούμε ένα άλλο παράδειγμα, πιο προσιτό: το 2006, η Ταϊλάνδη βυθίστηκε σε πολιτική κρίση, η οποία κλιμακωνόταν και κορυφώθηκε το 2010, με τους περίπου 90 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες στην Μπανγκόκ. Τότε λοιπόν, τον Μάιο του 2010, πολλοί ξένοι σχολιαστές και ΜΜΕ έφτασαν να ανησυχούν για κάτι σαν εμφύλιο πόλεμο (παράδειγμα 1, παράδειγμα 2, παράδειγμα 3, πού ήταν ο κ. Καλύβας τότε να εξηγήσει το ανυπόστατο των χαρακτηρισμών με σιγουριά που «προέρχεται από την επιστημονική μελέτη των εμφυλίων»;). Η τότε κυβέρνηση, φυσικά, αρνιόταν όλα αυτά και έβλεπε απλώς μερικές χιλιάδες «τρομοκράτες» και «πληρωμένους ταραχοποιούς». Δεν απέχει πολύ η Ελλάδα του 2012 από την Ταϊλάνδη του 2006• ούτε η Ταϊλάνδη του 2006 απέχει πολύ από την Ταϊλάνδη του 2010• δυστυχώς όμως, το επόμενο στάδιο είναι το Ιράκ του 2006.

Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιχνίδια με τις λέξεις. Είτε το πεις «εκτεταμένες ταραχές» είτε «εμφύλιο πόλεμο» είτε «κάτι σαν εμφύλιο πόλεμο» είτε οτιδήποτε, το θέμα είναι ότι η Ελλάδα κινδυνεύει. Η βία δεν γεννιέται από τη μια μέρα στην άλλη• καλλιεργείται, γίνεται ανεκτή, οργανώνεται, περνάει από τη σκέψη στα λόγια, από τα λόγια στη συμβολική πράξη, από τη συμβολική πράξη στην ουσιαστική πράξη, δημιουργεί φαύλους κύκλους εκδίκησης – αντεκδίκησης κ.λπ. Υπάρχει ένα συνεχές απόλυτης ειρήνης – απόλυτου πολέμου και το ανησυχητικό είναι ότι η Ελλάδα δείχνει να μετακινείται προς τη βίαιη πλευρά του. Οι ενδείξεις εδώ είναι η αυξανόμενη φόρτιση και ο ηθικός αποκλεισμός: πολύς κόσμος αρχίζει να συλλαμβάνει την ιδέα μιας Ελλάδας στην οποία οι Χ (= μνημονιακοί, αντιμνημονιακοί, λαθρομετανάστες, δεξιοί, αριστεροί, εβραίοι κ.λπ., ο καθένας με τις προκαταλήψεις του) δεν έχουν θέση. Ο γενοκτονικός εμφύλιος στη Ρουάντα δεν έγινε στα καλά καθούμενα• δεν ξυπνήσαν μια μέρα οι Χούτου κι αποφάσισαν να σφάξουν τους Τούτσι. Προηγήθηκε μια περίοδος στην οποία τα πνεύματα οξύνονταν, οι ακραίες φωνές πολλαπλασιάζονταν εκατέρωθεν, ο δημόσιος λόγος σταδιακά ολίσθησε σε επίπεδα Αυριανής και Στόχου, και ο ηθικός αποκλεισμός κυριάρχησε ιδεολογικά. Μια τάση προς τα εκεί παρατηρούμε στην Ελλάδα τον τελευταίο καιρό, νομίζω (νομίζω, έτσι;). Δεν είναι για πανικό, είναι όμως για ανησυχία.

Όλα αυτά είμαι σίγουρος ότι τα ξέρει ο κ. Καλύβας, όμως η έγνοιά του είναι να μη χρησιμοποιείται η κακιά λέξη «εμφύλιος» (με σιγουριά που «προέρχεται από την επιστημονική μελέτη τους»). Ο λόγος είναι πολιτικός, όχι επιστημονικός: η κακιά λέξη δηλώνει εκτεταμένη αμφισβήτηση της κυβέρνησης. Αυτό ακριβώς που ήθελε να αποφύγει ο Μπους το 2006 και η κυβέρνηση της Ταϊλάνδης το 2010. Ο κ. Καλύβας επιτίθεται στην υπερβολή της λέξης, για να προσπεράσει έντεχνα το αντικυβερνητικό της περιεχόμενο• κατασκευάζει πραγματικότητα, κάνει πολιτική. Και η γλώσσα της πολιτικής δεν είναι ουδέτερη, είναι στρατευμένη.

Ας του κάνουμε όμως το χατίρι. Ας μην ξαναμιλήσουμε για «εμφύλιο», είναι υπερβολή, ο κ. Καλύβας έχει δίκιο. Εναλλακτικά όμως χρειαζόμαστε περιφράσεις, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Προτείνω λοιπόν η κατάσταση στην Ελλάδα να χαρακτηρίζεται από τον επιστημονικά ορθότερο όρο: Ε.Μ.Φ.Υ.Λ.Ι.Ο.Σ. = Εκτεταμένες Μισαλόδοξες Φαυλότητες Υπονόμευσης της Λαϊκής Ισχύος & Όλα Στακάρβουνα. Κάτι τέτοιο. Νομίζω πως τώρα βάλαμε, επιτέλους, το θέμα στις σωστές του βάσεις και μπορούμε να ηρεμήσουμε. Με σιγουριά που προέρχεται από την επιστημονική μελέτη των εμφυλίων.


8 σχόλια:

  1. Ίσως σε ενδιαφέρει κι αυτό, Rebellion and Authority, An Analytic Essay on Insurgent Conflicts

    (μ' αρέσει που το πρώτο όνομα στις ευχαριστίες είναι του Ντάνιελ Έλσμπεργκ)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. th.alys21/2/12

    Η μεγάλη διαφορά Ταϋλάνδης το 2006 και Ελλάδας το 2012 είναι κάπου 20.000 δολλάρια κατά κεφαλήν εισόδημα το χρόνο. Αν είχαμε τόσο χαμηλό εισόδημα όσο οι Ταϋλανδοί, φαντάζομαι και ο Καλύβας θα ανησυχούσε περισσότερο.

    Κατά τα άλλα συμφωνώ με το πνεύμα της ανάρτησης, διαφωνώ με επιμέρους επισημάνσεις. Δε νομίζω όμως ότι τα σημεία της διαφωνίας μου έχουν ιδιαίτερη σημασία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Άσε το κατα κεφαλήν, μικρή σημασία έχει. Πριν την νέα υποτίμηση της εργασίας στην Ελλάδα κατά 22% τουλάχιστον: Local Purchasing Power in Bangkok is 37.55% lower than in Athens. Οι αποστάσεις δεν είναι πλέον μεγάλες. Ένα 30% του πληθυσμού της Αθήνας έχει πρόβλημα επάρκειας των βασικών εκτιμώ.

    Μιλάει για διάμεσους μισθούς. Ο Ηλίας ίσως μπορεί να εκτιμήσει την ορθότητα της σύγκρισης

    Να υπενθυμίζω πως ο ΣΚ είναι ο γίγας που έλεγε πως η βασική επίπτωση στο επίπεδο διαβίωσης των Ελλήνων από το μνημόνιο είναι πως θα πηγαίνουν μια φορά το χρόνο στη Νέα Υόρκη για ψώνια αντί για μια φορά τον μήνα. Εκτός τόπου και χρόνου. Παραμένει. Διαβάζει την Καθημερινή από το Yale και αποφαίνεται για το τι συμβαίνει στην ψωροκώσταινα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. th.alys21/2/12

    Ελα ρε συ Τάλω. Numbeo? Με βάση τα στοιχεία της Εύρωστατ και της Παγκόσμιας Τράπεζας η Ελλάδα του 2012 παραμένει πολύ πιο πλούσια και με μικρότερη ανισοκατανομή του πλούτου από την Ταϋλάνδη του 2006.

    Τείνουμε προς τα κει, αλλά έχουμε ακόμα κάμποσο δρόμο να διανύσουμε. Ακόμα και με τα νούμερα τα δικά σου, η (ακριβότερη και εικάζω βαρύτερα πληττόμενη περιοχή της Ελλάδας) Αθήνα είναι 40% πιο πλούσια από την Μπανγκογκ του σήμερα.

    Στο κάτω κάτω ούτε εμφύλιο, ούτε εκτεταμενες αναταραχές έχουμε. Ακόμη.

    Αν εξακολουθήσει όμως αυτή η αίσθηση βίας, ανομίας και ατιμωρησίας όσων βρίσκονται στα ψηλά· η ύφεση και η κατάργηση της ελπίδας όσων βρίσκονται στα χαμηλά, τότε ακόμα και οι, όντως, μαλθακοί και βολεμένοι Έλληνες, μπορεί να οδηγηθούν σε γενικευμένο ξεσηκωμό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Μετράς απόλυτες τιμές και όχι αγοραστική δύναμη. Δεν ξέρω για τις υπόλοιπες τιμές, αλλά στην Ελλάδα αυτά που περιγράφει είναι πάνω-κάτω λογικά. Η Αθήνα δεν είναι η βαρύτερα πληττόμενη περιοχή της Ελλάδας, και η Πάτρα και η Θεσσαλονίκη είναι πολύ χειρότερα. Απλά αν μπορούσε ο Ηλίας να μας επιβεβαιώσει τα της Μπανγκόκ, θα ξέραμε αν στέκουν οι αναφερόμενες τιμές.
    Στην Αθήνα *πριν τις περικοπές μισθών*, είμασταν 40% πλουσιότεροι από την Μπανγκόκ. Τώρα να είμαστε 15%; Νομίζεις πως προδιαθέτει για κοινωνική σταθερότητα αυτό; Και με τον ίδιο οδηγό έχουμε την χαμηλότερη πλέον (με τους νέους μισθούς) αγοραστική δύναμη στην ΕΕ των 27 πλην Λιθουανίας *ίσως*.

    Δεν έχουμε εμφύλιο και δεν θα έχουμε. Όπως έχει πει ο Καλύβας δεν κάνεις εμφύλιο με μια χούφτα ανθρώπων από την μια και εκατομμύρια από την άλλη. Απλά επειδή λείπει και όταν έρχεται μάλλον υπόκειται σε sampling bias, δεν έχει καταλάβει από ποια πλευρά είναι τα εκατομμύρια και από ποια η φούχτα ανθρώπων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Σόρι, πνίγομαι αυτόν τον καιρό, οπότε δε μου είναι εύκολο να είμαι και καλός οικοδεσπότης.

    Να πω ότι όσο περισσότερο σκέφτομαι το άρθρο του ΣΚ, τόσο περισσότερο νευριάζω. Το παραδέχεται από την πρώτη κιόλας παράγραφο ότι η λέξη "εμφύλιος" χρησιμοποιείται εν πολλοίς μεταφορικά. Όμως αμέσως μετά πυροβολεί με την "επιστημονική μελέτη των εμφυλίων", φτωχές χώρες, εθνοτικές διαφορές, σκληραγωγημένοι άντρες, τα πάντα όλα. Είναι πολύ άτοπες οι παρατηρήσεις του, για μια λέξη που κι ο ίδιος καταλαβαίνει ότι συχνά χρησιμοποιείται μεταφορικά. Με αποκορύφωμα το δεύτερο μισό του άρθρου, στο οποίο δηλώνει ότι η όξυνση είναι απλώς θέμα καταστολής, το μόνο που χρειάζεται είναι μια αποτελεσματικότερη Αστυνομία, κάπου 4.500 άτομα όλο κι όλο, το λύσαμε το ζήτημα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Παιδιά, δε συγκρίνεται το κόστος ζωής στην Μπανγκόκ και στην Ελλάδα! Η μέρα με τη νύχτα. Η βενζίνη στην Ελλάδα έχει κάπου 1,7 ευρώ το λίτρο, στην Ταϊλάνδη 0,75. Ένα πιάτο φαγητό σε φαγάδικα του δρόμου (όχι σε "inexpensive restaurants") έχει 0,8 ευρώ (σ' αυτά όμως τρώει η συντριπτική πλειοψηφία των Ταϊλανδών) ή και φθηνότερα. Το εμφιαλωμένο νερό, 600 ml, έχει 0,2 ευρώ ή και φθηνότερα. Τα ρούχα στα τοπικά παζάρια (όχι μάρκες από μεγάλα πολυκαταστήματα) είναι σχεδόν τζάμπα. Και οι τιμές για τα ενοίκια, που διαβάζω, μου ακούγονται υπερβολικές (αν και δεν ξέρω τα ενοίκια στην Μπανγκόκ).

    Τεσπα, το νόημα είναι ότι στην Ταϊλάνδη υπάρχουν φτηνές εναλλακτικές για όλα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. th.alys22/2/12

    Αφού το λέω ότι για την κοινωνική σταθερότητα φοβάμαι κι εγώ.

    Η διαφορά μάλλον δεν είναι 15% ακόμα κι αν μειωθούν όλοι οι μισθοί όσο μειώνεται κι ο κατώτατος. Θα έχουμε και αποπληθωρισμό σε κάποιο βαθμό. Ακριβές νούμερο δεν μπορεί να βρει κανείς μας, μαντεψιές θα κάνουμε και θα παίζουμε την κολοκυθιά.

    Η Πάτρα και η Θεσσαλονίκη είχαν ξεκινήσει να πλήττονται πριν την κρίση. Η Αθήνα όχι τόσο. Επίσης οι άλλες δύο(κυρίως η Πάτρα) έχουν μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τους που έχει κι ένα χωράφι εκεί κοντά και μπορεί να αντισταθμίσει τις απώλειες εισοδήματος έως ένα βαθμό μέσω της καλλιέργειας του. Στην Αθήνα το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ή δεν έχει πρακτικά τέτοια δυνατότητα. Δεν έχω στοιχεία, πέρα από μαρτυρίες γνωστών και φίλων, οπότε δεν επιμένω. Κυρίως μια θεωρία μου είναι αυτή, ότι σε περιόδους κρίσεων περισσότερο υποφέρουν τα μεγάλα αστικά κέντρα.

    ΥΓ1. Τα στοιχεία του νάμπεο για τους μισθούς πόσο αξιόπιστα είναι;

    ΥΓ2. Μη συγχέεις την Ελλάδα με την Αθήνα. Στο χωριό βγάζω ένα μήνα με 200 ευρώ άνετα. Στην Αθήνα άντε να βγάλω 3 βδομάδες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Αδερφέ, δεν ξέρω τούτο το φεγγάρι
Στης καρδιάς της άδειας τη φυρονεριά
Πούθε τάχει φέρει, πούθε τάχει πάρει
Φωτεινά στην άμμο, χνάρια σαν κεριά.