Ανακάλυψα μια φοβερή λέξη, «επαναγυφτοποίηση»! (στα αγγλικά: “regypsify”)
Το νόημα μπορεί να το καταλάβει κανείς χωρίς ορισμούς λεξικών και φιλολογισμούς. Αρκεί π.χ. να ακούσει το πασίγνωστο Αστούριας (όλοι το ξέρουμε) από έναν κορυφαίο κλασικό κιθαρίστα ή όπως το έκαναν γνωστό οι Doors (“Spanish Caravan”), λίγο–πολύ όλοι απ’ αυτές άγυφτες εκτελέσεις το μάθαμε
Ναι όμως δεν το μάθαμε επαναγυφτοποιημένο:
Η μπάντα καθιερώθηκε ως Taraf de Haidouks (“taraf” στα Ρουμάνικα σημαίνει μουσική ομάδα γύφτων–πανηγυρτζίδων) από δυτικοευρωπαίους μουσικούς που έμειναν έκπληκτοι από τη μουσική επιδεξιότητά τους.
Με τον κίνδυνο να πέφτουμε στην παγίδα της εξιδανίκευσης, μπορούμε να επιχειρήσουμε έναν ορισμό της λέξης:
Επαναγυφτοποίηση η: επιστρέφω κάτι στην πρωτόλειά του κατάσταση: Άσε μας με τα τραγούδια της Πρωτοψάλτη, θέλω την ~ του Καιρού των Τσιγγάνων!Επαναγυφτοποιώ (μτβ.) αποκαθιστώ χαμένη αυθεντικότητα: Γύφτος είμαι ρε φίλε, δεν είμαι «Ρομά», επαναγυφτοποίησέ με και μην ντρέπεσαι να το πεις
Κλείνω με μια σκηνή από την ταινία Latcho Drom (1993)
Έψαχνα κάτι στο ίντερνετ κι έπεσα τυχαία σε τρία αξιοπερίεργα που μου 'καναν εντύπωση:
1) Η Ερεβώδης Κούκλα
Όσοι έχουμε μια σεβαστή διψήφια ηλικία, θυμόμαστε εκείνες τις παλιές κούκλες που τις κούρδιζες και παίζαν κάποιο τραγουδάκι. Άλλες εποχές, τότε που ήμασταν ηλικιακώς μονοψήφιοι. Σήμερα όλες αυτές οι παιδικές κούκλες έχουν τσιπάκι, όμως εκείνες οι παλιές κούκλες λειτουργούσαν με ελατήριο και κούρδισμα.
Τέτοιες κούκλες πρωτοβγήκαν γύρω στο 1890 από την εταιρία του κ. Έντισον που εφηύρε τη φωνογράφηση, και για κείνη την εποχή ήταν hi-tech. Τις έλεγαν φωνογραφικές κούκλες, Phonograph Dolls. Απάγγελναν κάποιο νανούρισμα ή τραγουδάκι. Ακόμα και βραδινές προσευχές
Το θέμα ήταν ότι με τον καιρό και με τη χρήση, το ελατήριο χαλάρωνε. Οπότε, τα τελευταία λόγια της κούκλας έπαιζαν σε αργή κίνηση και ακούγονταν... κάπως. Μια Προσευχόμενη Κούκλα με τον καιρό γινόταν λίγο ερεβώδης στα τελευταία της λόγια.
Γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον αν σκεφτείτε την καθιερωμένη βραδινή προσευχή των Αμερικανών: Now I lay me down to sleep / I pray the Lord my soul to keep / Please God teach me how to pray / Make me better every day.
Ναι όμως αυτή είναι η μοντέρνα, ντεκαφεϊνέ εκδοχή της. Η προσευχή, που έρχεται από το 1737, αρχικά είχε καφεΐνη:
Now I lay me down to sleep
I pray the Lord my soul to keep
If I should die before I wake
I pray the Lord my soul to take
Σκεφτείτε τα τελευταία λόγια σε παραμορφωμένη απαγγελία από το χαλαρωμένο ελατήριο. Στο παρακάτω βιντεάκι μπορείτε να πάρετε μια ιδέα για την Ερεβώδη, Προσευχόμενη Κούκλα. Φανταστείτε ότι είστε μικρό παιδί, βράδυ κι όλα σκοτεινά, η μαμά κι ο μπαμπάς είπαν «τώρα στο κρεβάτι σου», κουρδίζετε την Κούκλα και μέσ' στην ησυχία ακούτε δίπλα σας αυτό:
Δε μου φαίνεται απαραίτητα κακό. Σίγουρα θα φοβόμουν αυτήν την απόκοσμη φωνή, μικρό παιδί στα σκοτεινά. Όμως ο φόβος έχει κι αυτός τη δική του γοητεία (γι' αυτό υπάρχουν και ταινίες τρόμου εξάλλου), αμαρτωλή γοητεία, διαφορετική απ' τις άλλες. Όμως δεν παύει να 'ναι γοητεία.
Αν ήμουν μικρό παιδί, θα έτρεμα στη σκέψη της Ερεβώδους Κούκλας το βράδυ, κι επίσης θα περίμενα πώς και πώς να έρθει η ώρα της. Και τα δυο ταυτόχρονα.
Όμως μια που μιλάμε για προσευχές...
2) Η Κονσόλα Προσευχής
Η μοντέρνα ζωή με τα προβλήματα και τους φρενήρεις ρυθμούς της δυσκολεύει, εμάς τους μουσουλμάνους της Δύσης, να τηρήσουμε τις καθημερινές μας προσευχές με τους σωστούς τύπους. Όμως τώρα υπάρχει λύση!
Με τη νέα επαναστατική Κονσόλα Προσευχής (πώς να την πω;) μπορούμε να τελειοποιήσουμε την προσευχή μας χωρίς να θυσιάσουμε τίποτα από τον δυτικό τρόπο ζωής και τις απαιτήσεις του.
Συγκεκριμένα, στις ΗΠΑ υπάρχει από το 2009 η κατοχυρωμένη πατέντα US20100120005A1 του κ. Wael Abouelsaadat, απόφοιτου μηχανικού πληροφορικής του Πανεπιστημίου του Τορόντο, με τίτλο: "Σύστημα και μέθοδος ενίσχυσης τελετών προσευχής και θεραπείας".
Πρόκειται για διαδραστικό προσευχητικό σύστημα, με βάση έδρασης (= χαλάκι προσευχής) ευαίσθητη προς την πίεση, εξοπλισμένη με αισθητήρες να ανιχνεύουν πού και με ποια σειρά αγγίζουν τα χέρια, τα γόνατα και το μέτωπο του χρήστη. Κατόπιν τα απτικά ειδοποιητικά δεδομένα τροφοδοτούνται σε λογισμικό ανίχνευσης σωματικής στάσης το οποίο δημιουργεί ένα κινηματικό περιτύπωμα του χρήστη εν ώρα προσευχής. Τέλος, μια έξυπνη οθόνη συντονίζει τις στάσεις και κινήσεις του χρήστη με τις κατάλληλες προσευχητικές εκφορές, και σε περίπτωση λάθους ειδοποιεί τον χρήστη με μηχανοκίνητους δονητές ενσωματωμένους στη βάση έδρασης.
96 – Χρήστης
99 – Τελετουργική βάση έδρασης
98 – Οθόνη προς την κατεύθυνση της Μέκκας
27 – Κάρτα μνήμης
130 – Εξωτερική παροχή ισχύος
Δε νιώθω 100% καλά μ’ αυτήν την πλάκα που κάνω στον κ. Wael Abouelsaadat. Στο φινάλε, έτσι το ‘θελε, έτσι το ‘κανε. Είμαι σίγουρος ότι θα είναι καλός μηχανικός, δεν αμφιβάλλω καθόλου. Πάντως ακόμα κι η Ερεβώδης Κούκλα βρίσκω να έχει τη δική της αλλοπρόσαλη γοητεία, ενώ στην προηγμένη τεχνολογία του Διαδραστικού Προσευχητικού Συστήματος δε βρίσκω καμία γοητεία. Τι να πω, ίσως πρώτα είναι κανείς μηχανικός και μετά είναι μουσουλμάνος, χριστιανός, οτιδήποτε.
Ένα άλλο θέμα είναι ότι η Κονσόλα Προσευχής σίγουρα ευελπιστούσε να κοστίσει κάποια καλά χρήματα (και μόνο η κατοχύρωση ευρεσιτεχνίας στις ΗΠΑ θέλει τα χρήματά της). Οπότε, απευθυνόταν στη μουσουλμανική μεσαία τάξη. Δηλαδή σε λίγους. Ίσως πρώτα είναι κανείς μεσαία τάξη και μετά μουσουλμάνος, χριστιανός, οτιδήποτε.
Όμως μια που μιλάμε για προηγμένες τεχνολογίες...
3) Εμπρός Της Γης Οι Κουρασμένοι
Λιώνουν τα νιάτα μας στη βιοπάλη, με τα κομμάτια μας δένει τ' ατσάλι... Όμως τώρα η τεχνητή νοημοσύνη δίνει τη λύση!
Διαβάζω σε τούτο το άρθρο, με την υπογραφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για μια Φινλανδική εφαρμογή με ηλεκτρονικό βραχιόλι που παρακολουθεί βιομετρικά στοιχεία των εργατών, π.χ. πόσες ώρες κοιμούνται, πόσα βήματα κάνουν, καθώς και τις αποδόσεις τους στο εργοστάσιο. Όλα αυτά αναλύονται από τους αλγόριθμους της εφαρμογής που στέλνουν feedback στον εργάτη για την ευζωία και τις εργασιακές του επιδόσεις:
Ο Βίλε Βουαρόλα ήταν από τους πρώτους πέντε εργάτες που φόρεσε το βραχιόλι δοκιμαστικά για τρεις μήνες. Ήταν χαρούμενες που πήρε μέρος στο πρόγραμμα: «Μου έκανε εντύπωση πώς ο καλός ύπνος επηρέαζε την εργασιακή μου απόδοση. Σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες αναψυχής, ο ύπνος έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο στη γενική απόδοση της δουλειάς μου»
Εδώ μιλάμε για κάτι πολύ μεγάλο. Για το τέλος της ιστορίας, την κατάργηση της ταξικής πάλης («Τεχνητή Νοημοσύνη: Βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα, βοηθά στην ευζωία των εργατών»). Πλέον δε θα προχωρά η μέρα με δαγκωμένα χείλη, σηκώνουν τα πανώ και ξεκινάνε: χάρη στην υπερσύγχρονη τεχνολογία, η ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης θα γίνει συμβατή με το fitness των εργατών της, Factory2Fit. Στην τεχνητή νοημοσύνη δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Win-win κατάσταση που 'λεγε κάποτε ο ΓΑΠ.
Βλέπω ότι τελειώνουν οι πιλοτικές δοκιμές του προγράμματος -"Worker Feedback Dashboard"- και βγαίνει στην αγορά το έξυπνο βραχιόλι που καταργεί την ταξική πάλη (ποιος να το 'λεγε ότι θα 'ρχόταν απ' τη Φινλανδία;). Εδώ μπορείτε να διαβάσετε και το σχετικό paper της εταιρίας ΤΝ για την ποσοτικοποίηση των εργατών.
Δεν αντέχω, θα σκαρώσω κάποιο χαζό στιχάκι. Τραγουδίστε το πάνω στο τραγούδι του Μαρκόπουλου:
Η φάμπρικα δε σταματά
Δουλεύει νύχτα–μέρα
Πότε θα δω ανάσταση;
Η φυσική κατάσταση
Έχει χτυπήσει κόκκινο, πια δεν τα βγάζω πέρα...
Δουλεύω μπρος στη μηχανή
Στη βάρδια δύο–δέκα
Μα όμως ήρθε η στιγμή
Κι έφεραν υπολογιστή
Μια λύση τεχνοκρατική, δε σκέφτηκ’ η Αλέκα
«Άκουσε, φίλε πλαδαρέ,
Το fitness είναι χρήμα
Κομμάτι της παραγωγής,
Να ‘χεις ποιότητα ζωής,
Ο ύπνος σου να ‘ν’ ελαφρύς, νυστάζεις κι είναι κρίμα»
Είχα μείνει έκπληκτος πριν εννιά χρόνια, όταν μου εξήγησαν την έννοια του ίου μπονγκ βία στα Βιετναμέζικα:
– «Δυστυχισμένοι άνθρωποι, οι ίου μπονγκ βία... Βλέπουν τα φαντάσματα. Εμείς δεν τα βλέπουμε, όμως οι ίου μπονγκ βία τα βλέπουν συνέχεια και υποφέρουν»
– «Και τι σημαίνει το ίου μπονγκ βία;»
– «Σημαίνει: αυτός που έχει αδύναμο ίσκιο»
Έπαθα σοκ! Ακριβώς αυτό που λέμε κι εμείς στα Ελληνικά: αλαφροΐσκιωτος! Παραδοσιακά, αυτός που βλέπει τις νεράιδες. Και έχει αδύναμο, αλαφρύ ίσκιο• περνάει το φως του ήλιου μέσα του, είναι ημιδιάφανος. Να κάτι ακόμα που συνδέει Βιετνάμ και Ελλάδα (πέρα από τον Θείο Χο που λέγεται ότι πέρασε από την Έδεσσα): και οι δύο χώρες έχουν την ίδια έκφραση για τον ημιδιάφανο άνθρωπο. Αυτόν που έχει μόνο το 50% στον κόσμο μας, στον κόσμο που ο κορωνοϊός, η κυβέρνηση Μητσοτάκη κ.λπ. είναι σημαντικά θέματα. Το άλλο 50% το έχει... κάπου αλλού.
Πώς να μεταφραστεί το αλαφροΐσκιωτος / ίου μπονγκ βία στα Αγγλικά; Δε νομίζω ότι μεταφράζονται. Το Google Translate δίνει moonstruck για το αλαφροΐσκιωτος, ενώ μια τυπική αγγλική μετάφραση του ίου μπονγκ βία (”yếu bóng vía” στα Βιετναμέζικα) βρίσκω να είναι “Be paranoid”... Δε με ικανοποιούν, ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ας βάλω λίγο Διονύσιο Σολωμό:
Νομίζω ότι και στον αρχαίο κόσμο είχαν το θρύλο των μονοσάνδαλων. Πιο γνωστή είναι η ιστορία του Ιάσονα, που κατά την επίσκεψή του στον Πελία έχασε το ένα σανδάλι στις λάσπες του ποταμού κ.λπ. Όμως νομίζω ότι πρέπει να ήταν διαδεδομένη έκφραση στον αρχαίο κόσμο – ας πούμε, κι ο Εμπεδοκλής θρυλείτο μονοσάνδαλος.
Νομίζω ότι μονοσάνδαλος στους αρχαίους ήταν αυτός που πατάει μόνο με το ένα του σανδάλι στο δικό μας κόσμο, τον κόσμο του Μητσοτάκη, του κορωνοϊού κ.λπ. Το άλλο του σανδάλι πατάει... κάπου αλλού (έτσι νομίζω τουλάχιστον, αν κάνω λάθος και κάποιος ξέρει καλύτερα, ας με διορθώσει).
Ήταν ο τρόπος των αρχαίων να εκφράσουν τους ημιδιάφανους ανθρώπους, τους ίου μπονγκ βία
Την υπόθεση δεν τη λες και συναρπαστική, ένα απ’ αυτά τα μεσαιωνικά ρομάντζα αγνώστου συγγραφέα: ο Βέλθανδρος, πορφυρογένητος γιος του βασιλιά Ροδόφιλου, χάνει την εύνοια του πατέρα του και φεύγει με τρεις συντρόφους να βρει την τύχη του σε ξένες χώρες, φτάνει στη Μικρά Ασία, στην Ταρσό κ.λπ. κ.λπ. Τίποτα που να μην το ‘χουμε ξανακούσει σε μικρές παραλλαγές. Χώρια που τα μεσαιωνικά ονόματα ξενίζουν.
Όμως ξαφνικά η ιστορία απογειώνεται:
Ενόσω εκεί περιέτρεχε με τα παιδόπουλά του
Ηύρηκεν μικροπόταμον και ‘ς το νερόν του μέσον
Να είπες ουρανόδρομον αστέρα έχει έσω
Και κείται μέσον του νερού και μετ’ εκείνο τρέχει
Έπιασε το αναπόταμον εκείνος και γυρεύει
Την κεφαλήν του ποταμού επεθυμεί γνωρίσαι.
Αυτά ίσως να μην τα ‘χουμε ξανακούσει. Για πες περισσότερα:
Α! Ρομπότ στο Μεσαίωνα! Γίνεται και sci-fi, τύφλα να ‘χει ο Χάρι Πότερ! Πες μας κι άλλα...
Έβλεπε ζώδια περισσά ποικιλολαξευμένα
Το μεν ως σχήμα γυναικός τραχηλοδεσμομένον,
Και ερωτοσύρτην τύραννον τα ζώδια να σύρνη
Άλλον πάλιν ως άνανδρον ποδοσιδηρομένον
Έρωτα δήμιον στέκοντα έχων κατόπισθέν του
Άλλοι κατατοξεύουσι να δείχνουν τυραννούντες,
Ήσαν τα πάντα λαξευτά ώσπερ να εκινούνται
Ο Βέλθανδρος κι η Κάμαρα με τα Μυστικά. Πες κι άλλα...
Και εις το καθένα ηύρηκε γράμματα γεγραμμένα
Ο μεν του δείνος του ρηγός έγραφε θυγατέρα
Ο δε και πάλιν έγραφε του βασιλέως του δείνος
Και όπου η ερωτόπλασις τον σύρνει να παγαίνη
Όπου ο Έρωτας αυτού εδουλογράφησέ τον
Να μην περάσει απαρατήρητη η λέξη «ερωτόπλασις». Κάτι μου λέει ότι ο συγγραφέας της εξαιρέτου διηγήσεως Βελθάνδρου του Ρωμαίου είναι δικός μας. Όμως ακόμα δε μας αποκάλυψε τις πηγές του πυροφλογοπόταμου...
Ζώδιον ούτως λαξευτόν εκ λίθου ζαφυρίνου
Αφού το φλογοπόταμον εξήρχετο εκείνου
Πολλά θλιμμένον και δεινόν περίλυπον να στέκεν
Και έτρεχεν εξ οφθαλμών εκείνου του ζωδίου
Η βρύση η του ποταμού του φλογερού εκείνου
Έτι και εκ του στόματος πλην της φλογός και μόνον
Ηγήσαντο οι στεναγμοί φλογώδεις ως πυρ φλόγων
Και συστενάζων μετ’ αυτού και συγκερνών του πόθου
Το δακρυβρυσοπόταμον έμμεξε δάκρυά του
Και βλέμμα έρριψεν εκεί μικρόν εις άλλο μέρος
Και ζώων σχήμα ως ανδρός ιστάμενον εκείσαι
Φρικτόν από του σχήματος, δεινόν από της θέας
Και βλέπει βέλος κάθεται έσω κατά καρδίας
Εκ της τομής της καρδιακής εκείνης του καρδίου
Φλοξ του πυρός εξήρχετο σύγκαπνος ουκ ολίγος
Κ’ εσμίγετο τοις δάκρυσι του λιθινού ζωδίου
Ας σταματήσω πια εδώ, έτι ας μη βαδίσω, εξαίρετον διήγηση ας φτάσω να την κλείσω, στου Κάστρου τα μυστήρια να μην παραστρατήσω (έπαθα Βέλθανδρο)
Η ιστορία του Κουν Ανούπ, του χωρικού που μιλούσε υπέροχα, ίσως να έχει κι άλλο ενδιαφέρον. Μας έχει έρθει ορφανή από την Αίγυπτο και το 2.000 π.Χ., δεν ξέρουμε περισσότερα, οι ειδικοί απλώς εικάζουν ότι ήταν δημοφιλής στην εποχή της. Ψάχνοντάς την στράφηκα και σε μια άλλη κλασική ιστορία πάνω στο ίδιο θέμα: «Γιατί να συμβαίνουν άσχημα πράγματα σε καλούς ανθρώπους;»
1. Το Ωραιότερο Ποίημα
Ο Άλφρεντ Τέννυσον το θαύμαζε: «Το ωραιότερο ποίημα που έχει γραφτεί ποτέ!». Και πραγματικά είναι ποίημα, παρόλο που τυπικά θεωρείται κείμενο ή βιβλίο. Δεν ξέρω τι να πρωτοδιαλέξω, π.χ.:
Να μπορούσε ο πόνος μου να ζυγιστεί κι οι συμφορές μου να μπουν σε ζυγαριά! Πιο βαριές απ’ την άμμο της θάλασσας. Αλλά πώς τ’ άνοστο κι ανάλατο φαΐ να φαγωθεί; Και ποια να ‘χει νοστιμιά τ’ ωμό του αυγού τ’ ασπράδι; Σαν τ’ αηδιαστικά τούτα φαγιά, έτσι και τα βάσανά μου αφόρητα
Ή άλλο τυχαίο παράδειγμα:
Μακάρι να χανόταν η μέρα που γεννήθηκα κι η νύχτα εκείνη που φωνάξαν με χαρά: είναι αγόρι! Σκοτάδι να ‘ναι η μέρα αυτή, φως ποτέ μην τη φωτίσει, βαθιά συννεφιά να πέσει πάνω της, να μη λογίζεται με τις άλλες μέρες του χρόνου, να μην αριθμείται με τις μέρες των μηνών. Να την καταραστούν οι μάγοι που ξέρουν από κατάρες. Να βυθιστούν στο σκοτάδι τα αστέρια της νύχτας εκείνης, μη δουν το φως και την ανατολή. Γιατί να μην έκλειναν οι πόρτες της κοιλιάς της μάνας μου μη γεννηθώ;
Μαζί με τον Τέννυσον, μιλώ για το Βιβλίο του Ιώβ. Το ξέρουμε όλοι. Οι ανέμπνευστοι θεολόγοι στο σχολείο μάς κούρασαν με τις ερμηνείες τους γι' αυτό, που φυσικά δεν έπειθαν κανέναν. Άσχημα πράγματα συμβαίνουν σ’ έναν καλό άνθρωπο χωρίς να τα αξίζει• έρχονται τρεις παρηγορητές και του κάνουν κήρυγμα, του λένε πως σίγουρα φταίει ακόμα κι αν δεν το ξέρει• ο Ιώβ δεν πείθεται («είστε θλιβεροί παρηγορητές!»), ζητά τον θάνατο να ξεκουραστεί από τα βάσανά του και θέλει να φέρει τον Θεό σε δικαστήριο• οι παρηγορητές προσπαθούν να τον αποτρέψουν• ο Ιώβ επιμένει να υποστηρίζει την αθωότητά του και να ζητά τη δίκη του Θεού• ο Θεός ξαφνικά εμφανίζεται και γίνεται αυτή η περίεργη δίκη, όπου ο κριτής είναι παράλληλα και κατηγορούμενος• ο Θεός δεν απαντά σε καμία από τις κατηγόριες του Ιώβ, μόνο λέει κάτι περίεργα για κοράκια, αγριοκάτσικα, στρουθοκάμηλους κ.α.• ο Ιώβ αποσύρει τις κατηγορίες του συντετριμμένος («ανακαλώ τα όσα είπα και ντρέπομαι γι’ αυτά»)• ο Θεός είναι εξοργισμένος με τους παρηγορητές («δε μιλήσατε σωστά για μένα!»), ίσα–ίσα που κρατιέται μαζί τους, μόνο από τον Ιώβ μπορεί να δεχτεί καλό λόγο γι’ αυτούς• ο Ιώβ αποκαθίσταται, αποκτά εφτά γιους και τρείς κόρες, την πρώτη την ονόμασε Περιστέρι, τη δεύτερη Κανέλα, την τρίτη Θήκη Καλλυντικών, «σε κανένα μέρος της γης δεν υπήρχαν τόσο ωραίες γυναίκες όσο οι κόρες του Ιώβ».
Τι να καταλάβουμε απ’ αυτά; Τι ακριβώς διαβάζουμε στο Βιβλίο του Ιώβ;...
Το τι διαβάζουμε, θα το δούμε στη συνέχεια. Όμως το πόσο ωραίο είναι αυτό που διαβάζουμε το βλέπουμε κατευθείαν! Σας προτρέπω: μην το χάνετε. Σε πολλά σημεία γίνεται γυμνή αναγνωστική ηδονή. Αν σας αρέσει το γυμνό κι η ηδονή, μη χάνετε το Βιβλίο του Ιώβ.
Αν μη τι άλλο, είναι το μόνο ιερό βιβλίο που μπορώ να σκεφτώ στο οποίο ο Θεός κάνει χιούμορ, ειρωνεύεται («πού ήσουν εσύ όταν εγώ έθετα τα θεμέλια της Γης; Έφτασες ποτέ σου στις πηγές της θάλασσας; Άνοιξαν για σένα οι πύλες του θανάτου; Έχεις δει τις πύλες του ζοφερού σκότους; Πες μου αν είσαι μάγκας. Ποιος ο δρόμος που οδηγεί στην κατοικία του φωτός, πού είναι η κατοικία του σκοταδιού; Μπορείς να με οδηγήσεις σ’ αυτά τα μέρη, ξέρεις το μονοπάτι; Μα φυσικά και τo ξέρεις αφού είχες γεννηθεί κι εσύ τότε, αναρίθμητες οι μέρες σου!»). Δεν μπορώ να σκεφτώ κανένα άλλο τέτοιο παράδειγμα.
2. Αρχαιότερο του Μωυσή
Έχουμε ένα σχόλιο του Ωριγένη: «Το Βιβλίο του Ιώβ είναι αρχαιότερο του Μωυσή», κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να το σκεφτούμε στην (πολύ αρχαία) Αίγυπτο. Έχω εμπιστοσύνη στον Ωριγένη, πιστεύω ότι ήξερε τι έλεγε, όμως δεν ήταν ο μόνος που συνέδεε τον Ιώβ με την Αίγυπτο. Στον καιρό του είχε εμφανιστεί ένα ακόμα κείμενο, η Διαθήκη του Ιώβ (οι Εκκλησίες το κατατάσσουν στα Απόκρυφα), το οποίο ανέφερε τον Ιώβ ως «βασιλιά της Αιγύπτου». Φαίνεται ότι κάπου εκεί, στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, υπήρχαν πηγές και παραδόσεις που δεν διασώθηκαν σήμερα και συνέδεαν τον Ιώβ με την Αίγυπτο.
Πέρα απ’ αυτά όμως, είναι και το ίδιο το Βιβλίο που αιγυπτοφέρνει: η αναφορά σε κροκόδειλους, ιπποπόταμους, στρουθοκάμηλους, ίβιδες (ποιος λέει στην ίβιδα πότε θα πλημμυρίσει ο Νείλος;) είναι... κομμάτι περίεργη. Ήταν εξοικειωμένος με τέτοια ζώα ο Εβραϊκός κόσμος του 7ου – 4ου αιώνα π.Χ.; (εκεί τοποθετούν οι μελετητές της Βίβλου τη συγγραφή του Ιώβ). Αλλά και το όνομα της κόρης του Ιώβ, Θήκη Καλλυντικών, παραπέμπει σε Αίγυπτο – άφησα την απόδοση της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρείας γιατί ακούγεται καλύτερη από το Κέρας Στίβης που ίσως να 'ναι σωστότερη μετάφραση του Κερέν Χαπούκ (το όνομα της κόρης). Η στίβη χρησιμοποιείτο ως καλλυντικό στον αρχαίο κόσμο, το eyeliner της εποχής, όμως πρώτα και καλύτερα παρέπεμπε στην Αίγυπτο όπου ήταν ευρύτατα διαδεδομένη. Σ' αυτό το λινκ της Wikipedia μπορείτε να δείτε πολλές αιγυπτιακές θήκες καλλυντικών.
Οπότε η πρότασή μου είναι ότι ίσως το Βιβλίο του Ιώβ να γράφτηκε πάνω σε κάτι πολύ πιο αρχαίο κι Αιγυπτιακό. Το οποίο, μαζί με την ιστορία του Κουν Ανούπ, του χωρικού που μιλούσε υπέροχα, ασχολείται με το θέμα της αναίτιας δυστυχίας σε καλούς ανθρώπους. Ο άγνωστος συγγραφέας πήρε το όνομα «Ιώβ» από τον Ιεζεκιήλ 14:14, κι ενδεχομένως προσάρμοσε λίγο την αρχική Αιγυπτιακή πηγή στο Εβραϊκό χρώμα του καιρού του.
Αν το δούμε έτσι, τότε το Βιβλίο αποκτά ένα πολύ διαφορετικό νόημα – πολύ πιο διαφορετικό από τα ακροβατικά που κάναν οι θεολόγοι στο σχολείο κι οι φρούραρχοι του εκκλησιαστικού δόγματος για να εξηγήσουν κάτι που κι οι ίδιοι δεν καταλάβαιναν.
Πρώτα όμως πρέπει να περπατήσουμε σαν Αιγύπτιοι
3. Δυτικά της Δύσης
Ας πούμε λοιπόν ότι μεταφερόμαστε στο «δώρο του Νείλου» τον καιρό των Φαραώ. Όλα θα τα βρίσκαμε αλλιώτικα απ’ ό,τι τα ‘χουμε μάθει. Π.χ. μέρος της αρχαίας Αιγυπτιακής κοινωνίας αποτελούσαν κι οι νεκροί εκτός απ’ τους ζωντανούς. Αν ήμασταν αρχαίοι Αιγύπτιοι θα μιλούσαμε συνέχεια με τους οικείους νεκρούς, θα τους στέλναμε γράμματα, θα τους προσφέραμε φαγητό και μπύρα, θα ξανασυναντιόμασταν στα όνειρα, και θα προετοιμαζόμασταν από νωρίς για την ώρα που κι εμείς θα πάμε στη χώρα «δυτικά της Δύσης». Ο μεγάλος φόβος των αρχαίων Αιγυπτίων δεν ήταν τόσο ο θάνατος όπως σε μας σήμερα (ούτε καν λέγαν «οι νεκροί» αλλά «οι δυτικοί»). Ήταν κάτι άλλο, κάτι που το λέγαν ο δεύτερος θάνατος. Ο θάνατος μετά τον θάνατο. Μήπως η καρδιά μας κριθεί εντελώς άδεια από δικαιοσύνη και ριχτεί στη Λίμνη της Φωτιάς, ή την κατασπαράξει ο Καταβροχθιστής, η θεά Αμμούτ, που ήταν ιπποπόταμος, λιοντάρι και κροκόδειλος μαζί (τα τρία επικίνδυνα ζώα που ήξεραν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι).
Είναι γνωστό ότι ξανασυναντάμε την πανάρχαιη Λίμνη της Φωτιάς και το Δεύτερο Θάνατο χιλιετίες μετά, στο Βιβλίο της Αποκάλυψης 21:8. Είναι γνωστό.
Αλλά και τη θεά Αμμούτ ξανασυναντάμε! Καμουφλαρισμένη αυτή τη φορά, στο Βιβλίο του Ιώβ!
Μήπως βρίσκεις εσύ της λέαινας τη λεία; Μήπως εσύ χορταίνεις τα λιονταρόπουλα;
Κοίτα τον ιπποπόταμο, σαν βέργες σιδερένιες τα πλευρά του. Μπορεί κάποιος να τον πιάσει; Να του τρυπήσει τα ρουθούνια και να τον δέσει με σχοινί;
Μπορείς να πιάσεις τον κροκόδειλο μ' αγκίστρι; Ποιος θα τολμήσει ν' ανοίξει του στόματός του τη μεγάλη πύλη, που τη φρουρούν τα τρομερά του δόντια; Το βυθό κάνει να κοχλάζει σαν καζάνι ο κροκόδειλος κ.λπ. (38 - 41)
Δεν ξέρω για σας αλλά εμείς, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, όταν ακούμε γι' αυτά τα ζώα, ο νους μας πάει στη θεά Αμούτ και δεν είναι καθόλου αστείο. Μήπως η καρδιά μας κριθεί κατάλληλη μόνο για σκραπ.
Οπότε λοιπόν, αν το Βιβλίο έχει γραφτεί πάνω σε κάτι παλαιότερο κι Αιγυπτιακό, τότε αυτό που λέει ο Θεός στον Ιώβ όταν κλείνει μ' έναν ύμνο στον κροκόδειλο και τον ιπποπόταμο είναι «θυμίσου την Αμμούτ, τον δεύτερο θάνατο και τρέμε». Κάτι που απαντά σ' όλους τους προηγούμενους θρήνους του Ιώβ, «τον θάνατο ζητώ...»
Όμως πρέπει να περπατήσουμε κι άλλο σαν Αιγύπτιοι:
4. Θεός-Πάνω-Από-Τον-Θεό
Στην ιστορία του Κουν Ανούπ, του χωρικού που μιλούσε υπέροχα, το απέδωσα συνήθως «αλήθεια» ή «δικαιοσύνη». Όμως είναι ένας αναγκαστικός συμβιβασμός. Δεν υπάρχει λέξη σε καμία δυτική γλώσσα που να εκφράζει αυτό που οι Αιγύπτιοι λέγαν Μαγιάτ και ήταν ύψιστης σημασίας γι' αυτούς. Μαγιάτ μπορεί να μεταφραστεί «δικαιοσύνη», «αρμονία», «αλήθεια», «κάλλος», «κοσμικός νόμος», «τάξη» ανάλογα με τα συμφραζόμενα. Προσπαθήστε να σκεφτείτε όλες τις παραπάνω έννοιες μαζί, να το δείτε με τα μάτια των Αιγυπτίων. Οι Αιγυπτιολόγοι τυπικά αφήνουν τη λέξη αμετάφραστη και προσθέτουν ένα επιπλέον κεφάλαιο να την εξηγήσουν, πραγματικά είναι αδύνατο να μεταφραστεί με λίγα λόγια στον δικό μας αναιγυπτιακό τρόπο σκέψης (αναιγυπτιακός = α στερητικό + αιγυπτιακός). Εδώ όμως η Wikipedia δε φτάνει, όποιος αναγνώστης ενδιαφέρεται πραγματικά πρέπει να ψάξει σε πανεπιστημιακές πηγές για να κατανοήσει την έννοια της Μαγιάτ.
Αυτό που μ' ενδιαφέρει εδώ είναι ότι Μαγιάτ είχε επιπλέον και τα συνδηλούμενα του Θεού-Πάνω-Από-Τον-Θεό. Η Μαγιάτ είναι το κόσμημα των Θεών, οι Θεοί σαλπάρουν με τη Μαγιάτ, είναι σύμβουλοι της Μαγιάτ... εν ολίγοις η Μαγιάτ είναι αυτό που νομιμοποιεί τους Θεούς, τους κάνει να είναι Θεοί.
Αλλά και τον Φαραώ επίσης. Εξάλλου ο Φαραώ ήταν το Θείο Γεράκι στην αρχαία Αίγυπτο, κάτι που εξηγεί και τη σχετική αναφορά του Θεού στο Βιβλίο του Ιώβ: από τη δική σου άραγε σοφία έμαθε το γεράκι να πετά; (39). Τόσο ο Ιώβ όσο κι ο Θεός/Φαραώ όφειλαν εξίσου να «παρουσιάζουν τη Μαγιάτ» - η οποία απεικονιζόταν με το χαρακτηριστικό πούπουλο στρουθοκάμηλου στο μέτωπό της, κάτι που εξηγεί και τη σχετική αναφορά του Θεού στο Βιβλίο: χτυπάει η στρουθοκάμηλος εύθυμα τα φτερά της, μα να πετάξει δεν μπορεί (39).
Οπότε Ιώβ και Θεός/Φαραώ υπηρετούσαν κοινό αφέντη. Ο ένας όφειλε να είναι το Θείο Γεράκι κι όχι ο Κύριος των Μετάλλων που φέρνει στην αιγυπτιακή γη Ισφέτ, το αντίθετο της Μαγιάτ, δηλαδή χάος, δυστυχία, βία, ερήμωση. Ο άλλος τι όφειλε;
Πρέπει να περπατήσουμε λίγο ακόμα σαν Αιγύπτιοι
5. Ναός της Δικαιοσύνης
Στην Αίγυπτο δεν υπήρχαν δικαστήρια, υπήρχαν ναοί της Μαγιάτ. Αυτό που λέμε σήμερα μεταφορικά για το δικαστήριο, «ναός της δικαιοσύνης», στην Αίγυπτο ήταν κυριολεκτικό. Δεν υπήρχαν δικαστές, ούτε καν λέξη για τον «δικαστή», υπήρχαν ιερείς της Μαγιάτ – κυρίως σεβαστοί πρεσβύτεροι, αλλά και καθαυτό ιερείς, καθώς και τοπικοί αξιωματούχοι. Δε γίνονταν δίκες, γίνονταν αποκαταστάσεις της Μαγιάτ στο βασίλειο. Τις λέγαν Κενμπέτ και ήταν διαρθωμένες σε δύο επίπεδα. Υπήρχε το Μικρό Κενμπέτ που έκρινε τις παραβιάσεις της Μαγιάτ σε τοπικό επίπεδο κι ο καθένας μπορούσε να προσφύγει σ’ αυτό.
Το εντυπωσιακό, που δεν έχει καμία σχέση με τη σύγχρονη νοοτροπία των δικών μας νομικών συστημάτων, ήταν ότι το Κενμπέτ είχε στόχο την ομόφωνη επίλυση της διαφοράς των αντιμαχόμενων πλευρών, να καταλήξουν όλοι σε μια ετυμηγορία που κι ο «κατήγορος» κι ο «κατηγορούμενος» να αποδεχτεί. Ακόμα κι αν η ετυμηγορία δεν ήταν ευνοϊκή, ακόμα κι αν όφειλε να υποστεί τιμωρία, μέλημα του Κενμπέτ ήταν κάποιος να δεχτεί ότι σωστά υφίσταται την τιμωρία του.
Αν κάποιος έκρινε ότι αδικήθηκε από την απόφαση, μπορούσε να «εφεσιβάλει» στο Μεγάλο Κενμπέτ και να θέσει την υπόθεσή του στον βεζύρη ή και στον ίδιο τον Φαραώ, τον αρχιερέα της Μαγιάτ. Όμως ήταν ρίσκο, μπορεί το Μεγάλο Κενμπέτ να επέβαλε ακόμα πιο αυστηρή ποινή στον «εκκαλούντα». Πάντως το νομικό σύστημα, το διοικητικό σύστημα και το θρησκευτικό σύστημα ήταν το ίδιο στην Αίγυπτο, ένα πράγμα. Δεν υπήρχε ούτε η έννοια των δικαιωμάτων –ατομικών ή ανθρωπίνων δικαιωμάτων– (ούτε στην Ελλάδα υπήρχε, η έννοια των δικαιωμάτων ήταν καθαρά Ρωμαϊκή)• μόνο η έννοια της Μαγιάτ, του Θεού–Πάνω–Από–Τον–Θεό που αφορούσε όλους, κάθε πλευρά της ζωής τους, κι ήταν ύψιστης σημασίας για την ευημερία όλου του βασιλείου. Κι έτεινε να οδηγεί σε μια αντίληψη ισότητας όλων απέναντι στην Ύψιστη Θεά της Δικαιοσύνης. Με τα λόγια του βεζύρη Ρεκμιρέ (15ος αιώνας π.Χ.): Έκρινα τόσο τα ασήμαντα όσο και τα σημαντικά. Έσωσα τον ανίσχυρο από τον ισχυρό. Απέκρουσα την οργή του κακοήθους. Υποστήριξα τη χήρα, εγκατέστησα τον γιο και κληρονόμο στην έδρα του πατέρα του. Έφερα ψωμί στον πεινασμένο, νερό στον διψασμένο, κρέας και λάδι και ρούχα στον άπορο. Ποτέ δε στάθηκα κουφός σε ανθρώπους υπό ανάγκη. Ποτέ δεν πήρα μίζα.
Λοιπόν, μ’ αυτό το «νομικό σύστημα» λειτούργησε η Αίγυπτος για 3.500 χρόνια. Με τον Θεό–Πάνω–Από–Τον–Θεό που δέσμευε όλους. Ακόμα και τους Θεούς. Οι Διαμάχες του Ώρου και του Σετ (12ος αιώνας π.Χ.), ένα μάλλον σαρκαστικό κείμενο, περιγράφει τη «μήνυση» του Ώρου στον θείο του, που σφετερίστηκε τον θρόνο σκοτώνοντας τον πατέρα του. Ακόμα κι οι Θεοί έπρεπε να εμφανιστούν στο Κενμπέτ όταν είχαν διαμάχες μεταξύ τους.
Κάτι που ρίχνει αλλιώτικο φως σ' αυτά που διαβάζουμε στο Βιβλίο του Ιώβ: ένας περίφημος άνθρωπος (ίσως κάποιος τοπικός «νομάρχης» του Αιγυπτιακού
βασιλείου), κατόπιν γίνεται η σύναξη των «αγγέλων» μπροστά στον Θεό, δηλαδή η σύναξη των αξιωματούχων μπροστά στον Φαραώ, ο οποίος
παινεύει τον Ιώβ για την αφοσίωση και την αρετή του. Όμως ένας αξιωματούχος ονόματι
Κατήγορος (ha-satan στα Εβραϊκά) παρατηρεί ότι μήπως ο Ιώβ
φαίνεται περίφημος μόνο και μόνο επειδή έχει τη στήριξη του βασιλιά.
Μήπως κατά βάθος ο Ιώβ δεν είναι στον δρόμο της Μαγιάτ, απλώς τα βρίσκει όλα στρωμένα. Ο Θεός/Φαραώ αποφασίζει να τον δοκιμάσει κι αποσύρει την εύνοια του, οπότε ο Ιώβ
πέφτει απ' τα ψηλά στα χαμηλά κι απ' τα πολλά στα λίγα, χάνει τη γη κάτω απ' τα πόδια του, χωρίς να καταλαβαίνει γιατί. Και κατηγορεί τον Φαραώ ότι έπαψε να παρουσιάζει τη Μαγιάτ.
Πρώτα γίνεται το Μικρό Κενμπέτ σε τοπικό επίπεδο με τους τρεις Παρηγορητές. Οι οποίοι αποτυγχάνουν να πείσουν τον Ιώβ και να συμφιλιώσουν τους αντίδικους (Ιώβ και Θεό/Φαραώ) – έτσι λειτουργούσαν τα Κενμπέτ τότε, επιδίωκαν να λύσουν διαφορές. Όμως οι Παρηγορητές απέτυχαν εντελώς να δουν επίσης ότι ο Ιώβ, παρόλα τα βάσανά του, συνέχιζε να ακολουθεί το δρόμο της Μαγιάτ. Οπότε ο «ενάγων» έκανε «ένσταση» και ζήτησε το Μεγάλο Κενμπέτ: ο ίδιος ο Φαραώ (ως αρχιερέας της Μαγιάτ) να κρίνει αν ο Φαραώ (ως κατηγορούμενος) παραμένει δίκαιος.
Όμως γιατί ο Ιώβ, μέσ' στην κακοπάθειά του, συνέχισε να ακολουθεί το δρόμο της Μαγιάτ; Και γιατί οι Παρηγορητές δεν μπόρεσαν να το δουν; (κάτι που, αντίθετα, είδε ο Υψηλός Επόπτης Ρένσι στον Κουν Ανούπ, τον χωρικό που μιλούσε υπέροχα). Προκαλώντας μάλιστα στο τέλος και την οργή του Θεού/Φαραώ;
Εδώ είναι που πρέπει να περπατήσουμε για τα καλά σαν Αιγύπτιοι:
6. Μεντού Νεφέρ
Το λέγαν Μεντού Νεφέρ κι είχε τεράστια σημασία στην αρχαία Αίγυπτο. Τυπικά μεταφράζεται όμορφη ομιλία – κάτι που τόσο ο Ιώβ όσο κι ο Κουν Ανούπ μπορούν με περηφάνεια να το φέρουν παράσημο. Διότι ήταν κι αυτό ένδειξη της Μαγιάτ.
Όμως Μεντού Νεφέρ δε σήμαινε να μιλάς σαν τον Ευάγγελο Βενιζέλο ή τον Στέλιο Ράμφο! (αντίθετα, οι Αιγύπτιοι θα το έβρισκαν αυτό Μεντού Μπιντ, κακή ομιλία, το αντίθετο του Μεντού Νεφέρ). Δεν σήμαινε να μιλάς σαν τυπικός διπλωμάτης ή πολιτικός (αντίθετα, οι Αιγύπτιοι θα το ένιωθαν ύψιστη αμαρτία, «πολλαπλασιάζεις τα λόγια σου» προκειμένου να συσκοτίσεις το ζήτημα). Δε σήμαινε να μιλάς λόγια ή εξεζητημένα ή ακατάληπτα. Δε σήμαινε να μιλάς όπως οι Έλληνες ρήτορες της κλασικής εποχής, που ειρωνευόταν ο Πλάτωνας στα έργα του, προκειμένου να κερδίσουν ένα σώμα ενόρκων ή μια βουλή του δήμου. Τόσο ο μορφωμένος αξιωματούχος όσο κι ο αμόρφωτος αγρότης έπρεπε εξίσου να γοητευτούν και να εκτιμήσουν την όμορφη ομιλία σου. Και να καταλάβουν πολύ καλά αυτό που λες.
– Μεντού Νεφέρ μπορούσαν να είναι κι οι μεταφορές, τα σχήματα λόγου, τα λογοπαίγνια.
– Μεντού Νεφέρ μπορούσε να είναι και το λακωνίζειν: λίγα λόγια αλλά σωστά, η κάθε λέξη να μετρά, να έχει βάρος.
– Μεντού Νεφέρ μπορούσε να είναι κι η σιωπή: δε βιάζεσαι, περιμένεις μέχρι να έρθει η σωστή λέξη ή διατύπωση που να εκφράζει ακριβώς αυτό που θες να πεις.
– Μεντού Νεφέρ μπορούσε να είναι και η εύστοχη εναλλαγή: χιούμορ στις στιγμές που πρέπει, σοβαρότητα στις στιγμές που πρέπει αυτή.
– Μεντού Νεφέρ μπορούσαν να είναι κι οι πινελιές έξαρσης, οι στιγμές που παίρνεις φωτιά και κατακλύζεσαι από χίλιες εκφράσεις και σκέψεις, παρασέρνεσαι στιγμιαία, δεν ξέρεις τι να πρωτοπείς (διαβάστε το Βιβλίο του Ιώβ: μέγας δάσκαλος σ' αυτό).
– Μεντού Νεφέρ μπορούσαν να είναι οι τυχαίες εκφράσεις σου που φτάνουν να γίνουν παροιμίες, ρητά, τσιτάτα, ατάκες, να χαράσσονται ανεξίτηλα στο μυαλό των ακροατών.
Ουσιαστικά, οι ακροατές σου ήταν αυτοί που έκριναν τον δικό σου όμορφο λόγο. Αν τους έμεναν στο μυαλό τα λόγια σου, μαγευόντουσαν, καταλάβαιναν πολύ καλά τι λες και δεν απέμεναν με θολούρες, έκλεβες την προσοχή τους και δε βαριόντουσαν να σ' ακούν, έπεφταν σε σκέψεις και προβληματισμούς... τότε ήταν Μεντού Νεφέρ. Και είχε τεράσια σημασία για τους Αιγύπτιους! Δεν έπαυε να είναι κι αυτό ένδειξη Μαγιάτ.
Στον Ζωροαστρισμό της αρχαϊκής εποχής υπήρχε το Hukhta, το αντίστοιχο του αιγυπτιακού Μεντού Νεφέρ, η όμορφη ομιλία. Θέμα κορυφαίας σημασίας: η όμορφη ομιλία είναι υλοποίηση όμορφων σκέψεων, που με τη σειρά της θα οδηγήσει σε όμορφες πράξεις. Και σήμερα ξέρουμε ότι ο χώρος της Μεσοποταμίας είχε επαφή κι επικοινωνία με τον χώρο της Αιγύπτου ήδη από την 4η χιλιετία π.Χ. (όχι όπως τα διδαχτήκαμε στο σχολείο, ότι ο αρχαϊκός κόσμος είχε στεγανά).
Όμως ας επιστρέψουμε στη δική μας αναιγυπτιακή εποχή... Όπου ιερείς, μοναχοί, θεολόγοι κ.λπ. αποτύγχαναν μια ζωή να λύσουν τις απορίες μας γι' αυτό που διαβάζουμε στο Βιβλίο του Ιώβ. Κανέναν δε θυμάμαι να επισημαίνει πόσο όμορφα μιλούσε ο Ιώβ (όπως επίσης ότι τόσο ο Κουν Ανούπ όσο κι ο Ιώβ ήταν πρόθυμοι να το φτάσουν ως το τέρμα, ως το θάνατο). Δε φτάνει να έχεις κάτι να πεις, ο καθένας μπορεί να το κάνει, πρέπει αυτό που λες κι ο τρόπος που το λες να είναι Μεντού Νεφέρ. Κι εδώ προτείνω ότι το να περπατήσουμε σαν Αιγύπτιοι μπορεί να μας διαφωτίσει περισσότερο απ' ό,τι οι φορείς των κατεστημένων εκκλησιαστικών ντιρεκτίβων.
* * * * *
Όλα τα παραπάνω, φυσικά, πρέπει να τα δει κάποιος πολύ πιο ειδικός από μένα, είμαι απλά ένας ερασιτέχνης που τσαλαβουτά. Ίσως αν υπάρχει κάποια ένδειξη από την αρχαία Αίγυπτο ότι κάποτε, κάποιος, έθεσε τον ίδιο τον Φαραώ υπόλογο έναντι της Μαγιάτ, ίσως εκεί να είναι η ιστορική αφετηρία και το έναυσμα του βιβλικού Ιώβ.
Στο Βιβλίο του Ιώβ ακολούθησα τη νεοελληνική μετάφραση της Ελληνικής Βιβλικής Εταιρείας, 2003, έβαλα λίγο και το χεράκι μου.
Ένα τελικό σχόλιο: δεν ξέρω πόσο συνειδητοποιούμε ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι στην πλειοψηφία τους ήταν μαυριδεροί–μαύροι. Τα πρόσωπα των δύο ιστοριών μας, ο Ιώβ, οι Παρηγορητές, ο Θεός/Φαραώ, ο Κουν Ανούπ, ο Υψηλός Επόπτης Ρένσι κ.λπ. ήταν μάλλον μαύροι. Μπορεί και νέγροι. Ή έντονα σκουρόδερμοι. Εξάλλου και το όνομα της αρχαίας «Αιγύπτου», δηλαδή Κεμέτ, αυτό σήμαινε: η Μαύρη Χώρα.
Έχετε βιώσει αυτό το αίσθημα ότι μέσα σ' ένα δάσος, ακόμα και τα πιο αγαπημένα μας τραγούδια γίνονται θόρυβος που ενοχλεί; Κάτι ξενόφερτο κι αταίριαστο με τον ήχο νερού που στάζει, κλαδιών που τσακίζουν, φύλλων που παρασέρνονται απ' τον άνεμο, τριζονιών, κραυγών από νυχτοπούλια κ.λπ. Ότι τα τραγούδια μας γίνονται ασέβειες;
Το δάσος έχει δική του Μουσική. Κι η δική μας αστική μουσική δεν κολλάει καλά μ' αυτήν. Πίσω από τη δική μας μουσική κρύβεται η ζωή σε πόλεις, με βιομηχανικά προϊόντα κι ηλεκτρικό ρεύμα. Όμως οι άνθρωποι που ζούνε στα δάση (στις ερήμους, στις στέπες), φτιάχνουν μια εντελώς διαφορετική Μουσική απ' αυτή που έχουμε συνηθίσει.
Μόνο άμα τους ακούσει κανείς θα διαπιστώσει πόσο καλά οι Αβορίγινες μιμούνται ήχους της φύσης. Κάνουν ακόμα και "κοντσέρτα φύσης" όπου κάθε τραγουδιστής μιμείται έναν ήχο (κύματα, άνεμο, δέντρα που βογγάνε, κραυγές φοβισμένων ζώων). Και είναι "κοντσέρτα" εκπληκτικού μεγαλείου κι ομορφιάς (απόσπασμα από το Primitive Music του Marius Schneider, σελ. 9)
Δεν είναι ή "απολίτιστη" ή "ευτελής" η Μουσική του δάσους. Έχει τη δική της επιτήδευση και τη δική της αξία. Απλώς η επιτήδευσή της είναι σε διαφορετική κατεύθυνση από αυτήν που πήρε η δική μας αστική μουσική. Όποιος βίωσε το αίσθημα ότι μέσα στο δάσος ακόμα και τα πιο αγαπημένα μας τραγούδια είναι αταίριαστα, τότε καταλαβαίνει τι εννοώ.
Μια πρωτόγονη μελωδία είναι πάντα μουσική έκφραση μιας ιδέας. Ο πρωτόγονος άνθρωπος τραγουδά μόνο όταν έχει κάτι συγκεκριμένο να εκφράσει. Αν του δείξεις ένα νέο σκοπό, δε θα σταματήσει να σε ρωτά τι είναι αυτό που θέλει να πει η μελωδία. Αν ακούσει έναν σκοπό που του αρέσει, θα βάλει αμέσως δικά του λόγια. Ακόμα και το σφύριγμά του είναι μουσική έκφραση μιας ιδέας (Primitive Music, σελ. 2)
Δίνω λίγα παραδείγματα από Μουσική της Ζούγκλας που βρήκα στο YouTube: πολύτιμες ηχογραφήσεις δασικών τραγουδιών Ακά και Καρέν. Όμως προετοιμαστείτε: δεν είναι τα μουσικά ακούσματα που έχουμε συνηθίσει. Είναι κάτι διαφορετικό. Προετοιμαστείτε γι' αυτό.
Τις μελωδίες θα τις βρείτε απλές, καμία σχέση με τις αστικές μελωδίες που έχουμε μάθει, όμως μην υποτιμάτε τους τραγουδιστές. Δεν είναι άμουσοι, είναι τεχνίτες με τον δικό τους τρόπο. Όχι με τον τρόπο ενός Παβαρότι ή ενός Φρέντι Μέρκιουρι. Παρατηρείστε πώς κρατάν τις νότες, πώς λειτουργούν με μουσικά μικροδιαστήματα που δεν έχουμε στη δική μας μουσική, πώς παράγουν υπέρτονους (overtones) παίζοντας με τα φωνήεντα, πώς εναλλάσσουν ύφος, πώς βάζουν και την καρδιά τους στο τραγούδι.
Το "προσωπικό τραγούδι" μπορεί να τραγουδηθεί μόνο από αυτόν στον οποίο ανήκει. Ίσως μόνο μετά τον θάνατό του μπορεί ένας φίλος ή συγγενής να τολμήσει να το τραγουδήσει στην κηδεία του. Η μελωδία δε χρειάζεται να είναι πρωτότυπη. Αυτό που κάνει ένα τραγούδι "προσωπικό" είναι το ιδιαίτερο ηχόχρωμα που του δίνει ο "πατέρας" του, το ιδιαίτερο ύφος με το οποίο το τραγουδά (Primitive Music, σελ. 11)
Καθώς ακούτε τα τραγούδια να σκέφτεστε ότι είστε σε μια ινδιάνικη φυλή μέσ' στην καρδιά του δάσους:
Μουσική της Ζούγκλας 1 (Ακά)
Η μουσική όχι μόνο δημιουργεί τον κόσμο αλλά τον φροντίζει και τον διατηρεί. Στο νησί του Ερ (Ινδονησία) λένε ότι οι δίδυμοι πρόγονοι Ποπ και Κοντ ζούσαν στην κουφάλα ενός δέντρου ερυθρίνης, μέχρι που φτιάξαν ένα τραγούδι, κατεβήκαν στη γη και "ενώθηκαν στο έδαφος". Στις Αλεούτιες Νήσους θρυλείται ότι ένα κορίτσι με το τραγούδι της ανέστησε άνθρωπο. Στη γλώσσα της φυλής των Ewe, η λέξη "λο" σημαίνει τόσο "τραγουδώ" όσο και "υφαίνω" (Primitive Music, σελ. 48)
Μουσική της Ζούγκλας 2 (Καρέν)
Στα Νησιά του Σολομώντα, όταν τραγουδάνε νέοι άντρες και κάποιος πιάσει τη μελωδία τόσο ψηλά που οι άλλοι δεν μπορούν να τον ακολουθήσουν, πολλές φορές συμβαίνει μια κοπέλα να του κάνει σεκόντο σ' αυτόν τον ψηλό τόνο: σημάδι πως το ζευγάρι είναι ερωτευμένο (Primitive Music, σελ. 3)
Μουσική της Ζούγκλας 3 (Ακά)
Ένας θρύλος του Σουδάν λέει για έναν μουσικό που αγόρασε ένα φλάουτο από έναν σιδηρουργό. Όμως το φλάουτο "δεν τραγουδούσε". Ο σιδηρουργός είπε: "Αυτό είναι μόνο ένα κομμάτι ξύλο. Δεν θα τραγουδήσει άμα δεν έχει καρδιά. Πρέπει να του δώσεις καρδιά. Πάρ' το μαζί σου στη μάχη. Το φλάουτο ν' αντηχεί στο χτύπημα του σπαθιού σου, να βαφτεί στο αίμα. Αίμα απ' το αίμα σου, ανάσα απ' την ανάσα σου. Ο πόνος σου να γίνει δικός του πόνος" (Primitive Music, σελ. 48)
ΥΓ: Μπορείτε να διαβάσετε και να κατεβάσετε εδώ το Primitive Music του Marius Schneider. Αντανακλά βέβαια τη γλώσσα και την έκφραση της εποχής του, 1957, δηλαδή "πρωτόγονοι" άνθρωποι που πιστεύουν σε "πνεύματα" κι έχουν "τοτέμ". Έτσι τα λέγαν τότε... Όμως η ματιά του είναι ωραία, και φαίνεται η αγάπη του για το αντικείμενο. Διαβάστε το, αξίζει τον κόπο.
Αν θέλετε, κρατήστε κι ενός λεπτού σιγή για τους Ακά και τους Καρέν. Το τι έχουν τραβήξει από τους "πολιτισμένους" κατοίκους των πόλεων, μόνο οι ίδιοι το ξέρουν. Διαδεδομένη βιρμανική παροιμία: τα πέντε κακά της ζωής είναι οι πλημμύρες, οι πυρκαγιές, οι κλέφτες, οι κακοήθεις άνθρωποι και η κυβέρνηση.
Η ιστορία έρχεται από την Αρχαία Αίγυπτο, Μέσο Βασίλειο. Στα αγγλικά έχει καθιερωθεί με τον άχαρο τίτλο The Eloquent Peasant, και δεν πρέπει να έχει μεταφραστεί ποτέ στα ελληνικά. Καταλαβαίνω ότι μάλλον είναι εντελώς άγνωστη στη χώρα της φέτας και του ελαιόλαδου.
Είναι μια ιστοριούλα στο κεφάλαιο: "Γιατί να συμβαίνουν άσχημα πράγματα σε καλούς ανθρώπους; Γιατί κόσμος να υποφέρει χωρίς να του αξίζει;" Όλοι έχουμε προβληματιστεί κι εξοργιστεί γι' αυτό, οι αρχαίοι το ίδιο όσο κι εμείς. Ας δούμε τι έχει να μας πει το 2.000 π.Χ. πάνω στο θέμα.
Ακολουθώ κυρίως τη μετάφραση του Parkinson, 1991, και παίρνω κάποιες ελευθερίες στην απόδοση ώστε να βγει κάτι που να διαβάζεται:
Ο ΧΩΡΙΚΟΣ ΜΙΛΟΥΣΕ ΥΠΕΡΟΧΑ
Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένας χωρικός που λεγόταν Κουν Ανούπ ("Τον Προστατεύει ο Άνουβις"), σύζυγος της Μερέτ, και ζούσε με την οικογένειά του στην ξερορεματιά του Νατρούν. Μια μέρα ο Κουν Ανούπ λέει στη γυναίκα του: "Θα πάω να πουλήσω εμπορεύματα, να φέρω ψωμί και προμήθειες για τα παιδιά". Ο Κουν Ανούπ φόρτωσε τα γαϊδούρια του με αλάτι, νάτρο, δέρματα πάνθηρα και τσακαλιού, ξύλο από τη Φαράφρα, λαχανικά, κυνήγι, βότανα, πολύτιμες πέτρες, φρούτα, όλα τα καλά της ξερορεματιάς του Νατρούν, και κίνησε νότια να τα πουλήσει στην πρωτεύουσα Χενέν-Νεσούτ.
Μετά από μέρες ταξιδιού, ο Κουν Ανούπ πλησίαζε πια στην πρωτεύουσα, ήδη προχωρούσε στο δρόμο δίπλα στο ποτάμι. Εκεί λοιπόν που περπατούσε, πέφτει πάνω σ' έναν τύπο στο ανάχωμα του ποταμιού. Λεγόταν Ντεχουτί Νεκτ κι ήταν γιος ενός αρχιεργάτη στα κριθαροχώραφα του Υψηλού Επόπτη Ρένσι. Μόλις αυτός είδε τα φορτωμένα γαϊδούρια του χωρικού τα έβαλε στο μάτι: "Με κάποιο κόλπο να του τα πάρω!..."
Ο δρόμος ήταν στενός. Απ' τη μια μεριά το ποτάμι, απ' την άλλη τα χωράφια. Ο Ντεχουτί Νεκτ είπε σ' έναν απ' τους ανθρώπους του: "Γρήγορα, τράβα σπίτι και φέρε ένα μεγάλο πανί!" Το άπλωσε στο δρόμο ώστε να κλείνει το πέρασμα, η άκρη στο ποτάμι κι η ούγια στο χωράφι. Όταν πλησίασε ο Κουν Ανούπ, ο Ντεχουτί Νεκτ φώναξε: "Πρόσεχε, χωρικέ! Μην πατήσεις το ρούχο μου!"
"Όπως αγαπάς", απάντησε ο Κουν Ανούπ, "δεν έρχομαι για καβγάδες" και πήγε να περάσει πιο πάνω.
"Μα τι κάνεις!" ξαναφώναξε ο Ντεχουτί Νεκτ, "δρόμο θ' ανοίξεις μέσα απ' το χωράφι;"
"Φίλε, δεν πάω γυρεύοντας. Όμως το ρούχο σου κλείνει τον δρόμο. Άσε μας να περάσουμε".
Καθώς λέγαν αυτά, ένα απ' τα τα γαϊδούρια του Κουν Ανούπ έριξε μερικές δαγκωματιές στο κριθάρι. "Κοίτα τι κάνει το ζώο σου!" είπε αγριεμένος ο Ντεχουτί Νεκτ, "τρώει το κριθάρι μου! Χωρικέ, θα στα πάρω τα γαϊδούρια σου γι' αυτό που μου κάναν!"
"Δεν έγινε τίποτα φοβερό", απάντησε ο Κουν Ανούπ, "να σε αποζημιώσω στο δεκαπλάσιο για το κριθάρι που έφαγε ο γάιδαρος".
"Ξέρεις σε ποιον ανήκουν αυτά τα χωράφια;" είπε ο Ντεχουτί Νεκτ.
"Ξέρω", απάντησε ο Κουν Ανούπ. "Στον Υψηλό Επόπτη Ρένσι, τον γιο του Μερού. Άνθρωπο ονομαστό, που δεν ανέχεται κλοπή στην επικράτειά του. Δεν είναι δυνατόν να ληστευθώ στη γη του!"
"Τότε θυμίσου αυτό που λέει ο κόσμος: η αξία ενός απλού ανθρώπου είναι ο αφέντης του. Και σκέψου ποιανού αφέντη είναι αυτός που σου μιλάει". Μ' αυτά τα λόγια, ο Ντεχουτί Νεκτ πήρε ένα ξύλο, τον έδειρε, του άρπαξε τα γαϊδούρια και τον παράτησε στη γη.
Φώναξε πολύ ο Κουν Ανούπ όμως ο Ντεχουτί Νεκτ είπε: "Μη φωνάζεις, χωρικέ, γιατί θα πας στην πόλη των νεκρών"
Ο Κουν Ανούπ απάντησε: "Με χτυπάς, μου παίρνεις τα γαϊδούρια μου, την πραμάτεια μου, θα πάρεις και τη φωνή μου; Ποιος νομίζεις ότι είσαι, ο Κύριος της Σιωπής; Δώσ' μου πίσω τα πράγματά μου! Δε θα σταματήσω να φωνάζω!"
Όμως του κάκου διαμαρτυρόταν ο Κουν Ανούπ για δέκα μέρες [δηλ. για μια "εβδομάδα", η οποία είχε 10 μέρες στην αρχαία Αίγυπτο]. Ο Ντεχουτί Νεκτ δεν του έδινε σημασία και φυσικά ήξερε ότι ο Υψηλός Επόπτης θα πιστέψει αυτόν, όχι έναν άγνωστο χωρικό. Στο τέλος, ο Κουν Ανούπ τράβηξε νότια στην πρωτεύουσα Χενέν-Νεσούτ να βρει τον Υψηλό Επόπτη Ρένσι.
Τον πέτυχε καθώς έβγαινε από το κατάλυμά του να μπει στη βάρκα: "Να σου πω τι μου συνέβη, ας έρθει ένας υπηρέτης σου ν' ακούσει την υπόθεσή μου". Όπως κι έγινε.
"Έχεις μάρτυρες;" ρώτησε ο Ρένσι.
"Όχι..." αναγκάστηκε να παραδεχτεί ο Κουν Ανούπ.
Ο Υψηλός Επόπτης συλλογίσθηκε την υπόθεση και την έθεσε στην ομάδα των συμβούλων του. Αυτοί αποκρίθηκαν: "Ωχ, τέτοια πράγματα συμβαίνουν συνέχεια με τους χωρικούς... Τώρα θα το κάνουμε θέμα για λίγο αλάτι και λίγο νάτρο;" Όμως ο Ρένσι παράμεινε σιωπηλός και δεν είπε τίποτα ούτε στους συμβούλους ούτε στον χωρικό. Μέχρι που ο Κουν Ανούπ πήγε και τον ξαναβρήκε:
ΠΡΩΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΚΟΥΝ ΑΝΟΥΠ: "Άρχοντά μου, Υψηλέ Επόπτη, να είσαι πιο μεγάλος απ' τους μεγάλους. Όταν βρεθείς στη Λίμνη της Αλήθειας το πανί σου να μείνει σταθερό, η βάρκα σου μην παρασυρθεί, τα σχοινιά της μην κοπούν και το τιμόνι της ατράνταχτο, μη βρεθείς πνιγμένος, τα κύματα μη σε πάρουν, μη νιώσεις την αγριάδα του νερού, μη δεις το πρόσωπο του φόβου. Μόνο δειλά ψαράκια να σου έρχονται άφθονα και παχιά θαλασσοπούλια θήραμα. Να είσαι πατέρας για το ορφανό, σύζυγος για τη χήρα, μητρική ποδιά για όσους χάσαν τη μάνα. Να τιμήσω τ' όνομά σου σ' όλη τη χώρα, να πω: να ένας ηγέτης χωρίς πλεονεξία, χωρίς υπεροψία, που καταστρέφει την πλάνη, φέρνει την αλήθεια, αποκρίνεται σ' αυτούς που τον φωνάζουν. Σου μιλώ κι άκουσέ με. Απέδωσε δικαιοσύνη, να είσαι έπαινος των επαινετών! Ξαλάφρωσέ με απ' το φορτίο που κουβαλώ, είμαι γεμάτος θλίψη, δες με!"
Αυτά είπε ο Κουν Ανούπ και γίναν στον καιρό του ευλογημένου Φαραώ Νεμπ Κάου Ρε. Ο Ρένσι, ο γιος του Μερού, πήγε στον Φαραώ: "Κύριέ μου, έχω μια υπόθεση μ' έναν χωρικό, λέει ότι κάποιος εργάτης στα χωράφια μου του έκλεψε την πραμάτεια του. Όμως αυτός ο χωρικός μιλάει όμορφα"
Ο Φαραώ απάντησε: "Καθυστέρησέ τον. Κράτα τον και μην αποκρίνεσαι. Αν μιλάει όμορφα, βάλε γραφιά να καταγράψει τα λόγια του, θέλω να τ' ακούσω. Φρόντισε όμως να 'χει φαγητό κι αυτός κι η οικογένειά του. Και καλύτερα μη μάθει ποιος τον συντηρεί".
Ο Ρένσι φρόντισε ο χωρικός να έχει κάθε μέρα ψωμί και μπύρα. Δεν του τα προσέφερε ο ίδιος, τ' άφηνε σ' έναν φίλο του να τα δίνει ώστε ο χωρικός μη μάθει ποιος τον συντηρεί. Ο Ρένσι έστειλε επίσης μήνυμα στον κοινοτάρχη της ξερορεματιάς του Νατρούν να φροντίσει η οικογένεια του χωρικού να 'χει τροφή. Κι ο Κουν Ανούπ ήρθε ακόμα μια φορά να ικετεύσει τον Υψηλό Επόπτη:
ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΚΟΥΝ ΑΝΟΥΠ: "Άρχοντά μου, οι μεγάλοι να έχουν έναν μεγαλύτερο σε σένα, κι οι πλούσιοι έναν πλουσιότερο σε σένα. Να είσαι το πηδάλιο του ουρανού, o στύλος της γης, το νήμα της στάθμης. Πηδάλιο, να χαρείς, μη στρίψεις! Στύλε, μη λυγάς! Νήμα, μην παρεκκλίνεις! Σου λέω, έχει γίνει κλοπή. Τι θα κάνεις, θα σταθείς ανθρώπινος ή θεϊκός; Γιατί ακέραιος άνθρωπος που λαθεύει είναι ζυγαριά που παλαντζάρει. Ας μην κατακτήσει η αδικία τη γη, οι αξιωματούχοι ας μην ασχημονούν, οι δικαστές ας μη μεροληπτούν... Ας μην προκαλεί πόνο αυτός που θα 'πρεπε να ανακουφίζει τον πόνο. Ας μην αδικεί αυτός που θα 'πρεπε να τιμωρεί την αδικία"
Ο Ρένσι είπε: "Μιλάς έτσι και δε φοβάσαι τους υπηρέτες μου μη σε δείρουν;"
Ο Κουν Ανούπ απάντησε: "Εδώ είναι σα να κλέβει αυτός που θα 'πρεπε να επιστατεί, σα να νομοθετεί κλοπές ο κυβερνήτης. Ποιος θ' απομείνει να διώξει το κακό, να υπηρετήσει τη δικαιοσύνη; Εδώ η διαφθορά έχει κάνει κράτος με την αδικία, εξορίσαν την επανόρθωση. Είσαι ισχυρός και το χέρι σου δυνατό, όμως η καρδιά σου είναι μέσ' στην απληστία κι η συμπόνοια σ' εγκαταλείπει. Αλίμονο στον φουκαρά που καταστρέφεις! Γίνεσαι Βασιλιάς των Νεκρών, ξεπερνάς τη Μεγάλη Κυρία των Λοιμών. Όμως δες, το λιμάνι σου γεμάτο κροκόδειλους! Σώσε έναν ναυαγό που πνίγεται, στο χέρι σου είναι!"
Κι ο χωρικός ήρθε να τον ξαναπαρακαλέσει.
ΤΡΙΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΚΟΥΝ ΑΝΟΥΠ: "Άρχοντά μου, να είσαι ο Ήλιος, ο άρχοντας του ουρανού. Όλοι να διψάν για σένα. Να είσαι το ετήσιο φούσκωμα του Νείλου που πρασινίζει τα λιβάδια. Όμως μη γίνεσαι καταστροφική πλημμύρα! Τιμώρησε την κλοπή, στάσου δίπλα στον φτωχό. Σκέψου την αιωνιότητα και θυμίσου τα λόγια: η δικαιοσύνη είναι σαν την ανάσα, και κανείς δεν θα ξεπερνά την ευθυκρισία σου. Όμως μήπως η ζυγαριά είναι πειραγμένη; Στάσου ίσος με την ακεραιότητα του Θεού του Ζυγίσματος! H καρδιά σου ας είναι το ζύγισμα, η γλώσσα σου το αντίβαρο, τα χείλη σου ο άξονας της ζυγαριάς. Μην ποτίζεις το φυτό του κακού και το αφήνεις να μεγαλώνει. Μη γίνεσαι αρπακτικό γεράκι που τρέφεται με ανυπεράσπιστα πουλιά, αδηφάγος κροκόδειλος, περαματάρης που κερδοσκοπεί για να περάσει τον κόσμο απέναντι στο ποτάμι".
Όταν ο χωρικός είπε αυτά τα λόγια, ο Υψηλός Επόπτης έβαλε υπηρέτες να του ρίξουν ένα χέρι ξύλο. Ο Κουν Ανούπ αναστέναξε: "Οπότε, ο γιος του Μερού απέμεινε τυφλός και κουφός;... Μια πόλη χωρίς κοινοτάρχη, ένα καράβι χωρίς καπετάνιο, μια ομάδα χωρίς αρχηγό; Ένας αστυνόμος που κλέβει, ένας δήμαρχος που λαδώνεται, ένας αξιωματούχος που γίνεται πρότυπο για τον εγκληματία;..."
Κι ο χωρικός ήρθε να παρακαλέσει άλλη μια φορά τον Ρένσι, τον γιο του Μερού. Τον βρήκε να βγαίνει από τον ναό του Χερυσάφ.
ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΚΟΥΝ ΑΝΟΥΠ: "Άρχοντά μου, να σε επαινεί ο Χερυσάφ που μόλις βγήκες απ' το ναό του. Σου λέω, σ' αυτή τη γη η καλοσύνη έχει τραυματιστεί, η ψευτιά ζει και βασιλεύει. Μήπως βούλιαξε η βάρκα; Και τότε πώς θα περάσει κανείς το ποτάμι απέναντι; Μήπως σε εγκατέλειψε η συμπόνοια; Αλίμονο στον φτωχό που καταστρέφεις! Μη γίνεσαι ασύδοτος κυνηγός που αφανίζει τα ψάρια του ποταμού, παγιδεύει τα νεροπούλια, ασύστολα τοξεύει τους ταύρους και καμακώνει τους ιπποπόταμους. Μαλάκωσε την καρδιά σου σ' αυτόν που ταπεινά σε παρακαλεί. Δες με, κοίταξέ με, όμως όχι αφ' υψηλού. Μη μου δίνεις την απάντηση της σιωπής! Αν ανεχθείς ένα παράπτωμα να μείνει ατιμώρητο, αυτό θα πολλαπλασιαστεί στη γη σου. Πλοηγέ, μην αφήσεις το πλοίο να ξεστρατίσει απ' τη ρότα! Ζωοδότη, μην αφήσεις τους ανθρώπους να πεθαίνουν! Σκιά δροσιστική, μη γίνεσαι καυτός ήλιος! Καταφύγιο, μην επιτρέπεις δαγκωματιές κροκόδειλων! Είναι τέταρτη φορά που έρχομαι και σε ικετεύω..."
Κι ο χωρικός πήγε άλλη μια φορά στον Υψηλό Επόπτη Ρένσι.
ΠΕΜΠΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΚΟΥΝ ΑΝΟΥΠ: "Άρχοντά μου, ο ψαράς καταστρέφει το ποτάμι, σπέρνει την πανωλεθρία στα ψάρια του. Μη γίνεσαι κι εσύ το ίδιο. Μη στερήσεις από έναν φτωχό την πραμάτεια του, είναι η ίδια του η ανάσα. Αν του τη στερήσεις, θα πάθει ασφυξία. Είσαι κριτής, ακούς υποθέσεις και βγάζεις ετυμηγορίες. Όμως δες, υποστηρίζεις τον κλέφτη. Πρέπει να είσαι παρόχθιο ανάχωμα για τον φτωχό, να τον προστατεύεις από τα νερά του ποταμού. Μην γίνεσαι άπατη λίμνη που τον ρουφά στο βυθό".
Κι ο χωρικός πήγε ακόμα μια φορά στον Ρένσι, τον γιο του Μερού.
ΕΚΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΚΟΥΝ ΑΝΟΥΠ: "Άρχοντά μου, Υψηλέ Επόπτη, ας είσαι δικαστής που διαλύει το ψεύδος, φέρνει την αλήθεια, την καλοσύνη, αλαφρώνει το βάρος του κακού. Ας είσαι χόρταση που σβήνει την πείνα, ρούχο που εξαφανίζει τη γύμνια, νερό που διώχνει τη δίψα, γαλήνιος ουρανός μετά την καταιγίδα που στεγνώνει τον βρεγμένο, φωτιά που μαγειρεύει το ωμό φαγητό. Μην αμελήσεις την υπόθεσή μου, γιατί έπεσα πάνω σε κάποιον που ποτίζει το χωράφι του με κακία και μεγαλώνει τα σπαρτά του με ψέματα. Εσύ όμως κρίνε με δικαιοσύνη. Αν οι κρίσεις σου είναι άδικες, ποιον θα βρεις να σε ακολουθεί μετά;"
Ε ναι... Ο χωρικός πήγε κι άλλη μια φορά στον Υψηλό Επόπτη.
ΕΒΔΟΜΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΚΟΥΝ ΑΝΟΥΠ: "Άρχοντά μου, να είσαι το τιμόνι όλης της χώρας κι αυτή να σαλπάρει με σένα πλοηγό. Να είσαι ο Θωθ που κρίνει αμερόληπτα. Συγχώρα με που σε ικετεύω και μη μου θυμώσεις. Σκέψου την υπόθεσή μου. Αν ο φτωχός δεν ακούσει τη δικαιοσύνη να του μιλά όταν τον ληστεύουν, τότε δε θα μείνει ζωντανός. To κορμί μου είναι γεμάτο πόνο κι η καρδιά μου γεμάτη θλίψη. Όταν ανοίγω το στόμα μου να μιλήσω, σπάνε τ' αναχώματα του ποταμού και το νερό ξεχύνεται. Εντάξει, συγκράτησα το νερό μου, έξυσα το μπαστούνι μου μην κάνει θόρυβο, έπλυνα το βρώμικό μου ρούχο. Τι άλλο να σου πω; Οι αξιωματούχοι πρέπει να υπηρετούν τη δικαιοσύνη, να είναι άρχοντες καλοσύνης και γιατροί που περιθάλπτουν τραύματα"
Κατά τα γνωστά... ο χωρικός πήγε ακόμα μια φορά στον Υψηλό Επόπτη.
ΟΓΔΟΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΚΟΥΝ ΑΝΟΥΠ: "Άρχοντά μου, η πλεονεξία είναι κακό πράγμα που καταστρέφει. Μακριά από πλεονέκτες! Ο πλεονέκτης κλέβει όμως κανένα καλό δε βρίσκει. Στήριξε έναν άνθρωπο στη δίκαιη υπόθεσή του! Οι αξιωματούχοι της χώρας θα 'πρεπε να 'ναι καταφύγια που προστατεύουν τον κόσμο από τους πλεονέκτες. Δες την καρδιά μου. Αυτός ο φτωχός που έρχεται και σε ικετεύει έχει φτάσει να μη φοβάται τίποτα πια. Εσένα το σπίτι σου έχει προμήθειες, το στομάχι σου γεμάτο, τα χωράφια σου πολλά, το κριθάρι σου άφθονο, τα δώρα που σου κάνουν αμέτρητα. Κι όμως φέρεσαι σαν να είσαι κλέφτης! Κάνε το δίκαιο, στο όνομα της Μαγιάτ, της τέλειας δικαιοσύνης! Να είσαι η γραφίδα, ο πάπυρος κι η παλέτα του Θωθ. Μίλα δίκαια, κρίνε δίκαια, και θα 'σαι σεβαστός. Να το θυμάσαι, τη δικαιοσύνη που θα κάνεις θα τη βρεις στην αιωνιότητα. Θα σε ακολουθήσει στην πόλη των νεκρών. Όταν έρθει η ώρα να σε σκεπάσει το χώμα, το όνομά σου δεν θα ξεχαστεί, θα σε θυμούνται για την καλοσύνη σου. H δικαιοσύνη που κάνει κάποιος είναι ο ίδιος ο αέρας που αναπνέει. Και δεν θα χαθεί, θα τον οδηγήσει στα Πεδία των Καλαμιών. Άκου τα λόγια μου, σου μιλάει ο ίδιος ο Ήλιος με το στόμα μου!"
Ε ναι, το μαντέψατε... ο χωρικός πήγε κ.λπ. κ.λπ.
ΕΝΑΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΚΟΥΝ ΑΝΟΥΠ: "Άρχοντά μου, η γλώσσα μου είναι ζυγαριά που ανιχνεύει το έλλειμμα και βάζει αντίβαρο την αλήθεια στο ψεύδος. Έχει κοντά ποδάρια το ψεύδος, δεν πάει μακριά, δεν μπαρκάρει σε βάρκα, δεν κωπηλατεί. Όποιος πλουτίζει με το ψεύδος μένει άκληρος. Όποιος σαλπάρει με το ψεύδος δε φτάνει στην ακτή, το πλοίο του δε δένει σε λιμάνι. Δεν έχει φίλους αυτός που κωφεύει στην αλήθεια. Όμως εσύ μένεις τυφλός σε κάποιον που σε κοιτάζει! Κλείνεις την πόρτα σου σε κάποιον που σε παρακαλεί! Τόσες φορές σε ικέτεψα και δε μ' ακούς. Δε μου μένει άλλο πια παρά να πεθάνω.
Ν' αυτοκτονήσω.
Θα μιλήσω για σένα μπροστά στον Άνουβι" [θυμίζω ότι το όνομα του χωρικού, Κουν Ανούπ, σημαίνει: "Τον Προστατεύει ο Άνουβις"]
Απάντησε ο Ρένσι: "Έλα εδώ χωρικέ". Οι γραφείς έφεραν τα καταγεγραμμένα λόγια του Κουν Ανούπ κι ο Υψηλός Επόπτης πήγε και τα διάβασε στον Φαραώ, τον ευλογημένο Νεμπ Κάου Ρε. Άγγιξαν την καρδιά του Φαραώ τα λόγια του Κουν Ανούπ. Κι ο βασιλιάς είπε στον Ρένσι: "Γιε του Μερού, βγάλε κρίση μόνος σου!"
Ο Ρένσι διέταξε τον Ντεχουτί Νεκτ να επιστρέψει στον χωρικό τα γαϊδούρια και την πραμάτεια του. Κι όλη η γη του Ντεχουτί Νεκτ, τα ζώα του, το σπίτι του, ο Ρένσι διέταξε να δοθούν αποζημίωση στον Κουν Ανούπ.
Τη Λίμνη της Αλήθειας την ξέρουμε μόνο από το Βιβλίο των Νεκρών του Άνι, προφανώς κάποια λίμνη του αιγυπτιακού Κάτω Κόσμου (είχε αρκετές) με καθαρτήρια επίδραση, όμως οι Αιγύπτιοι δε μας είπαν περισσότερα γι'
αυτήν.
Το ξέρατε ότι υπάρχει φωτιά που καίει 280 χρόνια ακοίμητα; (ίσως πολλά περισσότερα;)
Έψαχνα για τους Ζωροαστριστές. Ανάμεσα στ' άλλα, βρήκα ότι η ιερή φωτιά στον ναό του Iranshah Atash Behram (στο Γκουτζαράτ της Ινδίας) καίει από το 1742 μέχρι τώρα. Μπορεί κι από τον 8ο αιώνα ακόμα, γιατί η κυνηγημένη ζωροαστρική κοινότητα κουβαλούσε την ιερή φωτιά από πόλη σε πόλη κι από χωριό σε χωριό για αιώνες, προσπαθώντας να την κρατά ακοίμητη. Πάντως, επιβεβαιωμένα, η ιερή φωτιά στον ναό του Iranshah Atash Behram καίει από το 1742 τουλάχιστον.
Και είναι Atash Behram: Νικήτρια Φωτιά, η πιο Ιερή Φωτιά στους Ζωρωαστριστές. Υπάρχουν μόνο 9 τέτοιες στον κόσμο σήμερα. Πα να πει, ως Atash Behram, έχει συντελεστεί από 16 επιμέρους φωτιές:
- τη φωτιά αποτέφρωσης ενός πτώματος,
- τη φωτιά ενός κεραμοποιού,
- τη φωτιά ενός φούρναρη,
- ενός ασκητή,
- ενός σιδηρουργού,
- ενός ζυθοποιού,
- ενός κεραυνού,
- ενός υφασματοποιού,
- ενός βασιλιά,
- ενός βοσκού... κ.α.
Κάτι έπρεπε να καταθέσει ο σιδηρουργός κι ο κεραυνός κι ο ασκητής κι ο βοσκός και το πτώμα κ.λπ. για να καταστεί η Ιερή Φωτιά του Γκουτζαράτ νικήτρια. Σαν ινδικό κάρι φτιαγμένο από πολλά επιμέρους μπαχαρικά: άλλος βάζει το κύμινο, άλλος τον κόλιανδρο, άλλος το σινάπι, άλλος την κιτρινόριζα, άλλος την κανέλα... ώστε να συνθέσουν το τελικό κάρι.
Φωτογραφίες της δεν μπόρεσα να βρω (οι Ζωρωαστριστές δεν έχουν τις Ιερές Φωτιές για σουβενίρ και φωτογραφίες). Αυτό είναι ένα μικρό ντοκιμαντέρ (ινδικό):
Κοιτάζω τις διάφορες "ακοίμητες φωτιές" της Δύσης και μου 'ρχεται να γελάσω. Μωρά, βρέφη λίγων δεκαετιών κυρίως για πεσόντες σε πολέμους και άγνωστους στρατιώτες, τροφοδοτημένα από αυτόματα συστήματα προπανίου και φυσικού αερίου, με αντλίες και μπεκ, ποιος ξέρει πόσο σύντομα θα 'ρθει η ημερομηνία λήξης τους... Ενώ η Ιερή Φωτιά του Iranshah Atash Behram για αιώνες φυγαδεύτηκε σε χωριά, κρύφτηκε σε σπηλιές, μπαρκάρισε σε καράβια, έτρεξε να γλιτώσει από στρατιώτες και ληστές, πάντα με κόσμο γύρω της να την ξαγρυπνά και να την τροφοδοτεί με σανταλόξυλο: ΑΥΤΗ Η ΦΩΤΙΑ ΔΕΝ ΘΑ ΣΒΗΣΕΙ ΟΥΤΕ ΣΤΙΓΜΗ.
Ακόμα κι αν θεωρήσουμε μόνο τον επιβεβαιωμένη ζωή της, 280 χρόνια, μ' έναν πρόχειρο υπολογισμό αυτό σημαίνει 8 γενιές (παίρνω τη γενιά = 35 χρόνια). Δηλαδή, αυτή η Φωτιά που καίει τώρα, έκαιγε και στον καιρό του πατέρα μου, και του παππού μου, και του προπαππού μου, και του προ-προπαππού μου ... και του προ-προ-προ-προ-προπαππού μου (5 "προ"). Ποιος ξέρει πόσος κόσμος ξενύχτησε, μόχθησε, ριψοκινδύνεψε, θυσίασε, προκειμένου ΑΥΤΗ Η ΦΩΤΙΑ ΝΑ ΜΗ ΣΒΗΣΕΙ ΟΥΤΕ ΣΤΙΓΜΗ. Έτσι μου την παρέδωσαν, έτσι θα την παραδώσω στους επόμενους. Βαριά σκυτάλη, βάρος οκτώ γενιών.
