Μουσική Της Ζούγκλας

Έχετε βιώσει αυτό το αίσθημα ότι μέσα σ' ένα δάσος, ακόμα και τα πιο αγαπημένα μας τραγούδια γίνονται θόρυβος που ενοχλεί; Κάτι ξενόφερτο κι αταίριαστο με τον ήχο νερού που στάζει, κλαδιών που τσακίζουν, φύλλων που παρασέρνονται απ' τον άνεμο, τριζονιών, κραυγών από νυχτοπούλια κ.λπ. Ότι τα τραγούδια μας γίνονται ασέβειες;

Το δάσος έχει δική του Μουσική. Κι η δική μας αστική μουσική δεν κολλάει καλά μ' αυτήν. Πίσω από τη δική μας μουσική κρύβεται η ζωή σε πόλεις, με βιομηχανικά προϊόντα κι ηλεκτρικό ρεύμα. Όμως οι άνθρωποι που ζούνε στα δάση (στις ερήμους, στις στέπες), φτιάχνουν μια εντελώς διαφορετική Μουσική απ' αυτή που έχουμε συνηθίσει. 

Μόνο άμα τους ακούσει κανείς θα διαπιστώσει πόσο καλά οι Αβορίγινες μιμούνται ήχους της φύσης. Κάνουν ακόμα και "κοντσέρτα φύσης" όπου κάθε τραγουδιστής μιμείται έναν ήχο (κύματα, άνεμο, δέντρα που βογγάνε, κραυγές φοβισμένων ζώων). Και είναι "κοντσέρτα" εκπληκτικού μεγαλείου κι ομορφιάς (απόσπασμα από το Primitive Music του Marius Schneider, σελ. 9)  

Δεν είναι ή "απολίτιστη" ή "ευτελής" η Μουσική του δάσους. Έχει τη δική της επιτήδευση και τη δική της αξία. Απλώς η επιτήδευσή της είναι σε διαφορετική κατεύθυνση από αυτήν που πήρε η δική μας αστική μουσική. Όποιος βίωσε το αίσθημα ότι μέσα στο δάσος ακόμα και τα πιο αγαπημένα μας τραγούδια είναι αταίριαστα, τότε καταλαβαίνει τι εννοώ. 

Μια πρωτόγονη μελωδία είναι πάντα μουσική έκφραση μιας ιδέας. Ο πρωτόγονος άνθρωπος τραγουδά μόνο όταν έχει κάτι συγκεκριμένο να εκφράσει. Αν του δείξεις ένα νέο σκοπό, δε θα σταματήσει να σε ρωτά τι είναι αυτό που θέλει να πει η μελωδία. Αν ακούσει έναν σκοπό που του αρέσει, θα βάλει αμέσως δικά του λόγια. Ακόμα και το σφύριγμά του είναι μουσική έκφραση μιας ιδέας (Primitive Music, σελ. 2)

Δίνω λίγα παραδείγματα από Μουσική της Ζούγκλας που βρήκα στο YouTube: πολύτιμες ηχογραφήσεις δασικών τραγουδιών Ακά και Καρέν. Όμως προετοιμαστείτε: δεν είναι τα μουσικά ακούσματα που έχουμε συνηθίσει. Είναι κάτι διαφορετικό. Προετοιμαστείτε γι' αυτό. 

Τις μελωδίες θα τις βρείτε απλές, καμία σχέση με τις αστικές μελωδίες που έχουμε μάθει, όμως μην υποτιμάτε τους τραγουδιστές. Δεν είναι άμουσοι, είναι τεχνίτες με τον δικό τους τρόπο. Όχι με τον τρόπο ενός Παβαρότι ή ενός Φρέντι Μέρκιουρι. Παρατηρείστε πώς κρατάν τις νότες, πώς λειτουργούν με μουσικά μικροδιαστήματα που δεν έχουμε στη δική μας μουσική, πώς παράγουν υπέρτονους (overtones) παίζοντας με τα φωνήεντα, πώς εναλλάσσουν ύφος, πώς βάζουν και την καρδιά τους στο τραγούδι. 

Το "προσωπικό τραγούδι" μπορεί να τραγουδηθεί μόνο από αυτόν στον οποίο ανήκει. Ίσως μόνο μετά τον θάνατό του μπορεί ένας φίλος ή συγγενής να τολμήσει να το τραγουδήσει στην κηδεία του. Η μελωδία δε χρειάζεται να είναι πρωτότυπη. Αυτό που κάνει ένα τραγούδι "προσωπικό" είναι το ιδιαίτερο ηχόχρωμα που του δίνει ο "πατέρας" του, το ιδιαίτερο ύφος με το οποίο το τραγουδά (Primitive Music, σελ. 11)

Καθώς ακούτε τα τραγούδια να σκέφτεστε ότι είστε σε μια ινδιάνικη φυλή μέσ' στην καρδιά του δάσους:

Μουσική της Ζούγκλας 1 (Ακά)

 

Η μουσική όχι μόνο δημιουργεί τον κόσμο αλλά τον φροντίζει και τον διατηρεί. Στο νησί του Ερ (Ινδονησία) λένε ότι οι δίδυμοι πρόγονοι Ποπ και Κοντ ζούσαν στην κουφάλα ενός δέντρου ερυθρίνης, μέχρι που φτιάξαν ένα τραγούδι, κατεβήκαν στη γη και "ενώθηκαν στο έδαφος". Στις Αλεούτιες Νήσους θρυλείται ότι ένα κορίτσι με το τραγούδι της ανέστησε άνθρωπο. Στη γλώσσα της φυλής των Ewe, η λέξη "λο" σημαίνει τόσο "τραγουδώ" όσο και "υφαίνω" (Primitive Music, σελ. 48) 

Μουσική της Ζούγκλας 2 (Καρέν)

 

 

Στα Νησιά του Σολομώντα, όταν τραγουδάνε νέοι άντρες και κάποιος πιάσει τη μελωδία τόσο ψηλά που οι άλλοι δεν μπορούν να τον ακολουθήσουν, πολλές φορές συμβαίνει μια κοπέλα να του κάνει σεκόντο σ' αυτόν τον ψηλό τόνο: σημάδι πως το ζευγάρι είναι ερωτευμένο (Primitive Music, σελ. 3) 

Μουσική της Ζούγκλας 3 (Ακά) 

 

Ένας θρύλος του Σουδάν λέει για έναν μουσικό που αγόρασε ένα φλάουτο από έναν σιδηρουργό. Όμως το φλάουτο "δεν τραγουδούσε". Ο σιδηρουργός είπε: "Αυτό είναι μόνο ένα κομμάτι ξύλο. Δεν θα τραγουδήσει άμα δεν έχει καρδιά. Πρέπει να του δώσεις καρδιά. Πάρ' το μαζί σου στη μάχη. Το φλάουτο ν' αντηχεί στο χτύπημα του σπαθιού σου, να βαφτεί στο αίμα. Αίμα απ' το αίμα σου, ανάσα απ' την ανάσα σου. Ο πόνος σου να γίνει δικός του πόνος" (Primitive Music, σελ. 48)

 

ΥΓ: Μπορείτε να διαβάσετε και να κατεβάσετε εδώ το Primitive Music του Marius Schneider. Αντανακλά βέβαια τη γλώσσα και την έκφραση της εποχής του, 1957, δηλαδή "πρωτόγονοι" άνθρωποι που πιστεύουν σε "πνεύματα" κι έχουν "τοτέμ". Έτσι τα λέγαν τότε... Όμως η ματιά του είναι ωραία, και φαίνεται η αγάπη του για το αντικείμενο. Διαβάστε το, αξίζει τον κόπο.  

Αν θέλετε, κρατήστε κι ενός λεπτού σιγή για τους Ακά και τους Καρέν. Το τι έχουν τραβήξει από τους "πολιτισμένους" κατοίκους των πόλεων, μόνο οι ίδιοι το ξέρουν. Διαδεδομένη βιρμανική παροιμία: τα πέντε κακά της ζωής είναι οι πλημμύρες, οι πυρκαγιές, οι κλέφτες, οι κακοήθεις άνθρωποι και η κυβέρνηση.